Ενας παράλογος, χαοτικός, άλλος κόσμος

Ειρωνικός, σαρκαστικός, ποιητικός, βίαιος, σκληρός, πρωτοποριακός. Ο μοναδικός Μαξ Ερνστ, που υπογράμμισε τις αναταραχές του κόσμου μας από τις αρχές του 20ού αιώνα και μετά, μας παρουσιάζεται σε όλη τη μεγαλοπρέπειά του.

Ζωγράφος, γλύπτης, σχεδιαστής γραφικών και σκίτσων, ποιητής και φιλόσοφος, κατανόησε τον σύγχρονο αντιφατικό κόσμο μας μέσα στην αγκαλιά του παράλογου, του χαοτικού, του άγνωστου, του «άλλου».

Αναζήτησε την αλήθεια σε μια εναλλακτική πραγματικότητα μέσα στον ονειρικό του κόσμο και αυτό τον χαρακτηρίζει ως καλλιτέχνη.

Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (ΜοΜΑ) άνοιξε τον δεύτερο όροφό του και εκθέτει περίπου 100 έργα του Ερνστ που προέρχονται από την εξαιρετική συλλογή του.

Ονομάζεται «Μαξ Ερνστ: Beyond Painting» (Πέρα από τη ζωγραφική) και μας ταξιδεύει στο παράλληλο σουρεαλιστικό σύμπαν του.

Η έκθεση περιλαμβάνει πίνακες που δημιουργήθηκαν με πειραματισμούς του δημιουργού σε ριζοσπαστικές τεχνικές με ρηξικέλευθα στοιχεία, που αμφισβητούσαν τα κρατούντα έως τότε στα υλικά και τη σύνθεση των έργων.

Τα παλιά μέσα κατασκευής ζωγραφικής, γλυπτικής, τέχνης γενικότερα είχαν καταστεί ανεπαρκή για να εκφράσουν τις ανησυχίες της εποχής του και των οραματισμών του.

Συναντάμε στους χώρους της γκαλερί όλα εκείνα τα πρωτοποριακά κολάζ με την τεχνοτροπία της επικάλυψης με χρησιμοποίηση τυπωμένων αναπαραγωγών.

Απολαμβάνουμε όλα τα χαρακτηριστικά διάσημα έργα με την τεχνική του φροτάζ, που μας περνάνε στην εμμονή του Ερνστ με το υποσυνείδητο και το σουρεάλ ιδίωμά του, το οποίο προέκυψε αφού άπλωσε φύλλα χαρτιού στο πάτωμα και σε άλλες μεγάλες επιφάνειες και «πέρασε» την επιφάνεια με μαλακό μολύβι, δημιουργώντας έτσι νέες εικόνες διαλογισμού και παραίσθησης που τον οδήγησαν σε έναν πιο ελεύθερο ονειρικό κόσμο.

Το κοινό θαυμάζει τις υπέροχες εικονογραφήσεις στα βιβλία και τα μυθιστορήματα που κόσμησε με σκίτσα και κολάζ σελίδα προς σελίδα.

Στέκονται οι επισκέπτες με θαυμασμό μπρος στα εμπνευσμένα γλυπτά από βαμμένη πέτρα και χαλκό. Και βέβαια τα βλέμματα τραβούν οι εκπληκτικές εκτυπώσεις που έγιναν από τον δημιουργό με χρήση νέων πρωτοποριακών τεχνικών.

Εκτίθενται αρκετά μεγάλα έργα του που αποτελούνται από πολλαπλά κομμάτια τα οποία αντιπροσωπεύουν τις βασικές στιγμές στη μακρά καριέρα του γεννημένου στη Γερμανία Ερνστ.

Η εικαστική αναδρομή της ζωής και του εκπληκτικού έργου του ξεκινάει από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, όπου ως ιδρυτής και μέλος του κινήματος Dada στα τέλη της δεκαετίας του 1910 και τη δεκαετία του 1920 διερεύνησε μέσα από τον υπερρεαλισμό καινοτόμες τεχνικές έκφρασης και σχεδιασμού για να καταλύσει τον υπάρχοντα κόσμο και να βυθιστεί στην αναδιαμόρφωση της πραγματικότητας.

Το 1929 δημιούργησε αυτό που θεωρείται το πρώτο βιβλίο κολάζ, με τίτλο «La Femme 100 têtes», μια συλλογή εκτυπώσεων τέχνης του 19ου αιώνα που τροποποίησε προσθέτοντας στιλιστικά παρόμοια οπτικά στοιχεία.

Κάθε κολάζ συνοδεύεται από μια μεγάλη «παράλογη» λεζάντα, όμως το βιβλίο συνολικά διαβάζεται σαν μελόδραμα που η σειρά των σκηνών του έχει μπερδευτεί.

Συνεχίζει να παράγει ζωγραφικά έργα που αφυπνίζουν συνειδήσεις. Διώκεται από τους ναζί με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και καταφεύγει στη Γαλλία.

Με την εισβολή των Γερμανών εκεί συλλαμβάνεται από την Γκεστάπο, όμως καταφέρνει να διαφύγει στην Αμερική το 1941 με τη βοήθεια της Πέγκι Γκούγκενχαϊμ με την οποία παντρεύτηκε.

Ηταν μάλιστα ο τρίτος του γάμος, αφού είχαν προηγηθεί ο πρώτος με τη δημοσιογράφο και ιστορικό τέχνης Λουίζ Στράους και ο δεύτερος με τη Μεξικανή ζωγράφο Λεονόρα Κάρινγκτον.

Το 1946 παντρεύτηκε για τέταρτη φορά την Αμερικανίδα ζωγράφο και γλύπτρια Δωροθέα Τάννινγκ. Το ζευγάρι έφτιαξε το σπίτι τους στην Αριζόνα στην απομακρυσμένη Σεντόνα, όπου δημιουργήθηκε μια μικρή αποικία καλλιτεχνών.

Στα μέσα της δεκαετίας του ‘50 επιστρέφει στην Ευρώπη και ζει κυρίως στη Γαλλία, όπου δημιουργεί και συνεχίζει να πειραματίζεται σε τεχνικές μέχρι τον θάνατό του το 1976 σε ηλικία 84 ετών.

Ενα από τα πρόσφατα αριστουργήματά του που απέκτησε το μουσείο και εκτίθεται μάλιστα είναι το εικονογραφημένο βιβλίο «65 Maximiliana, ou l’exercice illégale de l’astronomie» (1964), το οποίο περιλαμβάνει 34 ακουαντίνες (ακουαρέλες που παράγονται από χαραγμένες πλάκες χαλκού) που συμπληρώνονται από φανταστικά τυπογραφικά σχέδια και μυστικά ιερογλυφικά μοτίβα που εφηύρε ο καλλιτέχνης.

Ο Ερνστ σε ολόκληρη τη ζωή του θεωρούσε τον εαυτό του ως ζωγράφο υποχρεωμένο να επανεφεύρει συνεχώς τεχνικές και ιδέες.

Πάντα ισορροπούσε ανάμεσα στο χάος και το ονειρικό, κάπου ανάμεσα στο ανορθόδοξο και το ανεξήγητο.

Βέβαια οποιαδήποτε σύνθεσή του θα μπορούσε να αντέξει όποια ερμηνεία, καθότι το αίνιγμα στο έργο του παραμένει και τον κάνει έναν από τους καλύτερους γνωστούς καλλιτέχνες.

Πάντα μέσα από τις δημιουργίες του αναζητούσε τη λύτρωση, καθώς όπως ο ίδιος παραδέχεται γράφοντας σε τρίτο πρόσωπο, καθώς συνήθιζε να κάνει, «ένας ζωγράφος χάνεται εάν βρεθεί. Ο Μαξ Ερνστ θεωρεί τη μοναδική του αρετή ότι δεν κατόρθωσε να βρει τον εαυτό του».

 Info:

Max Ernst: «Beyond Painting», 2ος όροφος, Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ), Νέα Υόρκη. Μέχρι 1η Ιανουαρίου 2018