Αλληγορικές αφηγήσεις...

Ανοχή, διάλογος και ισότητα. Ο στόχος των έργων του θρυλικού ζωγράφου Ιλια Καμπακόφ και της συζύγου του Εμίλια που εδώ και σχεδόν τριάντα χρόνια δημιουργούν μαζί είναι απλός και κατανοητός.

Ολοι οι άνθρωποι είναι ίσοι και παρά τις φαινομενικές τους διαφορές, οι γέφυρες της ανεκτικότητας περνούν μέσα από ειλικρινείς συζητήσεις, που θα φέρουν την αγάπη και τη φιλία, σ’ έναν ειρηνικό, ανέφελο κόσμο που θα χτιστεί με στέρεα υλικά, όπως είναι ο αμοιβαίος σεβασμός, η υπομονή και η συμπόνια για τους γύρω μας.

Προβάλλουν και αναδεικνύουν, μέσα από έργα-εγκαταστάσεις που γίνονται σημεία αναφοράς και προβληματισμού, όλα όσα ταλανίζουν τον σύγχρονο κόσμο μας και φέρνουν τους ανθρώπους απέναντι τον έναν από τον άλλον με ρατσιστικές, φοβικές και πολεμικές συμπεριφορές. 

Παρεμβαίνουν με αλληγορικές αφηγήσεις στην παγκόσμια κοινότητα μέσα από τα εμπνευσμένα έργα τους, που πρωτοπορούν και φέρνουν τη σύμπνοια και την κατανόηση. 

Το ανήσυχο πνεύμα τους αυτή την εποχή απλώνεται σε μια νέα έκθεση στο Smithsonian Hirshhorn Museum and Sculpture Garden της Ουάσινγκτον που ξεκίνησε τον Σεπτέμβρη και θα διαρκέσει μέχρι τις 4 Μαρτίου 2018 και έχει τίτλο «The Utopian Projects» (Ουτοπικά έργα).

Παρουσιάζονται περισσότερα από 20 έργα των Καμπακόφ, μακέτες και φανταστικά παράξενα μοντέλα φτιαγμένα από το 1985 μέχρι και σήμερα.

Κάποια από αυτά έχουν κατασκευαστεί σε μεγάλες διαστάσεις και κάποια άλλα παραμένουν μη υλοποιημένα. Η έκθεση αποτυπώνει δημιουργίες που περιλαμβάνουν μνημεία, φανταστικά ταξίδια και αφηγήσεις, αρχιτεκτονικές κατασκευές και υπαίθρια έργα. 

Ολες αυτές οι πολύπλοκες δημιουργίες ζωντανεύουν από τους εκκεντρικούς, φανταστικούς χαρακτήρες που τους κατοικούν.

Ο θεατής προσκαλείται σε έναν μικροσκοπικό σουρεαλιστικό κόσμο, ενώ του προσφέρεται παράλληλα μια σπάνια ευκαιρία να ρίξει την προσωπική ματιά του στη δημιουργική διαδικασία του καλλιτεχνικού δίδυμου.

Τα φώτα, οι κινητήρες, τα κείμενα αλλά και η μουσική που αναδύεται από το κάθε έργο ενισχύουν τη φαντασία και τη θεατρικότητα κάθε μικροσκοπικού-μικροκοσμικού περιβάλλοντος, τα οποία χρησιμοποιούν αριστοτεχνικά οι Καμπακόφ για να ενισχύσουν τη μεταφορική-αλληγορική έννοια του έργου τους. 

Ο Ιλια (1933, Σοβιετική Ενωση) και η Εμίλια (1945, Σοβιετική Ενωση) βάσισαν τη συνεργασία τους στη διασταύρωση συμβατικών και φανταστικών στοιχείων.

Ο Ιλια ξεκίνησε ως εικονογράφος παιδικών βιβλίων και ήταν κεντρικός χαρακτήρας για 30 χρόνια –από τη δεκαετία του 1950 έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980– σε μια ομάδα εννοιολογικών Ρώσων καλλιτεχνών στη Μόσχα.

Δημιούργησε ένα ευρύ φάσμα έργων ζωγραφικής, σχεδίων, εγκαταστάσεων και θεωρητικών κειμένων. Ενα από τα πιο γνωστά του έργα είναι το «Σκαθάρι», 1985, που θεωρείται ένας από τους δέκα ακριβότερους πίνακες από Ρώσους καλλιτέχνες.

Στην Αθήνα έχουμε θαυμάσει τη μνημειακών διαστάσεων εγκατάστασή του «Το πλοίο της ζωής μου» στο ΕΜΣΤ, που είναι ένα από τα πρώτα αποκτήματα του μουσείου, όπου μέσα σε ένα τεράστιο ξύλινο σκαρί ο καλλιτέχνης έχει αποθηκεύσει μικροαντικείμενα και βιβλία που σημάδεψαν τη ζωή του.

Το 1989 μετανάστευσε στην Αμερική όπου συνάντησε την Εμίλια –με την οποία παντρεύτηκαν το 1992–, η οποία με σπουδές στην ισπανική λογοτεχνία και στο κλασικό πιάνο είχε μεταναστεύσει από την ΕΣΣΔ στη Νέα Υόρκη στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και εργαζόταν ως σύμβουλος και επιμελήτρια τέχνης. Τώρα ζουν και δημιουργούν στην Αμερική και συγκεκριμένα στο Long Island. 

Κάθε έργο τους είναι εκλεκτικά ξεχωριστό και ουσιαστικά προωθεί την ελευθερία του λόγου, αλλά και έννοιες όπως η ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Εξαιρετικής έμπνευσης και ομορφιάς έργα που παρουσιάζονται είναι «Ο άνθρωπος που πέταξε στο Διάστημα από το διαμέρισμά του» (1985) –που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ολοκληρωμένα στο Hirshhorn το 1990– και το «The Ship of Tolerance» («Το πλοίο της ανοχής»), ένα ξύλινο ιστιοφόρο εξήντα ποδιών, που τα πανιά του είναι ραμμένα με πίνακες παιδιών.

Εχει παρουσιαστεί σ’ ολόκληρο τον κόσμο και τελευταία φορά μάλιστα στις 25 Μαΐου στο Βατικανό υπό την αιγίδα της Αγίας Εδρας. 

Τα έργα τους αφυπνίζουν συνειδήσεις και δρουν χωρίς χειραγώγηση έτσι ώστε να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητά μας αλλά και μέσα από εμπνευσμένες διαδραστικές διαδικασίες την πλήρη ελευθερία προσωπικής έκφρασης μέσα από τον διάλογο και τον σεβασμό προς τον συνάνθρωπό μας.

Καθένας μας αλλά και όλοι μαζί μπορούμε να συνυπάρξουμε χωρίς καταπίεση από οποιαδήποτε εξουσία σ’ όλες εκείνες τις ολοφώτεινες ουτοπικές πολιτείες που σίγουρα όλοι μας έχουμε ονειρευτεί. 

 Info:

Ilya and Emilia Kabakov: «The Utopian Projects», στο Smithsonian Hirshhorn Museum and Sculpture Garden στην Ουάσινγκτον. Μέχρι 4 Μαρτίου 2018.