Η Πανελλήνια Ενωση Βιοεπιστημών (ΠΕΒ), για να τιμήσει, φέτος, την Παγκόσμια Ημέρα για τα Δικαιώματα της Γυναίκας αλλά και τα 70 χρόνια από την ανακάλυψη της δομής του DNA, διοργάνωσε την προηγούμενη Δευτέρα (6-3-23) μία πολύ επιτυχημένη εκδήλωση για τα αίτια της παραγνώρισης του ερευνητικού έργου της Ρόζαλιντ Φράνκλιν, μολονότι αυτό ήταν αποφασιστικής σημασίας για την ανακάλυψη της δομής και της βιοχημικής λειτουργίας του DNA, το μόριο δηλαδή που περιέχει τις γενετικές πληροφορίες για όλες τις βασικές λειτουργίες και την αναπαραγωγή των κυττάρων.
Η πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση αφορούσε την παρακολούθηση στο Θέατρο Τέχνης Κάρολος Κουν του πολυβραβευμένου θεατρικού έργου της Anna Ziegler «Photograph 51», μια αποκαλυπτική θεατρική προσωπογραφία των τεσσάρων πρωταγωνιστών αυτής της ανακάλυψης (βλ. και σχετικό άρθρο της Ιωάννας Σωτήρχου στην «Εφ.Συν.» 24.12.2022).
Πρόκειται για δύο ομάδες από νεαρούς επιστήμονες που, τότε, εργάζονταν στην Αγγλία – η μία ομάδα του Πανεπιστημίου Κέιμπριτζ ήταν ο Τζέιμς Γουάτσον (James D. Watson) και ο Φράνσις Κρικ (Francis Crick), η άλλη ομάδα στο Πανεπιστήμιο King’s College ήταν ο Μόρις Γουίλκινς (Maurice Wilkins) και η Ρόζαλιντ Φράνκλιν (Rosalind Franklin). Αμφότερες προσπαθούσαν να ανακαλύψουν τη δομή του DNA, αλλά με δύο διαφορετικές προσεγγίσεις: η ομάδα του Κέιμπριτζ θεωρητικά, ενώ η άλλη ομάδα εργαστηριακά, μέσω κρυσταλλογραφικών αναλύσεων.
Ωστόσο, η παράσταση εστιάζει κυρίως στην προσωπικότητα και στο έργο της Ρόζαλιντ Φράνκλιν, επειδή οι κρυσταλλογραφικές έρευνές της πρόσφεραν τελικά (στους άλλους τρεις ερευνητές) την πολυπόθητη εμπειρική τεκμηρίωση και επιβεβαίωση του θεωρητικού μοντέλου της διπλής έλικας του DNA.
Παρ’ όλα αυτά, η αποφασιστική συμβολή αυτής της συστηματικής ερευνήτριας αγνοήθηκε πάνω από μισό αιώνα. Και μολονότι τα επιτεύγματά της ήταν η προϋπόθεση και έθεσαν τα θεμέλια για την αποδοχή του νέου μοντέλου, μόνο στους τρεις άνδρες ερευνητές θα απονεμηθεί, ύστερα από μία δεκαετία, το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψη της δομής τού DNA. Γεγονός που, από μόνο του, δεν ήταν απαράδεκτο, επειδή η Ρόζαλιντ Φράνκλιν πέθανε λίγα χρόνια πριν, το 1958, σε ηλικία 37 ετών από καρκίνο των ωοθηκών, που πιθανότατα προκλήθηκε από τη μεγάλη έκθεσή της στις ακτινοβολίες. Το δεοντολογικά και ηθικά απαράδεκτο στην απονομή των Νόμπελ σε αυτούς τους ερευνητές ήταν ότι τόσο οι ίδιοι όσο και η επιτροπή βράβευσης δεν έκαναν καμία αναφορά στην αποφασιστική σημασία των ερευνών της Φράνκλιν!
Η επιστημονική παραγνώριση και οι ανισότητες λόγω φύλου
Πού οφείλονται, άραγε, αυτή η εξοργιστική μεροληψία και η προσπάθεια απόκρυψης της αποφασιστικής σημασίας των εικόνων περίθλασης ακτίνων Χ του δείγματος DNA, που είχαν προκύψει από τις έρευνες της Φράνκλιν και τις οποίες καταχράστηκαν, παρά τη θέλησή της, οι μελλοντικοί νομπελίστες; Διότι είναι γεγονός ότι τόσο ο Μόρις Γουίλκινς όσο και οι Γουότσον και Κρικ απέκτησαν και χρησιμοποίησαν τα πειραματικά δεδομένα της Φράνκλιν χωρίς την έγκρισή της!
Πάντως, σχετικά με την ανακάλυψη της δομής του DNA δημοσιεύτηκαν, το 1953, τρία άρθρα στο ίδιο τεύχος του κορυφαίου επιστημονικού περιοδικού «Nature»: το πρώτο σε σειρά άρθρο ήταν αυτό των Γουότσον και Κρικ, ακολουθούσε ένα άρθρο του Μόρις Γουίλκινς και στο τέλος ένα άρθρο του Φράνκλιν, το οποίο και περιλάμβανε όλα τα νέα εμπειρικά δεδομένα και την περίφημη ακτινογραφία του DNA, γνωστή ως «φωτογραφία 51», που αποκάλυπτε σαφώς τη διπλή έλικα.
Μόνο πολύ αργότερα, το 1968, ο Γουότσον θα παραδεχτεί, στο βιβλίο του «Η διπλή έλικα», τη σημασία αυτής της φωτογραφίας που είχε δει καταχρηστικά, ενώ ταυτόχρονα αναφέρεται στο έργο και στην προσωπικότητα της νεκρής Φράνκλιν με τρόπο υποτιμητικό και απρεπή. Εξάλλου, αυτός και ο Κρικ την αποκαλούσαν μεταξύ τους «Σκοτεινή κυρία», επειδή αρνιόταν να τους παρουσιάσει τα δεδομένα που με τόσο κόπο είχε αποκτήσει. Ακόμα ένα θλιβερό παράδειγμα γυναίκας που, ενώ είχε συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη της επιστήμης, αντιμετωπιζόταν «πατερναλιστικά» από τους συναδέλφους της και σεξιστικά από τους θεσμούς, ακόμη και από τους επιστημονικούς.
Η ιστορία της Ρόζαλιντ Φράνκλιν, δυστυχώς, μας υπενθυμίζει ότι, ακόμη και στο πλαίσιο μιας σύγχρονης επιστημονικής κοινότητας ή μιας πρωτοποριακής ερευνητικής ομάδας, τα κοινωνικά στερεότυπα και οι προκαταλήψεις σχετικά με το φύλο τελικά επικρατούν παντού και, ενίοτε, μπορεί να επηρεάζουν αποφασιστικά τα «αντικειμενικά» κριτήρια αξιολόγησης του επιστημονικού έργου, οδηγώντας σε εξόφθαλμα σεξιστικές επιστημονικές ανισότητες.
Το βέβαιο είναι ότι οι συζητήσεις-διενέξεις σχετικά με τη συγκρότηση των έμφυλων υποκειμένων και των μεταξύ τους διαπροσωπικών και κοινωνικών σχέσεων εξουσίας κάθε άλλο παρά ανεπίκαιρες είναι στην εποχή μας, αφού καθημερινά διαπιστώνουμε τόσο την εργασιακή ανισότητα όσο και την ωμή σωματική βία κατά των γυναικών.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας