Με δυο καπετάνιους το πλοίο βυθίζεται (10 Απριλίου)

Με δυο καπετάνιους το πλοίο βυθίζεται.

Φαντάζομαι ένα πλήθος να σηκώνει ένα δάχτυλο, ψηλά ψηλά, σαν να λέει: έναν, θέλουμε μόνο έναν.

Με μηδέν καπετάνιους το πλοίο ακινητοποιείται.

Ούτε δύο, ούτε μηδέν.

Με έναν είναι καλά.

‘Από οποιαδήποτε μάχη ή ανάπαυση θα σηκωθώ δυνατή και όμορφη σαν νεαρό άλογο’.

Αλλά οι άνθρωποι ξυπνούν κουρασμένοι, σαν γέρικα άλογα.

Πολλοί έφηβοι ξυρίζουν το κεφάλι.

Μια φίλη λέει ότι έκοψε τα φρύδια της για να δει πώς θα είναι.

Αφού είναι μόνη χωρίς κανέναν, το να έχει ή όχι φρύδια, δεν είναι σημαντικό.

Ποτέ ξανά δεν θα έχω τη δυνατότητα να το δοκιμάσω, λέει.

Διαβάζω την ‘Εποχή των Μάγων’, του Άιλενμπεργκερ, σχετικά με τους φιλόσοφους Μπένγιαμιν, Χάιντεγκερ και Βίτγκενσταϊν.

Ο Βίτγκενσταϊν έγινε κάποια στιγμή θρήσκος.

Έκανε μαθήματα σε παιδιά σε ένα μικρό χωριό χαμένο στο βουνό.

Ακουμπούσε το ρολόι πάνω στο τραπέζι στην αρχή του μαθήματος κι έλεγε. Ας προσευχηθούμε.

Έκλεινε τα μάτια κι άρχιζε:

‘Άγιο Πνεύμα, έλα και χύσε

πάνω μας το φως της Χάρης σου

Για να συνεχίσουμε να προχωρούμε

Μαθαίνοντας πάντα το μάθημά μας.

Να φυλάξουμε καλά τη διδαχή

Και να μην μας παγώσει την καρδιά.’

Ο λαμπρότερος φιλόσοφος του 20ου αιώνα, με μάτια κλειστά και τα χέρια ενωμένα, να προσεύχεται.

Ένας φιλόσοφος που κλείνει τα μάτια, προτού διδάξει τα παιδιά.

Μια γρήγορη σύνοψη απογύμνωσης.

Να διακόψουμε την όραση και τη διαύγεια, να απαρνηθούμε τον έλεγχο: να κλείσουμε τα μάτια.

Κι ύστερα να προσπαθήσουμε να διδάξουμε εκείνους που ξεκινούν.

Βάζω Ζορζ Μπρασένς “La Mauvaise Réputation”,  ‘Η Κακή Φήμη’.

Πίστη και αίρεση.

Ο Βίτγκενσταϊν ήταν ευέξαπτος. Δεν ήταν εύκολος.

Αλλά δεν αρκεί να εκνευρίζεται κανείς εύκολα για να γίνει φιλόσοφος.

Ούτε απλώς να φωνάζει για να κάνει έναν συλλογισμό, λέω και γελάω.

Αρχίζω να λέω μυστικά στο ίδιο μου το αυτί. Σε λίγες βδομάδες γίνεται κανείς τρελός. Δεν είναι και τίποτα δύσκολο.

Μετά από όλα αυτά, θα πρέπει να μετρήσουμε τους ζωντανούς που δεν βγαίνουν στον δρόμο σε ζιγκ ζαγκ.

Μόνο αυτοί θα μπορούν να αντιληφθούν τον δρόμο, χωρίς να τρέμουν υπερβολικά.

Ο Άιλενμπεργκερ διηγείται με λεπτομέρεια ένα επεισόδιο.

Μια φορά ο Βίτγκενσταϊν εκνευρίστηκε τόσο πολύ με ένα παιδί που ‘χτύπησε το κεφάλι του μαθητή’ με το ίδιο του το τετράδιο.

Και το χτύπησε ‘τόση ώρα που το υλικό διαλύθηκε και οι σελίδες σκόρπισαν’ στο πάτωμα της αίθουσας.

Ποιο ήταν το φοβερό σφάλμα του μικρού;

Καμία σχέση με το αλφάβητο ή την αριθμητική.

Κανένα σφάλμα στον λογικό συλλογισμό.

Ο Βίτγκενσταϊν είχε απλώς ρωτήσει πού γεννήθηκε ο Χριστός.

Κι ο μικρός είχε απαντήσει: στην Ιερουσαλήμ.

Ο Βίτγκενσταϊν έγινε έξαλλος: δεν υπάρχει σφάλμα που να συγκρίνεται.

Από βδομάδα, ταινίες των Ταρκόφσκι, Σοκούροφ και Ροσελίνι.

Ο σκηνοθέτης Αϊζενστάιν και μια φράση που με σημάδεψε: ‘Μην πίνεις νερό παρά μόνο αν είναι βραστό.’

Γιατί το είπε αυτό; Δεν ξέρω.

Ήταν φοιτητής, δεκαεπτά χρονών.

Σ’ αυτή την ηλικία πίνουν μόνο βραστά πράγματα.

Πίνω καφέ και καφέ. Χωρίς ζάχαρη, μια απλή βόμβα.

Ο τρίτος; Ο τρίτος καφές.

Βάζω μια εκτέλεση του Πάκο Ιμπάνιεθ, “La mala reputación”.

Στο χωριό, όχι να το παινευτώ/ Έχω βγάλει όνομα κακό’

Μια φράση του Βίτγκενσταϊν: λέει πως θα έπρεπε να είχε προσανατολιστεί προς το καλό και να είχε γίνει αστέρι μέσα στη νύχτα.

Τελικά, λέει, ‘έμεινα ακίνητος στη Γη και τώρα αρχίζω λίγο λίγο να μαραίνομαι’.

Να μένει κανείς ακίνητος στη γη και να αρχίζει σιγά σιγά να μαραίνεται.

Επιστρέφω στο 2020. Ιμπάνιεθ.

Δε πειράζω κανέναν κι ας με λένε αυθάδη/ Που θέλω να ζω έξω απ’ το κοπάδι¹

Νέα Υόρκη, στη νήσο Χαρτ, περιφέρεια του Μπρονξ.

Νησί που χρησιμοποιείται επίσης ως φυλακή.

Ένα drone συλλαμβάνει τη στιγμή.

Υπάλληλοι που προσλήφθηκαν από την κεντρική διοίκηση απέθεσαν απαλά λευκά φέρετρα σε έναν μεγάλο λάκκο.

Πολλοί από τους υπαλλήλους αυτούς προσλήφθηκαν τις τελευταίες μέρες.

Ιδωμένο από μακριά θα μπορούσε να μοιάζει με την αρχή των θεμελίων ενός νέου κτιρίου.

Χρειάζεται να σκάψει πρώτα κανείς για να ανέβει μετά.

Αλλά εκεί δεν υπάρχουν αναβάσεις.

Τουλάχιστον τη στιγμή εκείνη, τα σώματα μόνο κατεβαίνουν.

Θύματα που δεν αναγνωρίστηκαν ή που η οικογένειά τους δεν έχει λεφτά για την κηδεία.

Ένας ομαδικός τάφος είναι αυτό: να βρίσκεται κανείς ανάμεσα στο πλήθος ακόμη κι όταν έχει πεθάνει.

Δεν έχει να κάνει με το ότι δεν έχουν όνομα, αλλά με το ότι δεν έχουν ιδιωτικότητα ούτε καν τις στιγμές που ακολουθούν την ύστατη στιγμή.

Γιατί ξύρισες τα φρύδια, ρωτώ.

Η κοπέλα στέλνει ένα sms με ένα σημάδι σαν να ανασηκώνει τους ώμους.

Ο Ζέιν Πόουλς, ένας Άγγλος καθηγητής, διανύει ‘περισσότερα από οκτώ χιλιόμετρα με τα πόδια καθημερινά για να παραδώσει γεύματα στα σπίτια μαθητών’.

Τους πηγαίνει επίσης τις εργασίες για το σπίτι.

‘Για να συνεχίσουμε να προχωράμε

Μαθαίνοντας πάντα το μάθημά μας.’

Και η καρδιά να μην παγώσει. Η προσευχή του Βιτγκενστάιν.

‘Η μέθοδος είναι πολύ απλή: Ο Πόουλς τοποθετεί το γεύμα στο έδαφος’, χτυπά την πόρτα ‘κι ύστερα περιμένει στο πεζοδρόμιο ή στον κήπο για να ανοίξει κάποιος και να πάρει το φαγητό.’

Στην περιοχή του Γκρίμσμπι, 34% των παιδιών ζουν σε κατάσταση φτώχειας.

Τα παιδιά αυτά, του δημοτικού σχολείου Γουέστερν, έχουν το δικαίωμα σε δωρεάν σχολικά γεύματα.

Ο Πόουλς διανύει επομένως τα οκτώ αυτά χιλιόμετρα και παραδίδει το φαγητό και τις εργασίες για το σπίτι.

‘Οι γονείς και τα παιδιά βγαίνουν στο παράθυρο ή στην πόρτα για να χαιρετήσουν και να πουν γεια’, λέει ο Πόουλς, πρώην στρατιωτικός.

Ο Πόουλς είναι φορτωμένος με πολλά σακίδια.

Επιστρέφει μετά κουρασμένος, αλλά πολύ πιο γρήγορα.

*Ο Γκονσάλο Μ. Ταβάρες είναι Πορτογάλος συγγραφέας και γράφει το Ημερολόγιο της Πανούκλας καθημερινά από τις 23 Μαρτίου για την εφημερίδα Expresso.

**Η Αθηνά Ψυλλιά που έκανε τη μετάφραση είναι ψυχολόγος και μεταφράστρια λογοτεχνίας από τα πορτογαλικά και συνεργάζεται με τον Γκονσάλο Μ. Ταβάρες από το 2011.

Σημείωση efsyn.gr: Τα κείμενα του Γκονσάλο Μ.Ταβάρες από την εφημερίδα  Expresso θα αναδημοσιεύονται σε καθημερινή βάση από την ιστοσελίδα μας, κατόπιν συμφωνίας μαζί του