Μια επιτυχία με μεγάλη πολιτική σημασία

Τον Δεκέμβρη του 1944 η Μυτιλήνη έζησε τον δικό της Δεκέμβρη. Ευτυχώς ήταν αναίμακτος και νικηφόρος για τον λαό του νησιού. Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, έξω από το λιμάνι άραξαν έξι καράβια, μεταξύ των οποίων τρία αγγλικά πολεμικά. Ο Αγγλος διοικητής των Συμμαχικών Στρατευμάτων Αιγαίου, ταξίαρχος Turnbull, θέλησε και ζήτησε να αποβιβαστούν αυτοκρατορικά βρετανικά στρατεύματα για να στρατωνιστούν στη Λέσβο, ουσιαστικά για να καταλύσουν τις ΕΑΜικές αρχές.

Μόλις έγινε αντιληπτή η κίνηση των Αγγλων, ο ΕΛΑΣ έθεσε σε επιφυλακή τους άνδρες του ώστε να αποκρούσει την απόβαση. Ταυτοχρόνως, το ΕΑΜ αποφάσισε να μη δεχτεί τα αγγλικά στρατεύματα. Για αυτόν τον σκοπό «ο λαός –που η οργάνωση εκφράζει τη γνώμη του– είναι αποφασισμένος να μεταχειριστεί όλα τα μέσα που θάχει στη διάθεσή του για να τα εμποδίσει». Ταυτοχρόνως, οι πρώτοι κάτοικοι που έμαθαν τα γεγονότα βγήκαν στους δρόμους της Μυτιλήνης και στις γειτονιές με χωνιά καλώντας τον κόσμο σε συγκέντρωση και επιφυλακή, για να αποτρέψουν την απόβαση των αγγλικών στρατευμάτων.

Το ίδιο έγινε και στα χωριά. Ξημερώνοντας Χριστούγεννα, οι καμπάνες χτυπάνε για την εκκλησία, αλλά και για να κατεβούν στο λιμάνι, ώστε να αντιμετωπίσουν τυχόν απόβαση των Αγγλων.

Τη μέρα των Χριστουγέννων συναντήθηκαν ο Turnbull με επιτροπή του ΕΑΜ στο βοηθητικό πλοίο «M.L.». Η επιτροπή εξήγησε ότι «ο λαός δεν τους θέλει» κι αν ο ταξίαρχος χτυπήσει «θάχει όλες τις ευθύνες» γιατί θα πάει «κόντρα στη λαϊκή θέληση». Του διαμήνυσαν επίσης ότι όταν τερματιστούν τα γεγονότα της Αθήνας, «άμα έχουμε Εθνική Κυβέρνηση, τότε θα σας δεχτούμε και με χαρά».

Ανταλλαγή εγγράφων

Ακολούθησε επίσημη ανταλλαγή εγγράφων όπου ο ταξίαρχος γράφει στη Νομαρχιακή Επιτροπή του ΕΑΜ: «Δεν δύναμαι παρά να παραδεχθώ ότι ετάξατε τους εαυτούς σας προς το μέρος του εχθρού. Σας καθιστώ προσωπικώς υπευθύνους διά τα γεγονότα τα οποία θα παρουσιασθούν ως αποτελέσματα των ενεργειών σας και ιδιαιτέρως διά την ασφάλειαν της ζωής, της ελευθερίας και της περιουσίας των πολιτών». Η επιτροπή, διά του προέδρου της, Απόστολου Αποστόλου, απέρριψε τις νέες προτάσεις. Το έγγραφο του Turnbull διαβάστηκε σε ένοπλο συλλαλητήριο του λαού της Λέσβου. Εκεί εγκρίθηκε ψήφισμα με το οποίο ο λαός εκφράζει «τη δυσπιστία του προς τις διαβεβαιώσεις του Αγγλου Ταξίαρχου, γιατί οι αγριότητες και οι ωμότητες των αποικιακών στρατευμάτων ενάντια στο Λαό της Αθήνας και του Πειραιά καθώς και το αιματοκύλισμα της Σάμου κι οι βαρβαρότητες στα νησιά του Αιγαίου από στρατεύματα, που διοικούνται από τον ίδιο Ταξίαρχο, δικαιολογούν απόλυτα τη δυσπιστία του αυτή» και «διαδηλώνει την απόφασή του ν’ αντιταχθεί προτάσσοντας τα στήθια του και να πέσει μέχρι του τελευταίου στην περίπτωση που ο Αγγλος Ταξίαρχος δε θα σεβαστεί τη θέλησή του και θα ενεργήσει απόβαση».

Σ’ αυτό το διάστημα κατεβαίνουν κάτοικοι από όλα σχεδόν τα χωριά· από τη Μόρια, τη Γέρα την Αγιάσο τον Μανταμάδο, τα Πάμφιλα, το Πλωμάρι, αλλά κι από απομακρυσμένα χωριά· μέλη του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, καθημερινοί άνθρωποι, άνδρες, γυναίκες, γέροι, ακόμα και παιδιά. Παρατάσσονται στο λιμάνι, στον λιμενοβραχίονα, στην προκυμαία, στήνουν οδοφράγματα με ό,τι βρουν. Αλλοι με όπλα, με τσεκούρια, με γεωργικά εργαλεία, μα πάνω απ’ όλα με τη λεβεντιά τους και τη διάθεση για αγώνα. Βροντοφώναξαν «Go back», όπως έγραψε σε άρθρο του ο δημοσιογράφος Στρατής Παπανικόλας.

Τρία μερόνυχτα κάθονται στα αυτοσχέδια χαρακώματα. Αντιμετωπίζουν το κρύο, το χιονόνερο και την παγωνιά του Δεκέμβρη. Από τα χωριά οι κάτοικοι φέρνουν τρόφιμα, τσιγάρα, γλυκά, ό,τι έχουν. Οι ποιητές Αναστασέλλης, Ανεζίνος και Αραβανόπουλος γράφουν λαϊκή σάτιρα, τη διαβάζουν και εμψυχώνουν τους υπερασπιστές της Μυτιλήνης.

Γράφει ο Αναστασέλλης:

Εδγιου, βρε διμόν’, θα κάτσου

πα στα μπλόκια μι τ’ ασκέρ’.

Σα δε ξικουπστείτι π’ έδγιου

θα μας βρει του καλουτσαίρ.

Και ο Αραβανόπουλος:

Του ΙΑΜ του ΙΑΜ τσι γ’ ΙΠΟΝ

μας ανοίξαν τα μάτια λοιπόν

τσ’ ότ να κάνιτι ρε γκμπαρ,

δε μας βάζιτι σαμάρ.

Οι εφημερίδες «Ελεύθερη Λέσβος», «Αγροτική» και «Αντιφασίστας» δημοσιεύουν άρθρα, εμψυχώνοντας τους υπερασπιστές της Μυτιλήνης. Κάθε μέρα πραγματοποιούνται συλλαλητήρια. Το πρωί της 28ης Δεκεμβρίου, ο πλοίαρχος του πλοίου «Σείριος», Edwards, ανακοίνωσε στη Ν.Ε. του ΕΑΜ ότι τα «στρατεύματα δε θα βγουν στο νησί». Η ευχάριστη είδηση μεταδόθηκε επίσημα από τον εξώστη του δημαρχείου. Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε εορταστική παρέλαση, με τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ.

Αποτιμώντας τη νικηφόρα αντίσταση του λεσβιακού λαού, οι Στρατής Παρασκευαΐδης και Τάκης Ελευθεριάδης γράφουν τον Μάρτιο του 1945 ότι «η νίκη του λαού της Μυτιλήνης είχε μεγάλη πολιτική σημασία. Εφύλαξε το λαό από τη φασιστική επιβολή και περιφρούρησε τις δημοκρατικές του ελευθερίες».

* Συγγραφέα, διδάκτορα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας