Σπαρτιάτες εναντίον ναζί

Είναι γνωστό πως παραδοσιακά η Ακροδεξιά, από τις παρυφές της νομιμόφρονος, κοινοβουλευτικής εκδοχής της μέχρι το άκρο του νεοναζισμού, θέλγεται αισθητικά από την Αρχαία Σπάρτη, τους μύθους και (κάποιες) αλήθειες που τη συνοδεύουν. Οι σκίνχεντ της Χρυσής Αυγής συχνά πυκνά φωτογραφίζονται με εμβλήματα και σήματα που παραπέμπουν στη σιδηρά πειθαρχία και τη στρατιωτική οργάνωση των Λακεδαιμόνιων, τα λογότυπα των κομμάτων και των οργανώσεων της Ακρας Δεξιάς και οι εικόνες των ιστότοπών τους αντλούν τη μορφή τους από μια νεφελώδη αρχαιολατρία ενώ ακόμα και στη Βουλή εσχάτως εκλέχτηκαν οι… «Σπαρτιάτες».

Η αλήθεια είναι όμως ότι στην πιο κρίσιμη στιγμή της νεότερης Ιστορίας, οι Σπαρτιάτες «υπηρέτησαν» το αντίπαλο στρατόπεδο και όχι αυτό του ναζισμού. Στις γελοιογραφίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που φιλοτεχνήθηκαν από Ευρωπαίους και Ελληνες σκιτσογράφους κατά το διάστημα 1940-45, συχνά-πυκνά το σύμβολο της ελληνικής αντίστασης και μαχητικότητας ενάντια στις δυνάμεις του Αξονα ήταν οι Σπαρτιάτες. Ιδιαίτερα μέχρι τον Απρίλιο του 1941, όταν οι Γερμανοί, απογοητευμένοι από την έκβαση των μαχών μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών, αποφάσισαν να αναλάβουν αυτοί την κατάκτηση της χώρας, τέτοιες γελοιογραφίες εμφανίστηκαν κατ’ επανάληψη, με το αναπόφευκτο για την εποχή φολκλόρ, στον ευρωπαϊκό και, κυρίως, στον βρετανικό Τύπο.

«Ο ενθουσιασμός και ο θαυμασμός για τις –εν πολλοίς απροσδόκητες– ελληνικές νίκες τροφοδότησε την έμπνευση των Βρετανών καλλιτεχνών παρότι δεν απέφυγαν τη χρήση των αρχαιοελληνικών κλισέ: ο Ελληνας εύζωνος εναλλάσσεται με τον αρχαίο Ελληνα οπλίτη. Ο Μαραθώνας με τον Φειδιππίδη και οι Θερμοπύλες του Λεωνίδα παραλληλίζονται με τον Ελληνα στρατιώτη στην Κορυτσά», επισημαίνει εύστοχα ο Αρτέμης Ψαρομηλίγκος στον τόμο «Κορόιδο Μουσολίνι - Ανθολόγιο Αντιφασιστικής Γελοιογραφίας» που κυκλοφόρησε το 2009, παραμονές της 28ης Οκτωβρίου, από το περιοδικό «Ιστορικά» της «Ελευθεροτυπίας» και από όπου έχει αντληθεί το υλικό που αναδημοσιεύουμε.

Τέτοιες γελοιογραφίες περιέχονται σε ανάλογες διεθνείς εκδόσεις καθώς και στον ομότιτλο, με τον προηγούμενο, τόμο του Δημήτρη Λαζογιώργου-Ελληνικού που κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1972, επανεκδόθηκε σε νέα μορφή το 2000 από τις εκδόσεις Πελασγός και σε ακόμα πιο νέα από την εφημερίδα «Τα Νέα» το 2013. Και μπορεί στις περισσότερες γελοιογραφίες να κυριαρχούν τα τσαρούχια και οι φουστανέλες ως στερεοτυπικές και συμβολικές ενδυμασίες των Ελλήνων, δεν είναι λίγες όμως και οι εμφανίσεις των ηρωικών Σπαρτιατών και του Λεωνίδα που φυλάττουν Θερμοπύλες για να εμποδίσουν τους Ιταλούς να ανοίξουν το δρόμο στον Χίτλερ.

Σε ανυπόγραφη γελοιογραφία από το περιοδικό Punch οι Ελληνες φαντάροι παραλληλίζονται ευθέως με τους 300 του Λεωνίδα, ενώ σε γελοιογραφία του David Low από την Evening Standard, Ελληνες, Σλάβοι και Αγγλοι μαζί αμύνονται στα στενά, υποστηριζόμενοι από το «Πνεύμα των Θερμοπυλών».

Στις «Νέες Θερμοπύλες» στέκονται αγέρωχοι οι Σπαρτιάτες σε έργο του W. H. Woodburn (Hengest) από τη Manchester Evening News, ένας εύζωνας στο «Πέρασμα των Θερμοπυλών» έχει για προστάτη του τον Λεωνίδα σε σκίτσο του William Furnival από τη Lancashire Daily Post, ενώ ένας Λακεδαίμων, όπως γράφει η ασπίδα του, στέκεται δίπλα σε έναν Ελληνα και έναν Βρετανό φαντάρο που δίνουν μαζί τη μάχη τους «μετά τις Θερμοπύλες».

Τέλος, οι «Ελληνες Ηρωες» της αρχαιότητας ξεπηδούν από ένα κατεστραμμένο αέτωμα του Παρθενώνα και υποδέχονται στο μνημείο τους έναν εύζωνα που επιστρέφει από τη νικηφόρα μάχη, σε σκίτσο του Sidney Strube από την Daily Express το οποίο ευθέως τοποθετεί τους στρατιώτες ενάντια στον ναζισμό και τον φασισμό στην ίδια θέση με τους «αθάνατους» της αρχαιότητας.

Είναι αυτονόητο πως σε αυτές και σε αμέτρητες ακόμα γελοιογραφίες της εποχής, κυριαρχούν λέξεις όπως «θέληση», «έπος», «κουράγιο», «δόξα», «μεγαλείο», «ελευθερία». Λέξεις οι οποίες δεν έχουν καμιά σχέση με τους θρασύδειλους, παλαιούς και νέους, ναζιστές που όσο κι αν επιχειρούν να ιδιοποιηθούν σύμβολα και αξίες της αρχαιότητας, η Ιστορία τούς έχει οριστικά κατατάξει ως εγκληματίες και οριστικά ηττημένους.