Με την προσμονή της ουτοπίας

«Ολοι επιτηρούνται από Μηχανές της Θείας Χάριτος». Πραγματικά δεν θα μπορούσε να υπάρξει πιο εύστοχος τίτλος και θα ήταν δύσκολο να φανταστεί κανείς κάτι πιο υποβλητικό για μια έκθεση που παρακολουθεί τις τάσεις και τις σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και μηχανών μέσα στην τεχνολογική εποχή μας.

Το 1967 ο Αμερικανός συγγραφέας Ρίτσαρντ Μπρότιγκαν, πρωτοπόρος της μετα-μπίτ γραφής στην αμερικανική λογοτεχνία, μοίραζε αντίγραφα στους δρόμους του Σαν Φρανσίσκο από το ποίημά του με τίτλο «All Watched Over by Machines of Loving Grace».

Περιγράφει μια «αρμονία αμοιβαίου προγραμματισμού» μεταξύ μηχανών και ζώων με τα ανθρώπινα όντα.

Αλλά αυτή η ουτοπία είναι καταδικασμένη να αποτύχει, επειδή όλοι -καταλήγει το ποίημα- «επιτηρούνται από Μηχανές της Θείας Χάριτος».

Σήμερα, πενήντα χρόνια αργότερα, μετά τα τεχνολογικά άλματα και ενώ οι μηχανές έχουν εισβάλει παντού έχοντας ενσωματωθεί σε όλες τις πτυχές της ζωής μας -μέσα στο περιβάλλον εργασίας μας, στους χώρους που ζούμε αλλά και στην προσωπική έκφραση της καθημερινότητάς μας- οι φόβοι έχουν αρχίσει να ξεθωριάζουν. Η πραγματικότητά μας είναι περισσότερο περίπλοκη.

Το ποίημα του Μπρότιγκαν ακροβατεί ανάμεσα στην κυνικότητα και την αφέλεια.

Φέρνει στην επιφάνεια ένα παράδοξο.

Από τη μια το συναίσθημα της χαλάρωσης και η λαχτάρα για την ουτοπία, περιγράφοντας σε μέλλοντα χρόνο την αρμονία στις σχέσεις έμβιων και μηχανών, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχει ήδη η ιδέα πως είμαστε υπό την επιτήρηση των εν λόγω μηχανημάτων.

Τότε η λαϊκή κουλτούρα έβλεπε τις μηχανές, όπως π.χ. τα ρομπότ, στην καλύτερη των περιπτώσεων να αναλαμβάνουν καθήκοντα που βρίσκουμε βαρετά ή κουραστικά.

Στη χειρότερη, ήταν τέρατα μεγαλομανίας εγκλωβίζοντας το ανθρώπινο είδος σε μια κατάσταση καταναγκασμού και υποταγής.

Στην εποχή του Διαδικτύου, της ψηφιακής οικονομίας και του ηλεκτρονικού εμπορίου το μεγάλο παρισινό μουσείο σύγχρονης τέχνης Palais de Tokyo συγκεντρώνει σε μια μεγάλη έκθεση αρκετούς νεαρούς καλλιτέχνες για να εξετάσει τον αντίκτυπο της οικονομίας της αγοράς και των νέων τεχνολογιών στη δημιουργία των συναισθημάτων μας και τον επαναπροσδιορισμό τους.

Ο Μπρότιγκαν με το hip ύφος του δίνει το έναυσμα σε μια γενιά δημιουργών που γεννήθηκαν μεταγενέστερα να παρουσιάσουν την οπτική τους.

Στο κέντρο της έκθεσης το ποίημα του Μπρότιγκαν εκτυπωμένο σε vintage γραμματοσειρά γραφομηχανής σε ένα κολάζ με γραμμικά σχέδια ζώων και ένα απόκομμα εφημερίδας.

Πλαισιώνεται από δημιουργίες των Pedro Barateiro από τη Λισαβόνα, Isabelle Cornaro από τη Γαλλία, Marjorie Keller από τη Νέα Υόρκη, Lee Kit από το Χονκ Κονγκ, Marie Lund από την Κοπεγχάγη, Michael E. Smith από το Ντιτρόιτ και Mika Tajima από το Λος Αντζελες. Δημιουργοί από όλα τα πλάτη της Γης.

Το έργο τους αντανακλά την επίδραση των νομισματικών ανταλλαγών, τις ψηφιακές διαδρομές δεδομένων στη δύναμη του χρόνου και τις κινήσεις των εμπορευμάτων σε παγκόσμια κλίμακα.

Βρίσκουν τον τρόπο να καταδείξουν με ποιο τρόπο όλα αυτά μέσα στην εποχή της παγκοσμιοποίησης και των τεχνολογικών επιτευγμάτων παράγουν σε όλους μας συγκρουόμενα συναισθήματα, προσπαθώντας να απεικονίσουν την αξία των αισθημάτων.

Η καθημερινή χρήση της τεχνολογίας σαφώς επηρεάζει και επαναπροσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και ενεργούμε.

Ενώ τα κομμάτια αυτής της έκθεσης είναι αφηρημένες δομές ή ακόμα αόρατες οικονομικές διαδικασίες που καταγράφονται με μέσα όπως φως και κίνηση, έρχονται και αντικατοπτρίζουν ψυχολογικές τάσεις και την πραγμάτωση των συναισθημάτων μας μέσα από τις κοινωνικές σχέσεις.

Στις αίθουσες του Palais διαχέεται η σαγηνευτική προσμονή μιας άλλης εποχής που αναμένουμε.

Τα μηχανήματα του μέλλοντος θα έρθουν για να μας διασκεδάσουν και να μας δώσουν χαρά διευκολύνοντας την καθημερινότητά μας.

Η πραγματικότητα -όπως αποδεικνύει αυτό το πλούσιο μείγμα έργων- είναι πιο πολύπλοκη.

 Ιnfo: 

«All Watched Over by Machines of Loving Grace», Palais de Tokyo, Παρίσι. Μέχρι τις 8 Μαΐου.