Ο λαός της Χιλής επέλεξε το σκοτάδι

«Η Χιλή είναι ένα κοινωνικό και δημοκρατικό κράτος δικαίου. Είναι πολυεθνικό, διαπολιτισμικό, περιφερειακό και οικολογικό. Η δημοκρατία του είναι συμπεριληπτική και ισότιμη». Αυτό το σύντομο κείμενο που περιγράφει συνοπτικά πώς θα ήταν το νέο Σύνταγμα της Χιλής που θα αντικαθιστούσε εκείνο που έχει κληροδοτηθεί από τη χούντα του Πινοτσέτ, εγκρίθηκε μόνο από το 38% των ψηφοφόρων. Ενα ισχυρό 62% είπε «όχι», εκπλήσσοντας όλους τους πολιτικούς αναλυτές και δημοσκόπους που προέβλεπαν μάχη στήθος με στήθος ή επικράτηση της απόρριψης, αλλά όχι με αυτό το υψηλό ποσοστό.

Είναι αναμφισβήτητα μια πικρή ήττα για τα εκατομμύρια του κόσμου που το 2019 ξεχύθηκαν στους δρόμους με αφορμή την αύξηση στο εισιτήριο του μετρό διεκδικώντας μια δικαιότερη κοινωνία και αλλαγή του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου. Ερχεται μάλιστα σε αντίφαση με το σχεδόν 80% που έναν χρόνο μετά είπε «ναι» στην αναθεώρηση του ισχύοντος Συντάγματος στο σχετικό δημοψήφισμα. Φαίνεται όμως πως δεν αντιλαμβάνονταν όλοι με τον ίδιο τρόπο αυτή την αλλαγή.

Το κείμενο του Συντάγματος, καρπός της δουλειάς της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης που διήρκεσε πάνω από δύο χρόνια, χαρακτήριζε τη Χιλή πολυεθνικό κράτος. Αναγνώριζε την αυτονομία στα εδάφη των αυτοχθόνων Μαπούτσε που αποτελούν το 13% του πληθυσμού, τον οικολογικό χαρακτήρα του κράτους και την ισότητα των δύο φύλων. Κατοχύρωνε το δικαίωμα στην άμβλωση, η οποία επιτράπηκε στη Χιλή μόλις πριν από μερικά χρόνια μόνο για περιπτώσεις βιασμού, αιμομιξίας ή κινδύνου για τη ζωή της εγκύου. Προέβλεπε, μεταξύ πολλών άλλων, αλλαγές στο δικαστικό σύστημα και κατάργηση της Γερουσίας.

Το κυριότερο, σε αντίθεση με το ισχύον Σύνταγμα που προτάσσει τον ιδιωτικό τομέα έναντι του Δημοσίου, αυτό που καταψηφίστηκε κατοχύρωνε το δικαίωμα στη δημόσια υγεία, παιδεία και στέγη και χαρακτήριζε το νερό μη εμπορεύσιμο αγαθό. Μια ιδιαίτερα προοδευτική πρόταση όχι μόνο για τα δεδομένα της Χιλής, αλλά για ολόκληρη τη Λατινική Αμερική. Δεν είναι άξιο απορίας λοιπόν που όχι μόνο καταψηφίστηκε, αλλά και πολεμήθηκε σκληρά από το ισχυρό συντηρητικό κομμάτι της χώρας με σκληρή προπαγάνδα, ενίοτε στα όρια του γκροτέσκου.

Iσως το αποτέλεσμα της Κυριακής να μην εξέπληξε ιδιαίτερα όσους θυμούνται τι ακριβώς είχε συμβεί πέρυσι στις προεδρικές εκλογές. Στον πρώτο γύρο δεν είχε έρθει πρώτος ο νυν πρόεδρος Γκαμπριέλ Μπόριτς, αλλά ο ακροδεξιός Χοσέ Αντόνιο Καστ, ενώ το σύνολο των δυνάμεων της Δεξιάς ερχόταν σχεδόν ισοπαλία με το σύνολο των δυνάμεων της ευρύτερης Αριστεράς και του Κέντρου. Αν πολλοί δημοκρατικοί άνθρωποι του φιλελεύθερου χώρου συνασπίστηκαν στον δεύτερο γύρο υπέρ του Μπόριτς προκειμένου να εμποδίσουν έναν φιλοτραμπικό και νοσταλγό της χούντας να γίνει πρόεδρος της χώρας, αυτό δεν σημαίνει πως ήταν κιόλας πρόθυμοι να εγκρίνουν ένα τόσο «προχωρημένο» Σύνταγμα.

«Είναι φανερό ότι ο λαός της Χιλής δεν ικανοποιήθηκε με τη συνταγματική πρόταση», παραδέχτηκε ο Γκαμπριέλ Μπόριτς, ο οποίος είχε δώσει σκληρό αγώνα υπέρ του νέου Συντάγματος. Ο πρόεδρος προανήγγειλε «προσαρμογές στην κυβερνητική μας ομάδα» και ξεκαθάρισε ότι η πορεία προς τη συνταγματική αναθεώρηση δεν τερματίστηκε με την ψήφο της Κυριακής. Κάλεσε μάλιστα τους αρχηγούς όλων των κομμάτων και τους κοινωνικούς φορείς «να εργαστούν με περισσότερη αποφασιστικότητα, περισσότερο διάλογο και σεβασμό» προκειμένου να καταλήξουν σε μια νέα πρόταση «που θα μας ενώνει όλους ως χώρα».

Αρκετοί αναλυτές συμφωνούν στο ότι δεν εξαντλήθηκαν οι ευκαιρίες για ένα νέο Σύνταγμα. Ακόμα και οι κεντρώοι και δεξιοί υποστηρικτές τού «όχι» δήλωσαν πρόθυμοι για την επεξεργασία μιας νέας πρότασης. Ακόμα είναι εντελώς ασαφές το ποια διαδικασία θα ακολουθηθεί. Αλλά, σε μια χώρα όπου περίπου οι μισοί θέλουν εντελώς διαφορετικά πράγματα από τους άλλους μισούς, το τελικό αποτέλεσμα, προκειμένου να καλύπτονται «όλοι», δεν μπορεί παρά να είναι πολύ «νερωμένο»...