Πώς εξηγείται το «θαύμα» της Πορτογαλίας

Ισως λόγω γεωγραφίας, ίσως λόγω τύχης, η Πορτογαλία έγινε η τελευταία χώρα της Δυτικής Ευρώπης που ανέφερε το πρώτο της κρούσμα Covid-19 στις 2 Μαρτίου, σχεδόν έναν μήνα μετά τη σαρωτική εμφάνιση της επιδημίας σε Ιταλία και Ισπανία.

Στις 16 Μαρτίου, όταν καταγράφονταν μόλις 245 μολύνσεις, η κυβέρνηση μειοψηφίας των Σοσιαλιστών υπό τον Αντόνιο Κόστα έκλεισε τα πορτογαλικά σχολεία και πανεπιστήμια. Η Ιταλία είχε ήδη αναστείλει τα μαθήματα από τις 4 του μηνός, έχοντας πλέον εντοπίσει πάνω από 2.500 κρούσματα, ενώ οι περισσότερες αυτόνομες περιφέρειες της Ισπανίας κατέβασαν ρολά στα εκπαιδευτικά ιδρύματα στις 12 Μαρτίου, την ώρα που καταγράφονταν πανεθνικά 2.140 μολύνσεις.

Στην Πορτογαλία η κατάσταση έκτακτης ανάγκης επιβλήθηκε στις 18 Μαρτίου, καθώς είχαν πια εντοπιστεί 448 κρούσματα. Η ισπανική κυβέρνηση είχε υλοποιήσει την αντίστοιχη απόφασή της στις 15 του μηνός, όταν οι μολύνσεις στη χώρα ήταν περίπου δεκαπλάσιες από τις πορτογαλικές, και η ιταλική κυβέρνηση ακόμα νωρίτερα, στις 10 Μαρτίου, όταν τα κρούσματα είχαν ξεπεράσει τα 9.000.

Επειτα από έναν μήνα και κάτι, κατά τον οποίο οι Πορτογάλοι επέδειξαν αξιοσημείωτη πειθαρχία στα ασφυκτικά περιοριστικά μέτρα, η μικρή χώρα της Ιβηρικής θρηνούσε μέχρι χθες «μόνο» 762 νεκρούς (καταγράφοντας 21.379 επιβεβαιωμένα κρούσματα Covid-19), όταν στη γειτονική της Ισπανία και στην Ιταλία ο φονικός απολογισμός ξεπερνούσε τα 21.000 και τα 24.000 θύματα αντίστοιχα.

Αρκετά διεθνή ΜΜΕ επαίνεσαν το πορτογαλικό μοντέλο ως ένα από τα λιγοστά «success story» στη βαρύτατα πληγείσα ευρωπαϊκή ήπειρο.

Αργός ρυθμός

«Η έγκαιρη επιβολή του αποκλεισμού μπορεί να βοηθήσει να εξηγηθεί ο αργός ρυθμός μετάδοσης» εκτιμά, μιλώντας στο Politico, η επίκουρη καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Nova της Λισαβόνας, Ινέζ Φροντέιρα.

«Η Πορτογαλία είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τι περνούσαν άλλα κράτη, να δει τι μέτρα λάμβαναν και να μάθει από εκείνες τις εμπειρίες. Κατέληξε να εφαρμόζει λίγο-πολύ τα ίδια, όπως άλλες χώρες, την ίδια περίοδο. Ωστόσο η επιδημία εδώ βρισκόταν σε πολύ πιο πρώιμο στάδιο απ’ όσο σε άλλα κράτη» αναφέρει σε δηλώσεις της στην Guardian.

Η Φροντέιρα θεωρεί ουσιαστικά πως η καθυστερημένη εμφάνιση του ιού στην Πορτογαλία «αγόρασε» πολύτιμο χρόνο στη χώρα, συμβάλλοντας στη συγκράτηση της διασποράς του ιού, σε συνδυασμό με τις γενναίες κρατικές επενδύσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια στο σύστημα δημόσιας υγείας, το οποίο είχε αποδυναμωθεί τραγικά εξαιτίας της σκληρής πολιτικής λιτότητας που είχε επιβάλει και λόγω μνημονίου η προηγούμενη δεξιά κυβέρνηση των -κατ’ όνομα- Σοσιαλδημοκρατών (PSD) υπό τον Πέδρο Πάσος Κοέλιο.

Εξ ου και η μαζική μετανάστευση χιλιάδων επαγγελματιών της Υγείας την περίοδο της οικονομικής κρίσης, με αποτέλεσμα οι εγχώριες υγειονομικές υπηρεσίες να στερούνται ακόμα και σήμερα ζωτικό προσωπικό.

Ενδεικτικά, πάνω από 18.000 Πορτογάλοι νοσηλευτές εκτιμάται πως συνεχίζουν να εργάζονται στο εξωτερικό, με πιο γνωστό παράδειγμα τον Λουίς Πιτάρμα - τον νοσοκόμο τον οποίο ξεχώρισε μαζί με Νεοζηλανδή συνάδελφό του ο Μπόρις Τζόνσον, εγκωμιάζοντάς τους ονομαστικά για τη φροντίδα που του παρείχαν όταν νοσηλεύτηκε στην εντατική με Covid-19.

«Μεταξύ Δεκεμβρίου 2015 και Δεκεμβρίου 2019, το εθνικό υγειονομικό προσωπικό αυξήθηκε κατά 13%, το οποίο σημαίνει πως δουλεύουν πάνω από 15.000 εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων 3.700 γιατρών και 6.600 νοσοκόμων. Επίσης, μεταξύ 2015 και 2019, οι κυβερνητικές δαπάνες για την Yγεία αυξήθηκαν κατά 18% (1,6 δισεκατομμύριο ευρώ)» επισημαίνει στηn Guardian ο Πορτογάλος υπουργός Υγείας, Αντόνιο Σάλες, θεωρώντας συν τοις άλλοις πως η έως τώρα επιτυχία της κυβέρνησης οφείλεται στη λήψη «των σωστών μέτρων τη σωστή στιγμή».

Και πάλι όμως η Πορτογαλία εξακολουθεί να διαθέτει μόλις 4,2 κλίνες εντατικής θεραπείας για 100.000 κατοίκους, όταν η Ισπανία διαθέτει πάνω από 9 και η Γερμανία σχεδόν 30 ανά 100.000. Ειδοποιό διαφορά μεταξύ τους συνιστά, εκτός των άλλων, η λήψη αποφάσεων σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης στην Πορτογαλία, όταν οι κεντρικές κυβερνήσεις Ισπανίας και Γερμανίας πρέπει να συντονίζονται με τις τοπικές αρχές των αυτόνομων περιφερειών και κρατιδίων αντίστοιχα.

Ακόμα κι έτσι πάντως είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός πως η θνητότητα της νόσου στην Πορτογαλία -που έχει έναν από τους γηραιότερους πληθυσμούς στην Ευρώπη (σχεδόν το 22% των 10,3 εκατομμυρίων κατοίκων είναι 65 ετών και άνω) και καταγράφει δεκάδες θανάτους σε γηροκομεία- κυμαίνεται στο 5,5%, συγκριτικά με 10% στην Ισπανία, 13% στο Ηνωμένο Βασίλειο και 15% στη Γαλλία.

Σημαντική παράμετρο αποτελεί επίσης η... εκεχειρία που κήρυξε πρακτικά το αντιπολιτευόμενο PSD με την κυβέρνηση Κόστα εν μέσω πανδημίας, συναινώντας όχι απλά στην επιβολή του αποκλεισμού και σε άλλα καίρια -όσο και άκρως προοδευτικά- μέτρα, όπως την πρόωρη αποφυλάκιση άνω του 10% των κρατουμένων για λόγους αποσυμφόρησης των φυλακών, αλλά κυρίως στην απόφαση να δοθούν προσωρινά σε όλους τους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες που περιμένουν να πολιτογραφηθούν δικαιώματα μόνιμου κατοίκου, στα οποία συμπεριλαμβάνεται η πρόσβαση στο σύστημα δημόσιας υγείας, σε κοινωνικά επιδόματα, τραπεζικούς λογαριασμούς, συμβάσεις εργασίας και μισθώσεις σπιτιών!

Η χαλάρωση

Τη Δευτέρα μάλιστα, όταν καταγράφτηκε ξέσπασμα 138 νέων μολύνσεων σε ξενώνα αιτούντων άσυλο στη Λισαβόνα, η απομάκρυνση των ασθενών και η απολύμανση του κτιρίου κύλησαν ομαλά χωρίς μικροκομματικές, ξενοφοβικές εξάρσεις.

Η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης έχει παραταθεί μέχρι τις 2 Μαΐου και η κυβέρνηση εξετάζει πλέον την προοδευτική χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων, επιδιώκοντας να επανεκκινήσει προσεκτικά την ευάλωτη οικονομία της χώρας, η οποία -βάσει των προβλέψεων του Πορτογάλου υπουργού Οικονομικών και προέδρου του Eurogroup, Μάριο Σεντένο- θα υφίσταται δραματική συρρίκνωση 6% κάθε μήνα που περνά υπό καθεστώς αποκλεισμού.

Κομβικό ζητούμενο παραμένει πώς θα αναβιώσει ο κρίσιμος τομέας του τουρισμού το φετινό καλοκαίρι, ώστε η Πορτογαλία και να προσελκύσει ξένους επισκέπτες και να μην πισωγυρίσει σε υγειονομικό επίπεδο.