Με τίτλο το επιτακτικό και αγωνιώδες αίτημα «Ορθολογισμός τώρα» κυκλοφορεί, από τις εκδόσεις Διόπτρα, πολύ καλά μεταφρασμένο, το τελευταίο βιβλίο του Στίβεν Πίνκερ, κορυφαίου γνωστικού ψυχολόγου και πολύ διάσημου Καναδού-Αμερικανού διανοούμενου. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον δοκίμιο, στο οποίο ο δημοφιλής συγγραφέας επιχειρεί να υπερασπιστεί την αξία της ορθολογικής σκέψης και μεθόδου για την αντιμετώπιση του εξόφθαλμου ανορθολογισμού, που επικρατεί στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και με τον πλανήτη που τους φιλοξενεί.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί τη λογική συνέχεια του προηγούμενου, πολύ επιτυχημένου εκδοτικά βιβλίου του Πίνκερ «Διαφωτισμός τώρα», το οποίο κυκλοφορεί επίσης στα ελληνικά από τις εκδ. Διόπτρα. Το βασικό ερώτημα που διατρέχει αυτά τα δύο συμπληρωματικά βιβλία είναι: Γιατί, στις μέρες μας, η ανθρωπότητα, παρά τις εντυπωσιακές προόδους της επιστημονικής γνώσης, επιμένει να επενδύει σε εγωιστικές, ανορθολογικές «λύσεις» και σε πολύ καταστροφικές αντιδιαφωτιστικές πολιτικές; Και γιατί οι καλά επιβεβαιωμένες γνώσεις μας ή οι πιο ορθολογικές, σε σχέση με το παρελθόν, πρακτικές μας δεν αποτελούν το αποφασιστικό κριτήριο και τη μοναδική πυξίδα για την ατομική και τη συλλογική συμπεριφορά ή τη δράση των περισσότερων ανθρώπων, σε τοπικό και σε πλανητικό επίπεδο;
Δυστυχώς, οι σαφείς απαντήσεις σε αυτά τα βασανιστικά ερωτήματα δεν είναι καθόλου εύκολες ούτε και προφανείς, γεγονός που αποδεικνύει τόσο την επισφαλή ανορθολογικότητα όσο και για την καταστροφικότητα των βασικών επιλογών «μας». Παρ' όλα αυτά, σε αυτό το βιβλίο, ο Πίνκερ δεν καταφεύγει στο φαινομενικά εύλογο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι είναι «εκ φύσεως παράλογοι» ή ότι παραμένουν «άνθρωποι των σπηλαίων», που σκέφτονται μεν, αλλά βασιζόμενοι κυρίως σε προκαταλήψεις, νοητικές πλάνες και ψευδαισθήσεις.
Αντίθετα, υποστηρίζει ότι σκεφτόμαστε με πιο λογικούς τρόπους, όταν δρούμε στο πλαίσιο μιας κοινωνίας χαμηλής τεχνολογίας, ενώ στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας δεν κατορθώνουμε να εκμεταλλευτούμε τα πολύ ισχυρά εργαλεία του ορθολογισμού που έχουμε ανακαλύψει κατά τη διάρκεια χιλιετιών.
Δυστυχώς, αυτά τα νοητικά εργαλεία -της λογικής, της κριτικής σκέψης, του λογισμού των πιθανοτήτων, και της αιτιακής συσχέτισης και συνάφειας των πεποιθήσεών μας με ό,τι γνωρίζουμε ή αγνοούμε ατομικά και συλλογικά- δεν αποτελούν τυπικό μέρος της εκπαίδευσής μας. Κάτι που, πρώτη φορά, παρουσιάζει ο συγγραφέας με τόση διαύγεια, κριτική διάθεση και χιούμορ σε ένα βιβλίο του.
Περιγράφοντας, με πλήθος παραδειγμάτων, τις περίπλοκες σχέσεις μεταξύ του ορθού λόγου και του ανορθολογισμού, ο Πίνκερ παρουσιάζει συστηματικά τις νοητικές προϋποθέσεις και τα πλεονεκτήματα της ορθολογικότητας και έτσι αναδεικνύει την αποφασιστική σημασία τού να κάνουμε ορθολογικές επιλογές στην καθημερινή μας ζωή.
Σε αυτό το αισιόδοξο βιβλίο, ο ορθολογισμός περιγράφεται ως προϋπόθεση και, ταυτόχρονα, ως συνέπεια του Διαφωτισμού. Το ερώτημα που παραμένει αναπάντητο είναι αν οι τρέχουσες ανορθολογικές πρακτικές μας και οι «μετα-αλήθειες», που νομιμοποιούν αυτές τις πρακτικές, θα καταφέρουν τελικά να εξαλείψουν αυτές τις δύο θεμελιώδεις ανάγκες μας, πριν συνειδητοποιήσουμε την αξία τους.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας