Ενας συνειδητοποιημένος βιολογικός μελισσοκόμος

«Μπορούμε να βρεθούμε σήμερα, γιατί αύριο θα πρέπει να φύγω για το Σουφλί; Αλλάζει ο καιρός, περιμένουν έντονες βροχοπτώσεις και επικίνδυνη αύξηση της στάθμης του νερού στον Εβρο και πρέπει να πάω να πάρω τα μελίσσια».

Μ' αυτά τα λόγια του κατά νου, ξεκίνησα για το χωριό Πλανητέρο Καλαβρύτων, που βρίσκεται στον Νομό Αχαΐας της Πελοποννήσου, για να συναντήσω τον Βασίλη Κουτρουλάκη, έναν βιολογικό μελισσοκόμο που γνώριζα μόνο από το μέλι του, το οποίο εμπορεύεται υπό την επωνυμία KόRYS.

Με περίμενε πάνω στον κεντρικό δρόμο για να μη χαθούμε. Αφησα το αυτοκίνητό μου και μπήκα στο φορτηγάκι του. Κυριαρχούσε η μυρωδιά από τις κηρήθρες. Το συσκευαστήριό του δεν απείχε πολύ από τον κεντρικό δρόμο, μόλις πέντε λεπτά. Ημασταν στους πρόποδες του Χελμού.

«Εχετε πρόβλημα με τις μέλισσες; -με ρωτά- γιατί έχω φέρει ένα μελίσσι και για να μπούμε στο συσκευαστήριο θα πρέπει να περάσουμε από μπροστά του». Εγνεψα ναι και περάσαμε, ευτυχώς ανενόχλητοι.

Η πρώτη αίθουσα του κτίσματος ήταν γεμάτη με ξύλινες κυψέλες. Οροφοι ολόκληροι. Αναγνώρισα ακόμη ανοξείδωτους μελιτοεξαγωγείς και ξύλινα πατώματα κηρηθρών. Περάσαμε στον δεύτερο χώρο, εκεί που βρίσκονταν οι ανοξείδωτες δεξαμενές για κάθε τύπο μελιού που παράγει. Τον ρώτησα, προς αποφυγή λάθους, αν πράγματι είχα ακούσει καλά ότι ετοιμαζόταν για το Σουφλί. Δεν μπορούσα να φανταστώ ότι μπορούσε να μεταφέρει τόσο μακριά κάποιος τα μελίσσια του.

«Ναι, φτάνω μέχρι εκεί. Παράγω ένα νέο μέλι, το μετκάλφα». Βγάζει το κινητό του και μου δείχνει τη φωτογραφία μιας πεταλούδας πάνω σε ένα ξυλαράκι που είχε μια τρυπούλα. «Από αυτήν την τρυπούλα ρουφάει τον χυμό. Είναι ένα έντομο που τρέφεται από μεγάλη ποικιλία δέντρων και θάμνων και παράγει μελίτωμα δασόμελου» εξηγεί. Αεικίνητος, οδεύει προς την αντίστοιχη δεξαμενή, γυρνάει την κάνουλα και γεμίζει ένα βάζο. Μου δίνει να δοκιμάσω. Πλούσιο στο στόμα, παχύ και εξαιρετικής γεύσης.

Ζητώ να δοκιμάσω το μέλι που παράγει από φασκόμηλο. Δεν έχω δοκιμάσει ποτέ και δεν γνωρίζω ούτε το χρώμα ούτε τη γεύση του. «Φέτος, έχει μέσα πορτοκάλια και μανταρίνι. Κρυσταλλωμένο, γιατί είναι ανθόμελο» διευκρινίζει. «Οι μέλισσες δούλεψαν μόνο πέντε-έξι μέρες στα φασκόμηλα και δεν πρόλαβαν να σφραγίσουν. Αν δεν το πάρεις σφραγισμένο, ξινίζει».

Δεν προλαβαίνω να ρωτήσω, γιατί έχει φύγει για την πρώτη αίθουσα, απ' όπου φέρνει ένα πλαίσιο και μου δείχνει τι εννοεί όταν λέει σφραγισμένο: όταν οι μέλισσες έχουν κλείσει-σφραγίσει με το κερί τους κάθε εξάγωνο κελί της κηρήθρας. «Οπως χτίζουν τις κηρήθρες, έτσι σφραγίζουν και τα κελιά. Αν είναι ανοιχτό, κι ας είναι γεμάτο, σημαίνει ότι δεν έχει ωριμάσει το μέλι. Το μέλι φασκόμηλου έχει μεγάλη ποσότητα υγρασίας, όπως έχει το ρείκι και η κουμαριά, και πρέπει να είναι σφραγισμένο για να το πάρεις. Είναι διάφανο και είναι πιο γλυκό στη γεύση σαν ανθόμελο από τα άλλα μελιτώματα συνήθως».

Τι άλλα μέλια έχετε;

«Εχω βελανιδιά σκέτη, καστανιά σκέτη, έλατο, πεύκο και ρείκι» αρχίζει να απαριθμεί και ταυτοχρόνως περνάει από κάθε δεξαμενή και μου δίνει να δοκιμάσω. Ξεκινήσαμε με το μέλι ελάτης. «Εχει μέσα και λίγο ανθόμελο. Στον διεθνή διαγωνισμό μελιού Biolmiel πήρε το 2016 και το 2015 το χρυσό μετάλλιο». Εξαιρετικό.

Γνώριζα ήδη το μέλι βελανιδιάς και καστανιάς που παράγει και το σχολίασε:

«Ο κόσμος δεν προτιμάει τα μαύρα μέλια, όπως είναι της βελανιδιάς και της καστανιάς, ειδικά όσοι είχαν μάθει στο μέλι βανίλια ελάτης της Πελοποννήσου. Και τα μαγαζιά μέσα από τα οποία τα προωθώ δεν τα παίρνουν εύκολα. Προτιμούν πιο εμπορικά μέλια: έλατο, πεύκο. Το μέλι πεύκου πήρε κι αυτό χρυσό μετάλλιο το 2014 και το μέλι βελανιδιάς το αργυρό μετάλλιο το 2015, στον ίδιο διαγωνισμό (Biolmiel), που γίνεται κάθε χρόνο στην Ιταλία και αφορά μέλια αποκλειστικά βιολογικών μελισσοκόμων.

»Φέτος, στον διαγωνισμό Great Taste Awards στην Αγγλία βραβεύτηκαν με χρυσό αστέρι η βελανιδιά και το ρεικόπευκο που έχουμε».

Λύνουμε τα διαδικαστικά, ανταλλάσσουμε κάρτες, βγάζουμε φωτογραφίες και καθόμαστε να τα πούμε με ησυχία, αφήνοντας κατά μέρος τον πληθυντικό. Εχει ιστοσελίδα της εταιρείας (https://koryshoney.gr/) και σελίδα στο fb.

Παράγει επτά ποικιλίες μελιού: βελανιδιά, καστανιά, ελάτης, πεύκο, ρείκι με πεύκο, ανθέων και μετκάλφα

Το όνομα KόRYS από πού προέρχεται;

Kόρυς είναι η μία από τις ονομασίες του όρους Χελμός -helm στα βαυαρικά- και υποδηλώνει το υψηλότερο σημείο, την κορυφή. Ετσι το εμπνεύστηκα, με έναν φίλο μου που φτιάχνουμε τις ετικέτες. Το σχέδιο είναι δικό του αλλά την ετικέτα την έχω φτιάξει εγώ.

Πώς ξεκίνησες;

Εγώ είμαι Αθηναίος, Αμπελοκηπιώτης, έχω μεγαλώσει στον Ερυθρό Σταυρό. Μόλις τελείωσα το Λύκειο, δεν έδωσα Πανελλήνιες γιατί δεν συμφωνούσα με τη φιλοσοφία του συστήματος αυτού. Βρήκα μια σχολή μελισσοκομίας στο κτήμα Συγγρού στα Ανάβρυτα, που είναι τεχνική επαγγελματική. Σπούδασα για δύο χρόνια και μόλις τελείωσα και με το φανταριλίκι, ήρθα εδώ. Γιατί;

Η καταγωγή της μητέρας μου είναι από εδώ. Εδώ γνώρισα τη γυναίκα μου κι έκανα οικογένεια. Αλλά ό,τι βλέπετε γύρω σας το έχω φτιάξει μόνος μου, με τη βοήθεια του κράτους κι αυτό δεν το ξεχνώ. Στο ξεκίνημά μου πήρα μία επιδότηση είκοσι χιλιάδων ευρώ, ήταν το 2003 νομίζω.

Ξεκίνησες απευθείας με βιολογική μελισσοκομία;

Οχι, όχι. Το 2008 έκανα σχέδιο βελτίωσης και επιδοτήθηκα σχεδόν στο 50% από τη Διεύθυνση Αγροτικής Ανάπτυξης, που έβγαζε αυτά τα προγράμματα. Το κτίριο (διακοσίων τετραγωνικών μέτρων, συσκευαστήριο με αποθήκη) και όλος ο τεχνολογικός εξοπλισμός (ανοξείδωτες δεξαμενές, μελιτοεξαγωγείς κ.λπ.) έγιναν με την επιδότηση.

Ξεκίνησα το 2001, με τέσσερα μελίσσια, οπότε κι έβγαλα βιβλιάριο μελισσοκομικό», (λέει και γελάει). «Το 1996 είχα ένα μελίσσι τριών πλαισίων, το έκοψα σε τέσσερα μελίσσια, κατόπιν τα έκοψα κι αυτά κι έφτιαξα καμιά εικοσπενταριά μελίσσια. Τώρα έχω πάνω από πεντακόσια. Δεν μετράω πια.

Εχεις κυψέλες με σύστημα GPS;

Οχι, αυτό που έχω είναι μια εφαρμογή στο κινητό μου, ζυγαριά, που μου δίνει στίγμα πόσο δουλεύουν τα μελίσσια.

Γιατί έφυγες από τη συμβατική μελισσοκομία και μπήκες στη βιολογική;

Ανέκαθεν, οι πρακτικές μου ήταν οι ίδιες. Είχα τις γνώσεις από τη σχολή, απλά δεν είχα την πιστοποίηση.

Είδα όμως ότι οι καιροί αλλάζουν και η πιστοποίηση ήταν απαραίτητη για να μπορέσω να κάνω εξαγωγές. Μετά την πρώτη μου εξαγωγή (χονδρική, μέλι δηλαδή σε βαρέλια) στη Γερμανία, στη δεύτερη παραγγελία μού ζήτησαν πιστοποίηση και δεν είχα. Ετσι, μου μπήκε η ιδέα και πέρασα το 2008 στο σχέδιο βελτίωσης.

Δηλαδή, όλες σου οι τακτικές ακολουθούσαν τις απαιτήσεις της βιολογικής εκτροφής; Είχες ξύλινα πατώματα και κηρήθρες, δεν έκανες χρήση αντιβιοτικών, δεν τάιζες με ξένες τροφές κ.ο.κ;

Ναι, ναι. Δεν ψέκαζα με αντιβιοτικά, τάιζα ελάχιστα, όταν έπρεπε μόνο για να μη λιμοκτονήσουν τα μελίσσια (με βασιλικό πολτό δικό τους), τα βοσκοτόπια μου δεν συγγένευαν με καλλιέργειες συμβατικές. Αλλωστε, το μέλι που έστελνα έξω περνούσε από τα Χημεία της Γερμανίας και ενώ η πρώτη μου εξαγωγή ήταν τρεις τόνοι, μετά από λίγο διάστημα μου ζήτησαν άλλους τριάντα τόνους. Βέβαια, εγώ δεν είχα τόσο μεγάλη παραγωγή.

Ετσι, σκέφτηκα ότι αφού έχουμε καλή ποιότητα, γιατί να μη δώσουμε υπεραξία στο μέλι μας; Κι επειδή έβλεπα τι συνέβαινε στο εξωτερικό -πιστεύω ότι στο εξωτερικό είναι πιο μπροστά από εμάς-, στην Αμερική αλλά και στην Ευρώπη, που ψάχνουν όλοι για τα βιολογικά προϊόντα, πήρα το 2011 την πιστοποίηση.

Αν ένας μελισσοκόμος είναι συνειδητοποιημένος κι έχει γνώσεις, αλλάζουν και οι επιλογές του. Η γνώση παίζει σημαντικό ρόλο. Τι φάρμακο θα βάλεις, πότε θα το βάλεις, πότε θα κάνεις μια καταπολέμηση, γιατί θα την κάνεις. Δεν παίρνουμε ένα φάρμακο -βιολογικό ή συμβατικό, δεν μας αφορά- για να το χρησιμοποιήσουμε έτσι, όποτε να 'ναι. Πρέπει να ξέρουμε τον κύκλο της ασθένειας. Εγώ έχω μικροσκόπιο για να παρακολουθώ τις μέλισσές μου, να δω αν έχουν π.χ. νοζεμίαση (ασθένεια που οδηγεί σε θάνατο).

Βασίλης Κουτρουλάκης

«Κάθε χρονιά είναι διαφορετική»

Το κύριο χαρακτηριστικό ενός μελισσοκόμου θα έπρεπε να είναι η γνώση και το κράτος δεν έχει μεριμνήσει να φτιάξει σχολή μελισσοκομίας σε ανώτατο ίδρυμα. Οπως είναι ο γεωπόνος, έτσι να είναι και ο μελισσοκόμος.

Ουσιαστικά εξελίχθηκες πάνω στη δουλειά εμπειρικά; Είχες δασκάλους;

Εχω φοιτήσει σε πολλούς παλιούς μελισσοκόμους. Εχω φορτώσει, ξεφορτώσει, έχω τρυγήσει. Ακουγα, έβλεπα, δεν μίλαγα. Ετσι γίνεται. Αλλά και με διάβασμα πολύ. Βιβλία και διαδίκτυο βέβαια.Τι μεθόδους χρησιμοποιούν στο εξωτερικό για την καταπολέμηση της βαρρόα (ένα παρασιτικό άκαρι-τσιμπούρι που μπορεί να επιφέρει παράλυση στη μέλισσα), τι μπορούμε να κάνουμε για να καταπολεμήσουμε τη νοζεμίαση χωρίς φάρμακα...

Συνειδητοποιώ ότι έχω απέναντί μου έναν νέο άνθρωπο, με έντονο χαρακτήρα, που είχε διάθεση να εξελιχθεί, αεικίνητο στη σκέψη, που έχει αφιερωθεί σ' αυτό που κάνει. Εμ, ούτε θαύματα δεν γίνονται χωρίς κόπο, σκέφτομαι.

Συνολικά, πόσα είδη μελιού παράγεις πλέον;

Κάθε χρονιά είναι διαφορετική, να ξέρετε. Συνολικά έχω επτά ποικιλίες μελιού: βελανιδιά, καστανιά, ελάτης, πεύκο, ρείκι με πεύκο, ανθέων και το μετκάλφα, που δεν έχω έτοιμη ούτε την ετικέτα του. Δεν το έχω βγάλει ακόμη στο εμπόριο. Είναι η πρώτη χρονιά.

Θα ήθελα, επί τη ευκαιρία, να τονίσω ακόμη μία διαφορά της βιολογικής μελισσοκομίας. Οδηγούμε τα μελίσσια σε βιολογικούς μπαχτσέδες ή καλλιέργειες, κάτι για το οποίο ενημερώνουμε και τον πιστοποιητικό μας φορέα που μας δίνει την άδεια μετακίνησης. Δεν πάω δηλαδή στην Αμαλιάδα που έχει πατάτες και καρπούζια και ραντίζουν με μπομπίνες, ούτε πάω να ταΐσω τις μέλισσες στους πορτοκαλεώνες του Αργους. Υπάρχουν πιστοποιημένα βιολογικά κτήματα με τα οποία συνεργαζόμαστε. Κι αν δεν γνωρίζεις κάποιον, παίρνεις τον πιστοποιητικό σου φορέα και σε καθοδηγεί, σου συστήνει. Εμένα με πιστοποιεί η Bio TUV Austria Hellas.

Τα περισσότερα μέλια μου, άλλωστε, είναι βουνού. Η καστανιά είναι στα Ανω Δολιανά, σε υψόμετρο πάνω από 1.000, η βελανιδιά είναι στο δάσος της Φολόης, η ελάτη είναι στον Χελμό, στα 1.500 υψόμετρο, τα πεύκα είναι στους Κουρκουλούς Ευβοίας. Είναι δηλαδή σε εκτάσεις παρθένες. Το ανθέων είναι πολυσυλλεκτικό μέλι. Βγήκε στη Μάνη κι έχει μέσα του αγκάθι, φασκόμηλο, ξινοτρίφυλλο, χρυσόξυλο, ανοιξιάτικα λουλούδια.

Και γιατί πηγαίνεις στο Σουφλί για το μέλι μετκάλφα;

Στη Βόρεια Ελλάδα είναι λίγο πιο εύκολα τα πράγματα, γιατί δεν έχει επηρεαστεί ακόμη τόσο πολύ το κλίμα. Εκεί δεν έχουν κι αυτή τη σκόνη από τη Σαχάρα που φτάνει εδώ Μάρτιο με Απρίλιο και προκαλεί ζημιές σε καλλιέργειες, λουλούδια και στα μελίσσια. Ολα επηρεάζονται. Ούτε εγώ το πίστευα ότι θα έφτανα μέχρι εκεί, αλλά στην Πελοπόννησο έχουν γίνει πολύ δύσκολα τα πράγματα, ειδικά για επαγγελματίες βιολογικούς μελισσοκόμους.

Γιατί; Γιατί δεν υπάρχει πια άνοιξη. Βλέπεις δηλαδή τον Φλεβάρη να έχει 27 με 28 βαθμούς, τον Απρίλη βρέχει, τον Μάιο ρίχνει χαλάζι και μετά τον Ιούνιο κάνει καύσωνα και μετά ξανά βροχή. Τα μελίσσια είναι φυσικός οργανισμός, δεν μπορείς, αν δεν παρέμβεις, να βγάλεις μέλι. Θέλει να τα φορτώνεις και να τα πηγαίνεις σε βοσκοτόπια. Τα ξεχειμωνιάζουμε στη Μονεμβάσια, σταδιακά τα φέρνουμε προς τα δάση της Τρίπολης, μετά τα φέρνουμε στον Χελμό. Οταν οι θερμοκρασίες έχουν τόσο μεγάλες διακυμάνσεις, τότε έχουμε προβλήματα στην παραγωγή. Δεν είναι η βροχή, ούτε αυτές καθεαυτές οι θερμοκρασίες, είναι η ανομοιομορφία των εποχών που μας κάνει κακό.

Δεν έχουμε πια φυσιολογικό χειμώνα, να ρίξει χιόνια στα βουνά, να κρυώσουν, να ποτιστούν οι πηγές, να ξεκινήσει μετά μια σωστή άνοιξη. Βλέπεις τον Φλεβάρη, σε υψόμετρο 800, ανθισμένα λουλούδια, εκεί που κανονικά θα έπρεπε να έχει μισό μέτρο χιόνι.

Μη με ρωτάτε για την παραγωγή λοιπόν, γιατί κάθε χρονιά είναι διαφορετική. Μία χρονιά μπορεί να βγάλω τέσσερις τόνους μέλι από τα πεντακόσια μελίσσια και την άλλη μπορεί να βγάλω δεκαπέντε, είκοσι. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αλλαγής του κλίματος στη δουλειά μας.

Η άδειά σας είναι συσκευαστηρίου ή οικοτεχνίας;

Συσκευαστηρίου, γι’ αυτό και μπορώ να εξάγω μόνος μου. Το μειονέκτημά μου είναι ότι δεν έχω σταθερές συνεργασίες στις εξαγωγές μου. Το βιολογικό μέλι έχει περιορισμένη σοδειά. Τώρα για την Κίνα μού ζητήσανε δεκαπέντε τόνους μέλι, σε βαζάκια των τριάντα γραμμαρίων. Δεν μπορώ να ανταποκριθώ μόνος μου. Πρέπει να συνεργαστώ με άλλους βιολογικούς μελισσουργούς, που να ταιριάζουν τα μυαλά και τα χνότα μας, για να μπορέσουμε να κάνουμε μια τέτοια συνεργασία.

Εξάγω σε Αμερική, Γερμανία, Κίνα αλλά δίνω και σε εμπόρους, (λέει δείχνοντάς μου δύο διαφορετικά βάζα συσκευασίας). Μου στέλνουν βάζα και ετικέτες κι εγώ τα γεμίζω εδώ. Ναι, αναγράφεται ότι συσκευάστηκαν στο συσκευαστήριό μου.

Οι συνεργασίες προέκυψαν μέσα από τις εκθέσεις και τους διεθνείς διαγωνισμούς στους οποίους συμμετέχετε;

Οποιος θέλει καλό προϊόν, ξέρει πού να το βρει. Μαθαίνει. Από τον διαγωνισμό Great Taste όπου συμμετείχα φέτος, με πήραν ήδη δύο καταστήματα που θέλουν το μέλι μου. Ολα αυτά έχουν βέβαια κόστος και τρέξιμο, αλλά δεν γίνεται διαφορετικά αν θέλεις να δώσεις υπεραξία στο προϊόν σου.

Είμαστε όμως τόσο μικρή χώρα, που αν δεν συνεργαστούμε μεταξύ μας έστω ως ομάδες παραγωγών ή μέσω μικρών συνεταιρισμών, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Αυτό προσπαθώ τώρα με κάποιους συναδέλφους. Και στο διαδίκτυο έχουμε μια ιστοσελίδα όπου προσπαθούμε να βοηθήσουμε νέους μελισσοκόμους.

Εγώ γι’ αυτούς θα ήθελα να μιλήσουμε περισσότερο σήμερα, γιατί τους κοροϊδεύουν πάρα πολύ άσχημα. Κάποιοι υποθηκεύουν το μέλλον νέων ανθρώπων λέγοντάς τους «γίνε μελισσοκόμος με χίλια πεντακόσια ευρώ». Αυτά δεν υφίστανται. Τους υπόσχονται κέρδη, μηδαμινά έξοδα σε κάτι που δεν το γνωρίζουν και δεν έχουν καμία εμπειρία. Το μελίσσι δεν είναι γίδα να το ταΐζεις και να το αρμέγεις. Το μελίσσι, αν κολλήσει μια ασθένεια και δεν την ξέρεις, σε δύο μήνες το έχεις χάσει. Ή την άνοιξη αν δεν το διαχειριστείς σωστά, πάει, έφυγε. Εχασες το ζωικό σου κεφάλαιο. Με παίρνουν νέοι στο επάγγελμα για να αγοράσουν μελίσσια. Τους λέω «μάθετε πρώτα τη δουλειά και μετά αγοράζετε». Βέβαια εγώ ποτέ δεν πουλάω. Δεν μ’ αρέσει να πουλάω μελίσσια.

Οσο για τα κέρδη; Εγώ είχα πρώτη φορά κέρδος το 2008, που έφτιαξα την αποθήκη μετά από δώδεκα χρόνια σκληρής δουλειάς κι αυτό γιατί έκανα εξαγωγή. Μέχρι τότε ό,τι έβγαζα το έριχνα στη δουλειά.

Είναι πάρα πολλά τα έξοδα που έχει ένας μελισσοκόμος για να φτιάξει μια βιώσιμη επιχείρηση, αξιόπιστη, που να μπορεί να ζήσει δυο άτομα. Και δεν μιλάω να κάνει εξαγωγές ή να βγάλει άδεια συσκευαστηρίου, που ακόμη και σήμερα είναι προχωρημένο σαν σχέδιο. Μιλάω να έχει εκατόν πενήντα μελίσσια παραγωγικά, να μπορεί να τα διαχειριστεί, να έχει σωστές μηχανές και αποθηκευτικό χώρο για τις κυψέλες του και να μπορεί να πουλήσει αξιοπρεπώς το μέλι του στην τοπική αγορά και στους συγγενείς του.

Κι εμένα οι εξαγωγές δεν μου δίνουν τρελό κέρδος. Διέξοδος είναι μία επιπλέον αγορά όπου μπορείς να διαθέσεις το προϊόν σου. Τώρα κατάφερα να φτιάξω ένα δίκτυο πωλήσεων στην Αθήνα, γι’ αυτό και κατεβαίνω κάθε δεκαπέντε ημέρες. Εφτιαξα κι έναν σύλλογο, κι ας είναι ακόμη ανενεργός γιατί δεν ακολουθεί κανείς, για τον δικό του λόγο ο καθένας. Γιατί δεν θέλουν να μπλέξουν με εξαγωγές, να συμμετέχουν οικονομικά, δεν, δεν. Ψάχνω νέους ανθρώπους -ήδη είμαστε δυο-τρεις- για να συνεργαστούμε και να φτιάξουμε μια καλή ομάδα εδώ στην επαρχία.

Θέλεις να μου πεις κάτι ακόμη πριν κλείσουμε τη συνέντευξη;

Με πολλή δουλειά, προσπάθεια και υπομονή φτιάχτηκαν όλα. Δεν είναι επικουρικό επάγγελμα η μελισσοκομία. Δεν γίνεσαι μελισσοκόμος δουλεύοντας μονάχα τα Σαββατοκύριακα. Ενα θα σου πω μονάχα και θα καταλάβεις. Γεννήθηκε το παιδί μου και το είδα αφού σαράντισε. Ηταν μια καλή, παραγωγική χρονιά το 2012 και γι’ αυτό ήμουν αναγκασμένος να φεύγω αξημέρωτα και να γυρνάω μεσάνυχτα στο σπίτι, να το βλέπω να κοιμάται και να πηγαίνω ευθύς για ύπνο, γιατί το πρωί στις έξι έπρεπε να ξαναφύγω.