Πόρισμα-καταπέλτης για το Λιμενικό

Βαρύτατες ευθύνες καταλογίζει στο Λιμενικό για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου ο αξιωματικός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex στο πόρισμά του για τον ρόλο και τους χειρισμούς της Frontex και των ελληνικών αρχών στο ναυάγιο. Το εμπιστευτικό πόρισμα, που φέρει ημερομηνία 1 Δεκεμβρίου 2023, δημοσιοποίησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η Ελεονώρα Βάσκες, δημοσιογράφος του Euractiv, καλύπτοντας με μαύρο τις ευαίσθητες πληροφορίες.

Το πόρισμα επισημαίνει παραλείψεις και προβληματικές ενέργειες του Λιμενικού σχεδόν σε κάθε στάδιο της εμπλοκής του, από τη στιγμή που περιήλθε σε γνώση του η ύπαρξη βάρκας σε κίνδυνο στην ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης, το πρωί της 13ης Ιουνίου 2023. Οι εξαιρετικά προβληματικοί χειρισμοί του Λιμενικού, που, αντί να σώσει τους πρόσφυγες, δημιούργησε ακόμη πιο επικίνδυνες συνθήκες, συνεχίστηκαν τις επόμενες πολλές ώρες μέχρι μετά τη βύθιση του σκάφους, στις 2.04 τα ξημερώματα της επομένης.

Παραλείψεις εντοπίζει ο αξιωματούχος και στον τρόπο που χειρίστηκε το Λιμενικό την υπόθεση στη συνέχεια, όπως και την προβληματική συνεργασία των Ελλήνων αξιωματικών στην έρευνα, καθώς το Λιμενικό άφησε αναπάντητες τις περισσότερες ερωτήσεις που του απευθύνθηκαν, αρνήθηκε να δώσει οποιαδήποτε πληροφορία, πέραν αυτών που είχε ήδη ανακοινώσει δημοσίως, με το επιχείρημα ότι βρίσκεται σε εξέλιξη η δικαστική έρευνα για το ναυάγιο. Ο αξιωματούχος εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη ενημέρωσης από την πλευρά του Λιμενικού και σημειώνει ότι θα περιμένει ενημέρωση, μόλις ολοκληρωθεί η δικαστική έρευνα.

Ο αξιωματούχος επισημαίνει ότι οι ελληνικές αρχές δεν προχώρησαν σε επιχείρηση διάσωσης των προσφύγων, παρά μόνο όταν αναποδογύρισε η βάρκα, όταν ήταν δηλαδή πολύ αργά. «Ο αξιωματούχος υπογραμμίζει ότι η επιθυμία των προσφύγων να μη διασωθούν ή να διασωθούν με διαφορετικό τρόπο (από τον προβλεπόμενο) (για παράδειγμα, με τη μεταφορά τους σε άλλη χώρα), αν εξέφρασαν τέτοια επιθυμία οι πρόσφυγες, δεν μπορεί να υπερισχύσει άλλων σημαντικών ενδείξεων κινδύνου και, συνεπώς, δεν απαλλάσσει από μόνη της το κράτος από το καθήκον να βοηθήσει», σημειώνει το πόρισμα.

Πρόσφυγες

Επισημαίνει πως, παρά το γεγονός ότι η Frontex και οι ελληνικές αρχές δεν έκριναν ότι το σκάφος των προσφύγων βρισκόταν σε κατάσταση κινδύνου τέτοια που να απαιτεί επείγουσα διάσωση, όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες για την κατάσταση του σκάφους και των επιβατών «καθιστούν λογικά σίγουρο ότι οι επιβαίνοντας στην “Αντριάνα” αντιμετώπιζαν σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και χρειάζονταν άμεση βοήθεια». Ωστόσο, «οι Αρχές προχώρησαν σε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, μόνο όταν αναποδογύρισε η “Αντριάνα” –όταν δηλαδή ήταν πολύ αργά για να σώσουν όλους τους πρόσφυγες. Στις πολλές ώρες πριν από το ναυάγιο, οι Αρχές πήραν ανεπαρκή και ακατάλληλα μέτρα για να βοηθήσουν τους πρόσφυγες, με δεδομένο τον αριθμό των ανθρώπων που επέβαιναν στην “Αντριάνα”».

«Κρίνοντας από τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν, όπως και από τις μαρτυρίες ορισμένων προσφύγων, γίνεται φανερό ότι η άμεση προτεραιότητα των Αρχών πριν από το ναυάγιο δεν ήταν η διάσωση», υπογραμμίζει το πόρισμα.

Παρατηρεί επίσης ότι το Λιμενικό άφησε αναπάντητες τις επανειλημμένες προτάσεις της Frontex να παράσχει βοήθεια, μεταξύ άλλων διαθέτοντας εναέριο μέσο για να επιτηρεί το σκάφος των προσφύγων. Αντιθέτως, το Λιμενικό ζήτησε από το εναέριο μέσο της Frotnex να απομακρυνθεί από την περιοχή και να μεταβεί στην Κρήτη, για να βοηθήσει σε άλλο περιστατικό, ενώ ούτε μετά την επιστροφή του από την Κρήτη δέχτηκε τη συμμετοχή του εναέριου μέσου στην Πύλο.

Σοβαρό λάθος ήταν και η προσπάθεια των ελληνικών αρχών να μοιράσουν στους πρόσφυγες τρόφιμα και νερά, μέσω παραπλεόντων εμπορικών πλοίων. «Οι δύο καταγραμμένες προσπάθειες ήταν στην πραγματικότητα αποτυχημένες και μπορεί σε κάποιο βαθμό ακόμη και να αύξησαν τον κίνδυνο για το σκάφος. Ιδίως η δεύτερη προσπάθεια του πετρελαιοφόρου Faithful Warrior να δώσει τρόφιμα και νερό είχε αποτέλεσμα τον επικίνδυνο κλυδωνισμό της “Αντριάνας”, ο οποίος πιθανότατα καταγράφηκε σε βίντεο από το πλωτό 920 του Λιμενικού. Αυτό αποτέλεσε μια έγκαιρη ένδειξη ότι το δέσιμο με σχοινιά του υπερφορτωμένου και εξαιρετικά ασταθούς σκάφους είχε σημαντικούς κινδύνους. Συνολικά, οι προσπάθειες να δοθεί νερό και φαγητό σε όλα τα 700 άτομα πάνω στην “Αντριάνα” απέτυχε, καθώς τα σκάφη που στάλθηκαν προς υποστήριξη δεν είχαν τον κατάλληλο εξοπλισμό και δεν λήφθηκαν επαρκώς υπόψη οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την προσέγγιση και την παροχή των αγαθών».

Ο αξιωματούχος χαρακτηρίζει αξιόπιστες τις μαρτυρίες των επιζώντων, ότι το ναυάγιο προκλήθηκε όταν το πλωτό του Λιμενικού έδεσε σχοινί στη βάρκα των προσφύγων και επιχείρησε να τη ρυμουλκήσει, με αποτέλεσμα να αναποδογυρίσει και να βυθιστεί μέσα σε 15 λεπτά, ωστόσο καταλήγει ότι δεν μπορεί να κρίνει με βεβαιότητα αν πράγματι υπήρξε απόπειρα ρυμούλκησης.

Μαρτυρίες

Αναφέρεται ωστόσο στις αντιφατικές πληροφορίες που είχε δώσει στη δημοσιότητα το Λιμενικό, όπως για παράδειγμα ότι μέχρι αργά το βράδυ η βάρκα των προσφύγων έπλεε με σταθερή ταχύτητα και χωρίς προβλήματα, κάτι που διαψεύδεται τόσο από μαρτυρίες όσο και από το γεγονός ότι το ένα από τα παραπλέοντα σκάφη που συνόδευε τη βάρκα των προσφύγων εμφανίζεται σχεδόν ακινητοποιημένο για πολλή ώρα.

Ως προς τον ρόλο της Frontex, ο αξιωματούχος σημειώνει ότι έκανε ό,τι προβλεπόταν για να ενημερώσει και να παρέχει βοήθεια στις ελληνικές αρχές, επισημαίνει όμως ότι θα χρειαζόταν και από την πλευρά της Frontex να γίνει πιο ενδελεχής και σοβαρή αξιολόγηση του κινδύνου που διέτρεχαν οι πρόσφυγες, έτσι ώστε να ενημερώσει τις ελληνικές αρχές ή να εκπέμψει η ίδια σήμα κινδύνου.

«Στο έγγραφο, επιχειρείται η αποποίηση της ευθύνης του Frontex για το πολύνεκρο ναυάγιο. Ωστόσο, στο κομμάτι που αφορά τις ελληνικές αρχές, το έγγραφο αποκαλύπτει την πολύωρη αδράνεια του ελληνικού Λιμενικού, στον τομέα ευθύνης του οποίου ήταν η επιχείρηση έρευνας και διάσωσης, με συνέπεια τη βύθιση του πλοίου με θύματα περίπου 600 νεκρούς στις 14/6/23, ανοιχτά της Πύλου. Το έγγραφο αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο η βύθιση να προήλθε από ρυμούλκηση του πλοίου των μεταναστών από το σκάφος του Λιμενικού, εκτιμώντας ότι οι μαρτυρίες των επιζώντων διακατέχονται από συνέπεια», σημειώνει η Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου.