Τα καλειδοσκοπικά σύμπαντα της Yayoi Kusama

Τα πρώτα 9.000 εισιτήρια της έκθεσης είχαν κρατηθεί μόλις μέσα σε έξι λεπτά.

Η ιστοσελίδα του Μουσείου Smithsonian Hirshhorn στην Ουάσινγκτον κατέρρευσε από τη ζήτηση.

Για μία ολόκληρη εβδομάδα κόσμος σε αναμονή προσπαθούσε χωρίς επιτυχία να εξασφαλίσει το πολυπόθητο χαρτάκι εισόδου. Είναι πάρα πολλοί οι επισκέπτες που θέλουν να εισέλθουν σε ένα ταξίδι στους άπειρους κόσμους τής Yayoi Kusama.

Η έκθεσή της «Infinity Mirrors» (Καθρέφτες του Απείρου) με έξι διαφορετικά θεματικά δωμάτια, μαζί με μια συλλογή από άλλα σημαντικά έργα τέχνης της, έχει απλωθεί στους χώρους και τους κήπους του μουσείου.

Είναι ο πρώτος σταθμός της περιοδείας στη Βόρεια Αμερική της μεγάλης αναδρομικής έκθεσης που μετά τις 14 Μαΐου θα συνεχίσει σε πέντε άλλες μεγάλες πόλεις, στα Μουσεία του Σιάτλ, του Λος Αντζελες, του Τορόντο, του Κλίβελαντ και της Ατλάντα μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2019.

Οι ουρές που σχηματίζονται καθημερινά και η τουλάχιστον δίωρη αναμονή δεν πτοούν όλους εκείνους που είναι αποφασισμένοι να ζήσουν την ψυχεδελική εμπειρία ενός ταξιδιού μόλις 30 δευτερολέπτων στο κάθε δωμάτιο μέσα στην τέχνη της Kusama.

Οταν η πόρτα κλείνει πίσω σου στους μικρών διαστάσεων διαδραστικούς χώρους που είναι καλυμμένοι με καθρέφτες, η αιώρηση στο δημιουργημένο σύμπαν της φτάνει για να διαρκέσει ίσως και για πάντα.

Η 88χρονη σήμερα Yayoi Kusama, ιαπωνικής καταγωγής, είναι γνωστή στο ευρύ κοινό από τα γλυπτά της και τη ζωγραφική με πουά.

Ολοι την απολαμβάνουμε να ενσωματώνεται μέσα στις δημιουργίες της με τα έντονα χρώματα.

Το 1965 χρησιμοποίησε για πρώτη φορά στα έργα της καθρέφτες και μετέτρεψε τους πίνακές της σε μια αντιληπτική εμπειρία.

Κατά τη διάρκεια της καριέρας της έχει δημιουργήσει περισσότερα από είκοσι διακριτά «Infinity Mirror» δωμάτια και η συγκεκριμένη έκθεση επικεντρώνεται και παρουσιάζει έξι από αυτά -τα πιο δημοφιλή- για πρώτη φορά όλα μαζί.

Δίνεται η ευκαιρία λοιπόν στους επισκέπτες μπαίνοντας στους θαλάμους-εγκαταστάσεις με τα καλειδοσκοπικά περιβάλλοντα να βιώσουν την ψευδαίσθηση του άπειρου χώρου.

Τα δωμάτια παρέχουν την ευκαιρία να εξετάσει κάποιος κεντρικά την εικαστική αντίληψη της καλλιτέχνιδος, που ουσιαστικά δίνει ένα έναυσμα για μια γιορτή της ζωής και την αποθέωση της ευτυχίας.

Σήμερα μέσα στο σύγχρονο τεχνολογικό περιβάλλον με τις πολύπλοκες εγκαταστάσεις πολυμέσων, τα δωμάτια με τους απλούς καθρέφτες αποκαλύπτουν απλές πρακτικές εικονικής πραγματικότητας και βιωματικών εμπειριών.

Η έκθεση είναι μια γιορτή των εξήντα πέντε χρόνων καριέρας της Kusama και υπόσχεται να δώσει στον καθένα ξεχωριστά μια μοναδική εμπειρία τέχνης.

Ενα ταξίδι μέσα από τις αισθήσεις και το μυαλό σε ολόκληρο το σύμπαν της.

«Infinity Mirror Room-Phalli's Field», 1965/2016

αντικείμενα-γλυπτά γεμάτα με βαμβάκι, πίνακες και καθρέφτες, Συλλογή της καλλιτέχνιδος

Ανάμεσα στο 1962-1964 η Kusama δημιούργησε γλυπτά γεμίζοντας και ράβοντας αντικείμενα και έπιπλα. Εκανε μια προσπάθεια να δημιουργήσει παραισθησιογόνους σκηνές και φαλλικές επιφάνειες. Η σωματική της καταπόνηση όμως υπήρξε πολύ μεγάλη, για να δώσει μεγάλη έκταση στις επιφάνειες των εγκαταστάσεών της. Για το βάθος στα έργα της λοιπόν άρχισε να χρησιμοποιεί καθρέφτες και πέτυχε την πολλαπλή επανάληψη του χώρου. Ετσι δημιουργήθηκε το «Phalli's Field» που υπήρξε το σημαντικότερο ίσως επίτευγμα της δημιουργού σε μια εξαιρετικά γόνιμη περίοδο. Οι αντανακλάσεις τής επέτρεψαν να ξεπεράσει τους φυσικούς περιορισμούς και δημιούργησε μια συμμετοχική εμπειρία με το κοινό της. Μάλιστα η ίδια χρησιμοποίησε το σώμα της και φωτογραφήθηκε προκλητικά για να ενεργοποιήσει τον χώρο. Παρουσιάστηκε πρώτη φορά στην έκθεση Floor Show, στην Castellane Gallery της Νέας Υόρκης, το 1965.

«Infinity Mirrored Room-Love Forever», 1966/1994

ξύλο, καθρέφτες, μέταλλο και λαμπτήρες, Συλλογή Ota Fine Arts, Tokyo/Singapore

Το έργο είναι μια επανάληψη του κατοπτρικού περιβάλλοντος που δημιούργησε η Kusama. Γλυπτική, αρχιτεκτονική και η εγκατάσταση ενεργοποιείται αποκλειστικά με τη συμμετοχή του κοινού. Το σχήμα του χώρου είναι εξαγωνικό με δύο μικρά ανοίγματα που προσκαλούν τους επισκέπτες να κοιτάξουν μέσα συμμετέχοντας, βλέπουν ο ένας τον άλλον και οι εικόνες επαναλαμβάνονται στο άπειρο. Την εποχή που δημιουργήθηκε η καλλιτέχνις πειραματιζόταν με τις νέες τεχνολογίες. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης «Kusama’s Peep Show» το 1966, όταν πρωτοπαρουσιάστηκε, μοιράστηκαν κονκάρδες που ανέγραφαν «Love Forever». Για κείνη η έννοια «Αγάπη για πάντα» ανήκει στα πολιτικά δικαιώματα, τη σεξουαλική απελευθέρωση, το αντιπολεμικό κίνημα και στις ομάδες των ακτιβιστών, των κινημάτων της δεκαετίας του ’60 όπου υπήρξε ενεργό μέλος.

«Infinity Mirrored Room-The Souls of Millions of Light Years Away», 2013

ξύλο, μέταλλο, καθρέφτες, πλαστικό, ακριλικό, καουτσούκ και σύστημα φωτισμού LED, Συλλογή της καλλιτέχνιδος

«Οι ψυχές εκατομμυρίων ετών φωτός μακριά» είναι ένα εντυπωσιακό δωμάτιο που προάγει μια εκτός του σώματος εμπειρία. Ενισχύει τις αισθήσεις και παράγει μια επαναλαμβανόμενη ψευδαίσθηση, με τη χρήση των φώτων και των καθρεφτών, σαν να αιωρείσαι στον Γαλαξία. Εκατοντάδες φώτα LED κρέμονται και τρεμοπαίζουν σε ένα ρυθμικό μοτίβο. Φαίνεται να αναστέλλει τόσο τον χώρο όσο και τον χρόνο και ο επισκέπτης ενσωματώνεται και γίνεται αναπόσπαστο μέρος του έργου. Εξαφανίζεται στο άπειρο. Η αιθέρια φύση της εγκατάστασης είναι ένα ήσυχο και αρμονικό μέρος για ενδοσκόπηση, που εξερευνά τη δύναμη της ζωής και το αναπόφευκτο του θανάτου. Δίνεται το έναυσμα στον επισκέπτη να προβληματιστεί για το πέρασμα του χρόνου, την αιωνιότητα και τη σχέση του με τον έξω κόσμο.

«Dots Obsession-Love Transformed into Dots», 2007 (εγκατεστημένο το 2017)

μπαλόνια βινιλίου, μπαλόνια σε δωμάτιο θόλου με καθρέφτες, ανοίγματα οροφής και προβολή βίντεο, Ευγενική προσφορά Victoria Miro, Λονδίνο

Από το 1996 η Kusama δημιουργεί μια σειρά εγκαταστάσεων που ενσωματώνουν μπαλόνια με πουά. Στην «Αγάπη μετασχηματισμένη σε πουά» φουσκωτά αντικείμενα κρέμονται από την οροφή αλλά και καταλαμβάνουν το πάτωμα εμποδίζοντας τη διαδρομή του θεατή. Μπορούμε να μπούμε σε ένα δωμάτιο με κάτοπτρα μέσα από ένα μπαλόνι ή να δούμε μέσα από ένα άνοιγμα. Οι θεατές εμπλέκονται σε κλίμακες αντίθεσης: μικροσκοπικά βλέποντας τον χώρο μέσα από ένα άνοιγμα και μακροσκοπικά τον χώρο που τους περιβάλλει. Μια οθόνη βίντεο που κρέμεται στην οροφή προβάλλει την καλλιτέχνιδα που απαγγέλλει ένα από τα ποιήματά της.

«Infinity Mirrored Room-All the Eternal Love I Have for the Pumpkins», 2016,

ξύλο, καθρέφτες, πλαστικό, ακριλικό και LED, συλλογή της καλλιτέχνιδος

Η οικογένεια της Kusama καλλιεργούσε φυτά και εμπορευόταν σπόρους για να ζήσει. Είδε για πρώτη φορά κολοκύθα στο κτήμα του παππού της, όταν μικρό παιδί τον επισκέφτηκε. Εντυπωσιάστηκε που την είδε φωλιασμένη ανάμεσα στα φυτά, μεγαλόσχημη και ασυνήθιστα μεγαλωμένη. Από τότε προσελκύεται από τη γοητευτική και πλούσια φόρμα της και την άμορφη, ανεπιτήδευτη, οργανική μορφή της. Εμφανίζεται πρώιμα στα σχέδιά της από τα τέλη της δεκαετίας του 1940 και επανειλημμένα στους πίνακες, τα γλυπτά, τα σχέδια και τις εγκαταστάσεις της. Μια αρχική αίθουσα με κάτοπτρα και κολοκύθες δημιουργείται το 1991 και παρουσιάζεται το 1993 στην Μπιενάλε της Βενετίας. Στην αίθουσα «Ολη η αιώνια αγάπη που έχω για τις κολοκύθες» μεταφέρεσαι σε έναν χώρο παραμυθιού και φαντασίας. Λαμπερές κολοκύθες, διακοσμημένες με τα πουά (polka dot) -σημάδι αναγνωρίσιμο για την καλλιτέχνιδα- σε μεταφέρουν σε έναν άπειρα επαναλαμβανόμενο χώρο.

«Infinity Mirrored Room-Aftermath of Obliteration of Eternity», 2009 

ξύλο, καθρέφτης, πλαστικό, ακριλικό, LED και αλουμίνιο, Συλλογή της καλλιτέχνιδος

«Οι συνέπειες της εξάλειψης της αιωνιότητας» είναι μια αντανάκλαση της εμπειρίας του θανάτου και των δυνατοτήτων τής μετά θάνατον ζωής. Τα χρυσά φανάρια τρεμοπαίζουν, δημιουργώντας ένα λαμπερό μοτίβο που έρχεται σε αντίθεση με το φαινομενικά ατελείωτο κενό. Η απεικόνιση του έργου θυμίζει την ιαπωνική παράδοση του toro nagashi, μια τελετή όπου χάρτινα φανάρια, γνωστά ως chochin, επιπλέουν σε ένα ποτάμι για να καθοδηγήσουν τα προγονικά πνεύματα πίσω στους χώρους που αναπαύονται την τελευταία νύχτα των θερινών γιορτών obon. Βέβαια η τελετή συχνά γίνεται και αναφέρεται στα θύματα από τις ατομικές βόμβες.