Η επανάσταση έχασε, ζήτω η επανάσταση!

Δεν είναι πολλά τα εξεγερσιακά και επαναστατικά στιγμιότυπα της Ιστορίας που έχουν καταγραφεί από τα κόμικς. Μια τέτοια σημαντική στιγμή της Ιταλίας των αρχών του προηγούμενου αιώνα, που διήρκεσε λίγο αλλά άφησε παρακαταθήκες για το μέλλον, αφηγείται το νέο άλμπουμ «Μια Κόκκινη Εβδομάδα», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ευτοπία

«Στις 7 Ιουνίου 1914 γιορταζόταν η επέτειος της διακήρυξης του Statuto Albertino, μια επέτειος της μοναρχίας για την οποία είχαν προγραμματιστεί γιορτές και στρατιωτικές παρελάσεις σε κάθε πόλη. Την ίδια ημέρα οι λαϊκές και ανατρεπτικές δυνάμεις κινητοποιούνται προκειμένου να πραγματοποιήσουν αντιπολεμικές διαδηλώσεις: στην εφημερίδα των αναρχικών της Ανκόνα, Volonta, μπορεί κανείς να διαβάσει: “Στις 7 Ιουνίου είναι η γιορτή του αχαλίνωτου μιλιταρισμού. Ας κάνει ο λαός να γίνει ημέρα διαμαρτυρίας και διεκδίκησης”».

Με αυτά τα λόγια ξεκινά το εισαγωγικό σημείωμα της Κόκκινης Εβδομάδας (σενάριο: Luigi Balsamini, Pamela Galassi, Marco Mattioli, Vittorio Sergi, μολύβια: Filippo Mattioli, μελάνια: Massimiliano Paladini, μετάφραση: Γιώργης Παπαγιάννης), ένα άλμπουμ που αξιοποιώντας το μέσο των κόμικς αναπλάθει τα γεγονότα μιας μεγάλης εξέγερσης στην Ιταλία που βρήκε συμμάχους τους αναρχικούς, τους σοσιαλιστές και τους δημοκράτες ενάντια στην αποικιοκρατική, φιλοβασιλική κυβέρνηση.

Η Ιταλία βρισκόταν σε κατάσταση οικονομικής κρίσης και δυσπραγίας, οι απεργίες στα εργοστάσια ήταν συνεχείς και ένα μεγάλο ρεύμα μετανάστευσης είχε δημιουργηθεί. Η κυβέρνηση απαγόρευσε κάθε δημόσια διαμαρτυρία και διαδήλωση για τις 7 Ιουνίου, αλλά αυτό δεν εμπόδισε τη συγκέντρωση μιας πολυπληθούς ομάδας ανθρώπων στην έδρα των αντιβασιλικών ρεπουμπλικάνων στην Ανκόνα.

Ακολούθησαν συγκρούσεις με τους καραμπινιέρους και ο απολογισμός ήταν τρεις νεκροί νεαροί διαδηλωτές. Η αφορμή δίνεται και η πόλη ξεσηκώνεται. Προκηρύσσεται γενική απεργία, ο λαός βγαίνει στους δρόμους, ομάδες εξεγερμένων επιτίθενται σε οπλοπωλεία και τελωνεία, ξεκινούν ένοπλες και βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία, καίγονται εκκλησίες στο πλαίσιο ενός γενικευμένου αντικληρικαλισμού και το πνεύμα αυτό διαδίδεται ταχύτατα σε πολλές ακόμα πόλεις, κυρίως του ιταλικού Βορρά, όπου εκατομμύρια εργάτες και αγρότες, άνδρες και γυναίκες, ωριμάζουν πολιτικά και λειτουργούν επαναστατικά σε συνθήκες μάχης.

Το Φαμπριάνο, η Φαλκονάρα, το Γιέζι, η Σεμινγκάλια, η Ιμολα, η Ραβένα, το Αλφονσίνε, το Φουζινιάνο βρίσκονται σε αναβρασμό. Κρατικά κτίρια, λιμάνια και σιδηροδρομικοί σταθμοί καταλαμβάνονται, τρένα ακινητοποιούνται, εκκλησίες πυρπολούνται, οδοφράγματα στήνονται σε κεντρικούς δρόμους, οι νεκροί πολλαπλασιάζονται.

«…Το ιστορικό κόμικς μετατρέπει τα πραγματικά περιστατικά, τις ενέργειες αυτών των γυναικών και ανδρών, σε ένα είδος λεπτής σκόνης, που ωθούμενη από τον ζωηρό άνεμο της περιέργειας επανενεργοποιεί τη μνήμη ως ένα εργαλείο κοινωνικού μετασχηματισμού. Ο εργαζόμενος, η μετανάστρια, ο αγρότης, η φοιτήτρια, ο δάσκαλος, η επισφαλής, ο κρατούμενος, ο άστεγος, η ερευνήτρια, ο άνεργος του σήμερα: γυναίκες και άνδρες εραστές της ελευθερίας μπορούν με αυτόν τον τρόπο να επανοικειοποιηθούν μια ιστορία ακόμα ζωντανή, ενός παρόντος που φέρνει μαζί του τις υποσχέσεις του παρελθόντος. Θέλουμε να επανέλθουμε σε αυτές τις υποσχέσεις, γιατί όσο θα υπάρχει μνήμη, κανένας αγώνας δεν θα είναι οριστικά ηττημένος» δηλώνουν οι δημιουργοί του βιβλίου στον πρόλογό τους, εξηγώντας την αιτία για την έκδοσή του και την προσδοκία τους από την ανάγνωσή του.

Κεντρικό ρόλο στα γεγονότα της Κόκκινης Εβδομάδας και συνεκδοχικά στο κόμικς των Ιταλών δημιουργών παίζει ο αναρχικός Ερίκο Μαλατέστα, που το 1913 είχε επιστρέψει στη χώρα, γερασμένος και καταπονημένος μετά από διαδοχικές εξορίες και φυλακίσεις, αλλά πάντα πνευματικά ακμαίος και «ετοιμοπόλεμος».

«Εγώ αποκόμισα την εντύπωση ξαναγυρίζοντας στην Ιταλία ότι συμβαίνει μια μεγάλη αφύπνιση στις λαϊκές μάζες. Μου φάνηκε ότι το προλεταριάτο της Ιταλίας είναι εν κινήσει προς την επανάσταση. Εμείς που είμαστε οι προπομποί της Νέας Επανάστασης, της πραγματικά χειραφετητικής επανάστασης, θα πρέπει να σταθούμε στο ύψος των γεγονότων που προετοιμάζονται. Για άλλη μια φορά στη δουλειά» γράφει ο Μαλατέστα σε ένα κείμενό του στη Volonta τον Αύγουστο του 1913.

Και ο Γιώργης Παπαγιάννης επισημαίνει την οξυδέρκεια αλλά και την αγωνιστικότητα του Ιταλού αναρχικού, που σε κάποιο καρέ του βιβλίου, απευθυνόμενος στο συγκεντρωμένο πλήθος, λέει: «Αν εσείς μάθετε να ετοιμάζετε τα κατάλληλα μέσα για να απαντήσετε με μολύβι στο μολύβι και με ατσάλι στο ατσάλι θα είσαστε ελεύθεροι να σπάσετε τον πόνο και να διεκδικήσετε την πλήρη ελευθερία. Κάνατε όμως το σφάλμα να μην το έχετε σκεφτεί νωρίτερα, οπότε σήμερα πρέπει να παραμείνετε ήρεμοι και σας συμβουλεύω να αποφύγετε μια νέα σφαγή. Να είστε σε θέση να υπερασπιστείτε την ελευθερία σας και εμείς οι ίδιοι θα προκαλέσουμε αυτή τη στιγμή. Η επανάσταση είναι αναγκαία και θα έρθει, αν εσείς, όντας πάντα σε ετοιμότητα, θα καταφέρετε να αδράξετε την ευκαιρία. Ας μείνουν οι εργάτες με σταυρωμένα τα χέρια, ας μην κινηθούν τα τρένα που κουβαλάνε στρατιώτες, και ποιος ξέρει τι μπορεί να γίνει».

Εξέγερση και ανυπακοή

Η εξέγερση της Κόκκινης Εβδομάδας, αν και ξεκίνησε με ενθουσιασμό και αυθορμητισμό, λίγες μέρες αργότερα άρχισε να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης. Συνέβαλαν σε αυτό η αναδίπλωση του κρατικού και του κατασταλτικού μηχανισμού, η κοινοβουλευτική προδοσία και η συμμαχία των διαπλεκόμενων αστικών κομμάτων, η κήρυξη λήξης της γενικής απεργίας από τη Συνομοσπονδία Εργασίας, η διχόνοια ανάμεσα στους εξεγερμένους αναφορικά με τις μεθόδους πάλης και, πάνω απ’ όλα, η ελλιπής προετοιμασία και υποστήριξη του αγώνα με κάθε μέσο.

«Γιατί, ρε Μπρούνο, αφού έχουμε δίκιο δεν τα καταφέρνουμε να νικήσουμε; Ούτε ο Γκαριμπάλντι δεν κατάφερε να κάνει τη δημοκρατία…» αναρωτιέται ο Σάντε Πελίτζα στο τέλος του βιβλίου. Και ο Μπρούνο Σανκιόνι του απαντά: «Δεν ξέρω, Σάντε. Πολλοί σύντροφοι μπερδεύουν την επανάσταση με την Κυριακή. Νομίζουν ότι στο τέλος θα έρθει έτσι κι αλλιώς, ενώ είναι δύσκολο και τα όπλα των αφεντικών τρομάζουν».

Η Κόκκινη Εβδομάδα του Ιουνίου του 1914 μπορεί να μην έφτασε στο αποτέλεσμα που ονειρεύτηκαν οι εξεγερμένοι εργάτες, οι αγρότες, οι φοιτητές. Η επανάσταση δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και αντ’ αυτής, λίγες μέρες αργότερα, ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τα διδάγματά της παραμένουν ζωντανά και οι επαναστατικές δυνάμεις για να αυτοπροσδιορίζονται ως τέτοιες οφείλουν να προετοιμάζονται. Αλλά και να συμμετέχουν σε αυθόρμητες κινήσεις συνδιαμορφώνοντάς τες.

Οπως έλεγε και ο Μαλατέστα: «Είναι μια αξιωματική αλήθεια, αυτονόητη, το ότι η επανάσταση δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο όταν υπάρχουν επαρκείς δυνάμεις για να την κάνουν. Αλλά είναι μια ιστορική αλήθεια το ότι οι δυνάμεις που καθορίζουν την εξέλιξη και τις κοινωνικές επαναστάσεις δεν υπολογίζονται με τα δελτία της απογραφής».