Οραματίστηκε μια εξωστρεφή εκκλησία

Στις 10.00 το πρωί της Τρίτης 12 Μαρτίου 2013 οι πόρτες του Βατικανού έκλεισαν ερμητικά για να ξεκινήσει η πολυήμερη διαδικασία που κατέληξε στην εκλογή του Χόρχε Μπεργκόλιο ως Πάπα Φραγκίσκου.

Ηδη από τις προηγούμενες μέρες, στις λεγόμενες Γενικές Συνεδριάσεις, το κονκλάβιο παρακολούθησε (και) ομιλίες καρδιναλίων. Εντύπωση έκανε η ομιλία του καρδινάλιου Μπεργκόλιο, τόσο πολύ, που ο καθολικός αρχιεπίσκοπος της Αβάνας, Χάιμε Λούκας Ορτέγα, ζήτησε «στο πόδι», σε μια άτυπη συνάντηση, από τον Αργεντινό καρδινάλιο να λάβει ένα αντίτυπο της ομιλίας.

«Δεν είχα κανένα γραπτό κείμενο, έτσι προσπάθησα να συνοψίσω αυτά που είχα πει σε τέσσερα βασικά σημεία» θυμάται ο Φραγκίσκος στην αυτοβιογραφία του που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά («Ελπίδα», Εκδόσεις Gutenberg, μετάφραση Αννας Παπασταύρου). «Α, ευχαριστώ, έτσι θα πάρω μαζί μου μια ανάμνηση από τον Πάπα» είπε ο Κουβανός πρωθιερέας.

«Και πάλι μου φάνηκε αστείο. Ο Ορτέγα με ρώτησε αν μπορούσε να διαδώσει το κείμενο κι εγώ είπα ναι» σημειώνει ο μετέπειτα Ποντίφικας, από το μυαλό του οποίου, εκείνη τη στιγμή, δεν περνούσε το ενδεχόμενο ανάρρησής του στη λεγόμενη Αγία Εδρα.

Τα πράγματα σοβάρεψαν δύο εβδομάδες αργότερα, όταν ο καρδινάλιος Ορτέγα διάβασε δημόσια τις σημειώσεις στον καθεδρικό ναό της Κούβας. Χέρι χέρι είχε μοιράσει το κείμενο σε όλους τους καρδινάλιους-ψηφοφόρους. Αυτό αποδείχθηκε το πιο αποτελεσματικό lobbying υπέρ του Μπεργκόλιο.

Αυτό μέτρησε στις αλλεπάλληλες μυστικές ψηφοφορίες του απομονωμένου κονκλάβιου - χωρίς κινητά και υπολογιστές, χωρίς επίσημη υποβολή υποψηφιοτήτων, με κλειστά παράθυρα, με παζάρι στους διαδρόμους, στα παρεκκλήσια, ακόμη και στα ασανσέρ.

Τι είχε πει όμως σε εκείνη τη σύντομη ομιλία; Είχε κάνει μια πρωτοφανή έκκληση στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία για εξωστρέφεια, που έμεινε στην Ιστορία.

Ιδού κάποια χαρακτηριστικά αποσπάσματα, όπως τα καταγράφει στην αυτοβιογραφία του:

= [...] Η Εκκλησία καλείται να μη μείνει κλεισμένη στον εαυτό της και να βγει προς τις περιφέρειες, όχι μόνο από γεωγραφική αλλά και από υπαρξιακή άποψη· προς τις περιφέρειες του μυστηρίου της αμαρτίας, του πόνου, της αδικίας, της άγνοιας και της απουσίας πίστης, της σκέψης και κάθε είδους δυστυχίας.

= [...] Οταν η Εκκλησία δεν βγαίνει από τα στενά της όρια για να ευαγγελιστεί τον Λόγο του Θεού, γίνεται αυτοαναφορική και τότε αρρωσταίνει. [...] Τα δεινά που, με το πέρασμα του χρόνου, πλήττουν τους εκκλησιαστικούς θεσμούς έχουν ρίζες στην αυτοαναφορικότητα, σε ένα είδος θεολογικού ναρκισσισμού.

[...] Η Εκκλησία, όταν είναι αυτοαναφορική, χωρίς να το αντιλαμβάνεται, νομίζει ότι έχει δικό της φως· παύει να είναι το mysterium lunae (το μυστήριο της σελήνης) και ανοίγει τον δρόμο στο χειρότερο δεινό που είναι η πνευματική κοσμικότητα: το να ζουν τα μέλη της για να δοξάζονται αμοιβαία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι παράλληλα μια ομάδα από Ευρωπαίους καρδινάλιους υπέβαλε ξαφνικά σε άτυπη «εξέταση» τον Μπεργκόλιο πριν από τις ψηφοφορίες. Η προοπτική εκλογής ενός πάπα από τη Λατινική Αμερική ήταν κάτι πρωτοφανές και οι θεματοφύλακες του καθολικισμού στη Γηραιά Ηπειρο θέλησαν, φαίνεται, να σχηματίσουν ιδίαν άποψη.

Ο ίδιος περιγράφει το περιστατικό στην αυτοβιογραφία του ως εξής:

«Κάποιοι Ευρωπαίοι καρδινάλιοι κάθονταν γύρω από ένα τραπέζι και υπήρχε μία θέση κενή ακόμη. Με φώναξαν: “Ελάτε, σεβασμιότατε, ελάτε, καθίστε μαζί μας”. Αρχίζουν να μου κάνουν ένα σωρό ερωτήσεις κάθε λογής, για τη Λατινική Αμερική, για τις ιδιαιτερότητές της, για τη “θεολογία της απελευθέρωσης”».

[...] Τελειώσαμε την κουβέντα, σηκώθηκα να βγω έξω, όταν με πλησίασε ένας ισπανόφωνος καρδινάλιος. “Σεβασμιότατε, σεβασμιότατε!”. Σας ακούω. “Αλήθεια σας λείπει ένας πνεύμονας;” με ρώτησε. Του απάντησα: Οχι βέβαια, μου αφαίρεσαν τον άνω λοβό γιατί είχα τρεις κύστες. “Πότε συνέβη αυτό;”. Πριν από πολύ καιρό, το 1957, είπα. Ο καρδινάλιος έγινε κατακόκκινος, πέταξε μια βρισιά, έσφιξε τα δόντια και ξέσπασε: “Αμάν αυτές οι μεθοδεύσεις της τελευταίας στιγμής!”».