Εβδομήντα χρόνια συμπληρώνονται φέτος από τα Δεκεμβριανά και από τα Χριστούγεννα του ’44 στη Λέσβο, Χριστούγεννα που στιγμάτισαν τον λεσβιακό λαό, ο οποίος αντιστάθηκε και απέτρεψε την απόβαση αγγλικών στρατευμάτων. Με τον ηρωισμό του και με την καθοδήγηση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ έδιωξε τους «μαύρους (Εγγλέζους)» με το ιστορικό «Γκο Μπακ» όπως οι Μυτιληνιοί πρόφεραν το «Go back!». Μάλιστα, η αγιασώτικη ντοπιολαλιά το λέει χαρακτηριστικά «ήρταν γοι δουλ’ να σκλαβώσιν τ’ς λεφτιρ’» (Ηρθαν οι δούλοι να σκλαβώσουν τους λεύτερους), αναφερόμενοι στους «μαύρους» των αποικιών της Αγγλίας.
«Η νίκη αυτή του λεσβιακού λαού αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία αν αναλογιστεί κανείς ότι επιτεύχθηκε τις ίδιες εκείνες μέρες που οι Αγγλοι αιματοκυλούσαν την Αθήνα (Δεκεμβριανά),» αναφέρει ο συγγραφέας Παναγιώτης Κουτσκουδής και συνεχίζει: «Για εφτά περίπου μήνες εγκαταστάθηκαν στη Λέσβο οι αρχές της ΕΑΜικής εξουσίας, που απολάμβαναν τη στήριξη της μεγάλης λαϊκής πλειοψηφίας. Οι επίσημες κυβερνητικές αρχές είτε υπολειτουργούσαν (εφορίες, ταμεία, τράπεζες) είτε είχαν ατονήσει εντελώς (δικαστήρια, χωροφυλακή, αυτοδιοικητικές αρχές). Εκαναν την εμφάνισή τους οι νέοι λαογέννητοι θεσμοί της Λαϊκής Αυτοδιοίκησης, της Λαϊκής Δικαιοσύνης και της Εθνικής Πολιτοφυλακής. Εκδόθηκαν τραπεζογραμμάτια (συνάλλαγμα). Συνελήφθησαν οι εθνοπροδότες και οι συνεργάτες των κατακτητών. Συγκροτήθηκαν Λαϊκό Δικαστήριο και Στρατοδικείο. Δημιουργήθηκε εκδοτικός μηχανισμός. Οργανώθηκαν οι συγκοινωνίες στο εσωτερικό του νησιού».
«Απόπειρα επέμβασης»
Στο βιβλίο «Σελίδες του Αγώνα» -έκδοση της εφημερίδας «Νέο Εμπρός», Μυτιλήνη 2007- περιέχονται μαρτυρίες και άρθρα για τον Δημοκρατικό Στρατό Λέσβου. Μεταξύ άλλων και αφιέρωμα στον Γεώργιο Αθανασίου Σκούφο: «Από παιδί στην Εθνική Αντίσταση, μπροστάρης στην αντιμετώπιση του τρομοκρατικού οργίου που ξέσπασε στη Μυτιλήνη, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας, αντάρτης κατά την περίοδο του εμφυλίου στη Λέσβο, γνώρισε τις ατελείωτες πορείες στα ρουμάνια και στα τσαμλίκια, αντιμετώπισε τους μεγαλύτερους εχθρούς -την πείνα, την κακοκαιρία και τις αρρώστιες-, πήρε μέρος σε μεγάλες και σε μικρές μάχες, σε μπλόκα αυτοκινητοπομπών, σε εισόδους σε χωριά, έδρασε παράνομος στη Μυτιλήνη, κοιμήθηκε σε ταβάνια μαζί με ποντίκια και σκορπιούς, για να γλιτώσει από τα μπλόκα της Ασφάλειας…»
Νωρίτερα, όταν έφυγαν οι Γερμανοί από τη Λέσβο, ο Γεώργιος Σκούφος κατατάχτηκε στην Εθνική Πολιτοφυλακή με τον βαθμό του λοχία και υπηρέτησε ως γραμματέας του ανώτερου διοικητή Νήσων Αιγαίου, Σοφοκλή Βουρνάζου, παλιού βενιζελικού αξιωματικού, φίλου του πατέρα του.
Χαρακτηριστική είναι η εξιστόρησή του για τα γεγονότα που προηγήθηκαν του ιστορικού «Go back»: «Διοικητής ήταν ο Κώστας Γάκας, συμβολαιογράφος από τη Γέρα, και υπασπιστής Ανωτέρας Διοικήσεως ο δάσκαλος Πάτροκλος Ταλέλης από τα Μυστεγνά. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1944, που ήρθε η αρμάδα των Μαύρων, ήμουν υπαξιωματικός νυχτερινής υπηρεσίας στο Μέγαρο της Διοίκησης. Χτύπησε το τηλέφωνο, ήταν ο επιλοχίας Παφλιωτέλης από τη Θερμή και μου λέει: “Σύντροφε Γιώργο, αυτή τη στιγμή έξω από το λιμάνι βλέπω πολλά φώτα, έχουν φτάσει πολλά πλοία”.
Αμέσως τρέχω απάνω στο κτίριο Διοικήσεως, όπου μένανε καμιά δεκαριά πολιτοφύλακες. Ενας από αυτούς ήταν ο Αντώνης Κουταλέλης από την Αγιάσο, μικρός στην ηλικία, που τον είχε ο Βουρνάζος ως αγγελιοφόρο-ταχυδρόμο. Τον έστειλα να ειδοποιήσει τον διοικητή.
»Ο Βουρνάζος στο μεταξύ είχε δει τα καράβια με τα κιάλια του από το μπαλκόνι του σπιτιού του και είχε πάρει τον δρόμο και κατέβαινε. Μόλις ήρθε στη Διοίκηση, του λέω τα καθέκαστα κι αυτός μου είπε ότι πρόκειται για απόπειρα ανοιχτής επέμβασης ξένων στρατευμάτων και με διέταξε να ειδοποιήσω αμέσως τον Ευλαμπίου, διοικητή του ΕΛΑΣ, και τον Γώγο (σ.σ. γραμματέας της περιοχής Αιγαίου του ΚΚΕ). Κι έτσι ξεκίνησε η μεγαλειώδης κινητοποίηση του λεσβιακού λαού, το θρυλικό Go back».
Τα χωνιά (ντουντούκες) γυρίζουν στις γειτονιές κι ειδοποιούν τον κόσμο: «Οι δολοφόνοι του γενναίου λαού της Αθήνας και του Πειραιά, ο Παπανδρέου και ο Σκόμπι, θέλουν να ματοκυλίσουν και το ηρωικό νησί μας, θέλουν να φέρουν μια μαύρη τρομοκρατία για να μας υποδουλώσουν. Εξι πλοία με αραπάδες βρίσκονται στο λιμάνι της Μυτιλήνης. Νιάτα και λαέ! Εμπρός, όλοι άντρες, γυναίκες και παιδιά να ζητήσουμε να φύγουν απ’ το νησί μας οι μαύροι. Θάνατος στο φασισμό - Λευτεριά στο λαό!».
«Μας είχε κάνει τότε ένα χιουνέλ (σ.σ. χιόνι)» θυμάται το 2008 στην κάμερα της ΕΡΤ η Αιμιλία Βουλβούλη, διηγούμενη τα γεγονότα του 1944 στη Λέσβο. «Τι όμορφη ήταν η Μυτιλήνη τότες. Για ώρες σα μαν έβλεπες έξω στο καφενείο, τι σύρματα από τον καρά Τεπέ, αγκαθωτά, να μη βγουν οι αράπηδες. Είχαμε κουράγιο γιατί ήρθαν πάνω στις γιορτές, τα Χριστούγεννα. Ακουσα το χωνί που ήρθε και φώναζε. “Παιδιά, ήρθαν οι αραπάδες στη Μυτιλήνη, κατεβείτε με τα πόδια γιατί θα κατεβεί όλο το νησί να τους διώξουμε!” Αφησα κι εγώ τα φοινίκια (σ.σ. μελομακάρονα) και κατέβηκα. Τρεις φορές κατεβήκαμε σε συλλαλητήρια τότες. Βάλανε φωτιές, περίμεναν να τους βγάλουν οι αραπάδες. “Iιιιιιι, το χωνί, σιούντον!” Εγώ έφυγα με την αύριο, πήγαμε στο χωριό, ξεκινήσαμε τον χορό που τους διώξαμε».
Ανήμερα Χριστουγέννων
Η Μαρία Κομνηνάκα, μέλος του ΚΚΕ, σημειώνει: «Ξημέρωναν τα Χριστούγεννα κι από παντού καταφτάνουν οι αγρότες του νησιού με τσεκούρια, κασμάδες και ντουφέκια. Ο κόσμος δείχνει μεγάλη αποφασιστικότητα. Μέσα στο χιονόνερο υψώνονταν φωνές αγριωπές, για να ακούγονται ώς τα καράβια. Κάποιος από το πλήθος σκάρωσε, με τα λίγα εγγλέζικα που ήξερε, το ιστορικό πια σύνθημα “Go back” και το βροντοφώναξε προς τα καράβια. Το άρπαξαν αμέσως οι άλλοι και με μυριόστομες αγριεμένες φωνές το έφεραν στα καράβια... “Go back”... Τι κι αν ο μπαρμπα-Τσάλης προσπαθούσε μάταια να διορθώσει το σύνθημα με τα εγγλέζικα που είχε μάθει όταν δούλευε στα καράβια. “Το σωστό είναι Go away” φώναζε. Ο κόσμος τέτοιες ώρες δεν είχε καιρό για χάσιμο με τα καλούπια του εγγλέζικου συντακτικού. Στη συνείδησή του είχε κιόλας κυριαρχήσει εκείνο το “Go back”, που απόμεινε στην Ιστορία της λεσβιακής αντίστασης σαν νικητήρια ιαχή κατά του αγγλικού ιμπεριαλισμού».
Χαρακτηριστικός είναι ο Τύπος της εποχής, σύμφωνα με το βιβλίο του ΚΚΕ «Μυτιλήνη Χριστούγεννα ’44 - Πώς εμποδίστηκε η απόβαση των Εγγλέζων» των Ηλία Παρασκευαΐδη και Τάκη Ελευθεριάδη: Η «Ελεύθερη Λέσβος» κυκλοφόρησε σε δύο έκτακτες εκδόσεις με τα συνθήματα «Ολοι στα οδοφράγματα!», «Να φύγουν οι μαύροι!» «Υπερασπίστε τη λεφτεριά σας!». Στις 26 Δεκεμβρίου γιόρταζε κιόλας τη νίκη. Με τα συνθήματα «Go back!», «Ισχυρότερο το δίκιο του λαού!» και «Ο λαός παίρνει νέα δύναμη απ’ τη νίκη του» έδινε την είδηση πως ο Αγγλος πρωθυπουργός και υπουργός των Εξωτερικών ήρθαν στην Αθήνα. Η «Αγροτική» στις 27/12/44 φώναζε «Ζήτω ο αδάμαστος λεσβιακός λαός!», στις 28 ο «Αντιφασίστας» τόνιζε τη συμβολή της νέας γενιάς στον αγώνα του λαού της Λέσβου.
■ Οι περισσότερες από τις φωτογραφίες από το αρχείο του Παναγιώτη Κουτσκουδή υπάρχουν στο λεύκωμα «Λεσβιακές φωτοσκιές. Σ. Χουτζαίος. 1873-1967», Μυτιλήνη 1982, του Δουκάκη Σίμου Χουτζαίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας