Κοπτική - ραπτική σε έργα υψηλής τέχνης

Οταν για πρώτη φορά είδα ανακοινώσεις το περασμένο καλοκαίρι για τη συγκεκριμένη έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ), μόνο από τον τίτλο της «Items: Is Fashion Modern?» (Αντικείμενα: Είναι η μόδα Μοντέρνα;) άρχισε να στριφογυρίζει στο μυαλό μου το «Fashion» του Ντέιβιντ Μπόουι από την εποχή της νιου γουέιβ και της ποστ πανκ μαζί με το «Vogue» της Μαντόνα, τότε που στο βιντεοκλίπ κυριαρχούσαν τα προκλητικά κοστούμια Γκοτιέ.

Γεμάτα στιλιστικές υπερβολές και τα δύο, στάθηκαν η αφορμή για μια αναδρομή στα αγαπημένα εφηβικά μου ρούχα, τότε που τα πατώματα, όχι οι ντουλάπες, είχαν πεταμένα μόνο Converse All Stars, τζιν Levi's 501 και μακό, σαν να μην υπήρχε τίποτε άλλο να φορεθεί. 

Αλήθεια, τι επίδραση έχουν τα ρούχα, τα αξεσουάρ, η μόδα γενικότερα στην κοινωνική ζωή μας;

Τι συμβαίνει όταν η εμπορική βιομηχανία θέλει να σε στρέψει αλλού, αλλά η αισθητική και πολιτική συνειδητοποίησή σου σε κάνει να επιλέγεις την εικόνα σου διαφορετικά και να δημιουργείς τον δικό σου «χαρακτήρα»; 

Ολοι μας μπορούμε να φτιάξουμε μια λίστα με τα αγαπημένα μας ρούχα από τότε που μας θυμόμαστε μέχρι και σήμερα.

Εναν κατάλογο που μπορεί να λειτουργεί σαν φωτογραφικό άλμπουμ γεμάτο αναμνήσεις. Το χοντρό πουλόβερ που έπλεξε η αγαπημένη γιαγιά, το πουκάμισο του μπαμπά φαρδύ, δεμένο έξω από το παντελόνι, οι ακριβές γόβες που «δανειστήκαμε» από τη μαμά για κείνη τη σπέσιαλ πρώτη εμφάνιση, το πρώτο Swatch, τα Nike Air Max που διαλύθηκαν, η καρό σκοτσέζικη κοντή φούστα, το φόρεμα του γάμου, η σαλοπέτα της εγκυμοσύνης, τα δερμάτινα της μηχανής, η μπαντάνα με τα λαχούρια, το οπαδικό καπέλο, τα καλοκαιρινά σαμπό, το φούτερ με την κουκούλα, το καμηλό παλτό, το μαύρο βραδινό φόρεμα, το δαχτυλίδι για την επέτειο, όλη η γκάμα από τα χρωματιστά μπλουζάκια της Benetton για να φοριούνται συνδυαστικά -το κοντομάνικο πάνω από το μακρυμάνικο-, το κολάν, οι μαύρες ψηλές μπότες... Είναι σίγουρο. Κάτι θα ξεχαστεί. 

Η λίστα όμως που έκανε το πρωτοποριακό μουσείο τα περιλαμβάνει όλα. Ανοιξε όλες τις αίθουσες στον έκτο όροφο και τοποθέτησε συναρπαστικά αντικείμενα που έγιναν σημεία αναφοράς στις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Δεν είναι μια «παραδοσιακή» έκθεση μόδας. Παρουσιάζονται όλα εκείνα τα συνηθισμένα αλλά δημοφιλή ρούχα και αξεσουάρ σε πλήρη συνομιλία με τον εαυτό τους, μεταξύ τους αλλά και με όλους εμάς που τα έχουμε φορέσει. 

Η έκθεση, με 111 διαφορετικά εκθέματα, αλλά και με προβολές βίντεο και διαφανειών, διερευνά το πολύπλοκο σύστημα και τους τρόπους που ένα καθημερινό αντικείμενο αγγίζει όλους τους ανθρώπους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου μας. Θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Ιανουαρίου 2018. 

Οπως συμβαίνει και με άλλες μορφές σχεδιασμού, η μόδα υπάρχει μέσα σε ένα περίπλοκο σύστημα μαζικής επιρροής που περιλαμβάνει επίσης έννοιες όπως η πολιτική και η οικονομία, αλλά και το στιλ, η τεχνολογία και ο πολιτισμός. 

Το κάθε έκθεμα σαν μεγεθυντικός φακός εξετάζει μέσα από την έκθεση ακριβώς αυτό το πολύπλοκο σύστημα. Διερευνάται εξονυχιστικά η βαθιά επίδραση του καθενός στοιχείου ξεχωριστά στον πολιτισμό κατά την πάροδο του περασμένου αιώνα.

Σε συνδυασμό με την παράλληλη προβολή εικόνων και βίντεο που τα εντοπίζουν στην ιστορία, αναδεικνύεται η προέλευση κάθε αντικειμένου στην αρχέτυπη μορφή του και υπογραμμίζεται ο αντίκτυπός του στην καθημερινότητα.

Παρακολουθείται έτσι το ταξίδι του καθώς και η εξέλιξή του από το βάθος των αιώνων στο σήμερα. 

Εχουν περάσει επτά δεκαετίες από τότε που το MoMA θέλησε να προσδώσει στη μόδα την έννοια της σύγχρονης τέχνης.

Το 1944 έγινε μια συναρπαστική έκθεση στις αίθουσές του με το ερώτημα «Are Clothes Modern?» (Είναι τα ρούχα μοντέρνα;).

Υπογραμμίστηκε με έμφαση η πολυεπίπεδη και ισχυρή θέση της μόδας ως μορφής τέχνης και ως αντικειμένου άξιου μελέτης, κάτι που εξακολουθεί να υφίσταται μέχρι τις μέρες μας. 

Τα αντικείμενα παρουσιάζονται θεματικά, αντιπροσωπεύονται από αναγνωρίσιμα «στερεότυπα» μαζί με παραλλαγές· εμπεριστατωμένα ενημερωτικά κείμενα υπάρχουν σε κάθε έκθεμα καθώς και διαδραστικές οθόνες. 

Ορισμένα κομμάτια, μάλιστα, υπάρχουν σε πολλαπλές επαναλήψεις, φέρνοντας τον συνολικό αριθμό των εκθεμάτων περίπου σε 350.

Για παράδειγμα, κοντά στην είσοδο της έκθεσης εμφανίζεται η μεγάλη ποικιλία του μικρού μαύρου φορέματος («little black dress»), ξεκινώντας από ένα φόρεμα Chanel της δεκαετίας του 1920 και φτάνοντας στο «Little Black (Death) Dress», ένα ρούχο που χρησιμοποιεί θερμοχρωμική μελάνη για να «ανταποκρίνεται στα αισθήματα των θλιμμένων» αλλάζοντας το χρώμα του από μαύρο σε λευκό μέσω της μεταφοράς θερμότητας του σώματος.

Επίσης, εξετάζεται η εξέλιξη του ψηλού τακουνιού, όπως φαίνεται μέσω πολλαπλών παραδειγμάτων σε παπούτσια, που σταδιακά αυξάνουν σε ύψος κατά μήκος μιας βιτρίνας. 

Η έκθεση ανοίγει με εσώρουχα, μικρά λευκά σλιπ και Wonderbra. Περνώντας μέσα από τα φορέματα Givenchy, Dior και Charles Creed, βρίσκεσαι στα ρούχα εγκυμοσύνης και τις θήκες για τα μωρά, περνάς στα ελαστικά πειράματα του Miyake, το διάσημο λευκό φόρεμα Calvin Klein και τον κλασικό Yves Saint Laurent, συνεχίζεις στην επαναστατική Donna Karan και τον διάδρομο Gucci, ενώ συναντάς πιο κάτω ανάμεσα στις αθλητικές περιβολές τη φανέλα του θρύλου Τζόρνταν.

Η έκθεση έχει μια ενδιαφέρουσα, φρέσκια, δροσερή, νεανική ματιά με καυτά όμως αντικείμενα. 

Οι προβολές συνεχίζονται με «πραγματικούς» ανθρώπους σε σκηνές της καθημερινότητας να φορούν τα εκθέματα σε παραλλαγές, διάφορα μεγέθη και χρώματα. 

Το ταξίδι συνεχίζεται με αντικείμενα τέχνης να παραθέτουν τις ισχυρές σχεδιαστικές γραμμές τους. Γυαλιά ηλίου Rayban Wayfarer, τα πόλο του Ralph Lauren, το άρωμα Σανέλ Νο5, ρολόγια Rolex, η τσάντα Birkin της Jane Birkin, καπέλα μπέιζμπολ Yankees, μπερέδες, εκτυπωμένα μεταξωτά κασκόλ, μαντίλια, πολύτιμα αξεσουάρ και κοσμήματα Tiffany, παπούτσια -Nike Air Force 1s, Adidas Stan Smiths, Converse All Stars-, οι γόβες στιλέτο Louboutin με τις κόκκινες σόλες, τα «ιστορικά unisex» ενδύματα, τα σακίδια Prada, η ιστορία του ανδρικού κοστουμιού -που πέρασε από τις περιττές τσέπες, τα κουμπιά, τις μανσέτες και τα κολάρα σε πιο απέριττες φόρμες-, παπούτσια πλατφόρμες, σαγιονάρες, δερμάτινα ρούχα για μηχανόβιους, εντυπωσιακά πανωφόρια, κραγιόν, τζιν, καλσόν, μέχρι και προβολές εντυπωσιακών τατουάζ που κοσμούν και «ντύνουν» με χρώματα και σχέδια γυμνά σώματα.

Βέβαια δεν θα μπορούσε να λείπει από μια τέτοια έκθεση το περίφημο πρόσφατο απόκτημα του μουσείου: το δαντελωτό φόρεμα, Kinematics, από το σχεδιαστικό στούντιο Nervous System, κατασκευασμένο με σύστημα εκτύπωσης 4-D. 

Μεταξύ των θεμάτων που εξετάζονται στην έκθεση είναι τα ενδύματα κατά φύλο, οι στολές κατά περίσταση, η δύναμη που εκπέμπουν τα ρούχα, τα πρωτοποριακά υλικά που χρησιμοποιούνται αλλά και τα μηνύματα που στέλνονται από τις εκάστοτε περιβολές.

Επίσης, ο δυναμικός τρόπος με τον οποίο οι αθλητικές ενδυμασίες έχουν διεισδύσει στην καθημερινή ζωή.

Διερευνώνται οι απόψεις για το πόσο -πολύ ή λίγο- το σώμα πρέπει να καλυφθεί και, βέβαια, η επιρροή της haute couture και των αντικειμένων πολυτελείας. 

Η έκθεση τελειώνει ίσως με το πιο συναρπαστικά απλό και πανταχού παρόν λευκό μακό μπλουζάκι. 

Μοναδική σύλληψη, πρωτοποριακός σχεδιασμός, βιομηχανική παραγωγή, μινιμαλισμός. Πολλά από τα εκθέματα μας δίνουν μια έκδοση του μέλλοντός μας καθώς ταξιδεύουν στο παρόν με τις πολύτιμες εκδοχές της ιστορίας τους.

Η μόδα είναι μέρος της ζωής κι αυτό που είναι σίγουρο είναι πως η έκθεση προσφέρει στο κοινό τη δυνατότητα να δει τα αντικείμενα της καθημερινότητας ως μοναδικά έργα σύγχρονης τέχνης, που άξια μπορούν να σταθούν δίπλα σε έργα των Πικάσο, Βαν Γκογκ και Ερνστ.

Προσφέρεται στους επισκέπτες ως μια διαδραστική εμπειρία που θα κάνει τον καθέναν μας να σκεφτεί αν θα έβαζε και κάποιο άλλο αντικείμενο στην τεράστια συλλογή, αλλά και ποια είναι εκείνα τα αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν τη μέχρι τώρα ζωή που ζήσαμε ο καθένας μας ξεχωριστά. Ενας μικρός απολογισμός ζωής μέσα από τα ρούχα μας, τον τρόπο που ντυνόμαστε και τι πραγματικά σημαίνουν για τον δικό μας κόσμο και περίγυρο. 

 Info:

«Items: Is Fashion Modern?», 6ος όροφος, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 28 Ιανουαρίου 2018.

Info:

«Items: Is Fashion Modern?», 6ος όροφος, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 28 Ιανουαρίου 2018.

Info:

«Items: Is Fashion Modern?», 6ος όροφος, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 28 Ιανουαρίου 2018.