«Μετρημένες οι μέρες της ζωής της. Τις είχε συνδέσει με την ευτυχία. Την πλήρη. Ή την ελάχιστη». Είναι η Φρίντα Λιάππα, στο βιβλιαράκι της «1964-1988», που έβγαλε το 1991, σε περιορισμένο αριθμό (μόλις 200 αντίτυπα), πιθανότατα για φίλους. Μετρημένες οι μέρες, προφανώς για την ίδια, αφού τρία χρόνια αργότερα –29 Νοεμβρίου 1994 (πριν από 25 χρόνια)– έφυγε από τη ζωή, πρόωρα, χτυπημένη από καρκίνο, στα 46 της.
Ενα πολυτάλαντο άτομο: Δημιουργός κινηματογραφικών και τηλεοπτικών ταινιών, ποιήτρια, πεζογράφος, συν πολιτικοποιημένη – δηλωτικά τού τι άλλο, πέρα από ό,τι πρόλαβε, θα μπορούσε να κάνει, αν τις χαρίζονταν μερικά ακόμα χρόνια ζωής.
«Ηταν ένα εξαιρετικά ευαίσθητο πλάσμα, με μια τρομερή μαχητικότητα από την άλλη πλευρά κι ένα τρομερό πείσμα για πράγματα τα οποία έκανε. Είτε έκανε ταινίες είτε ο τρόπος που ντυνόταν, δυναμική μέσα σ’ ένα χώρο κυρίως αντροκρατούμενο», λέει ο Κυριάκος Αγγελάκος, που υπήρξε σύντροφός της, σε εκτενή συνέντευξη στο «Lifo» (στην Αργυρώ Μποζώνη, Νοέμβριος 2011).
Της δράσης
Γεννημένη το 1948 στη Μεσσίνη, γράφτηκε στη Φιλολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, οπότε δεν άργησε να συμμετάσχει στα γεγονότα της εποχής και να γίνει μέλος της Νεολαίας Λαμπράκη. Με το χουντικό πραξικόπημα παίρνει μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα, για να συλληφθεί τον Μάιο του 1968. Φυλακές Αβέρωφ, δίκη έξι μήνες αργότερα, μαζί με άλλους αντιστασιακούς του «Ρήγα Φεραίου», καταδίκη 6 χρόνων με αναστολή, διαγραφή από το πανεπιστήμιo (ένα από τα μέτρα της χούντας κατά των φοιτητών που «σήκωναν κεφάλι») και αφαίρεση διαβατηρίου.
Τότε ήταν που αρχίζει η σχέση της με τον κινηματογράφο, ως βοηθός του Παντελή Βούλγαρη στην ταινία «Το προξενιό της Αννας». Και η πρώτη της ταινία μικρού μήκους: «Σαράντα μέρες. Μετά» (1972). Κάποια στιγμή ξαναπαίρνει το διαβατήριό της και ταξιδεύει στο Λονδίνο, όπου παρακολουθεί μαθήματα στο London Film School και στη συνέχεια ταξιδεύει ανά την Ευρώπη. Με την πτώση της χούντας επιστρέφει στην Ελλάδα, τελειώνει το πανεπιστήμιο και ρίχνεται σε αυτό που αγαπάει περισσότερο.
Στα χρόνια που ακολουθούν και ώς το τέλος της, η Φρίντα Λιάππα προλαβαίνει να κάνει τις ταινίες: Μικρού μήκους (πλην εκείνης του 1972): «Μια ζωή σε θυμάμαι να φεύγεις» (1977), «Απεταξάμην» (1980). Και μεγάλου μήκους: «Οι δρόμοι της αγάπης είναι νυχτερινοί» (1981), «Ηταν ένας ήσυχος θάνατος» (1986), «Τα χρόνια της μεγάλης ζέστης» (1991) – οι περισσότερες με βραβεία και επαίνους, εδώ και στο εξωτερικό.
Παράλληλα, συνεργασίες με την τηλεόραση, μεταξύ άλλων και στο «Παρασκήνιο» (όπου είχα την ευκαιρία να συνεργαστώ, ως δημοσιογράφος, μαζί της σε πέντε εκπομπές και να εκτιμήσω το ταλέντο, τη γνώση, την αποδοτιικότητά της). Και ακόμα βιβλία – ποιήματα, πεζογραφήματα και σχέδια που δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει.
Με την Τώνια
Η Φρίντα υπέστη και μια ταλαιπωρία με την τελευταία της ταινία «Τα χρόνια της μεγάλης ζέστης», όταν ο τότε σύμβουλος κινηματογραφίας στο υπουργείο Πολιτισμού Απόστολος Δοξιάδης ζήτησε να εξαιρεθεί από τα κρατικά βραβεία, με την κατηγορία της κακοποίησης ενός παιδιού που συμμετείχε στην ταινία.
Δημιουργήθηκε θέμα, αλλά η Λιάππα είχε πολλούς και ισχυρούς υποστηρικτές, με επικεφαλής τη Μελίνα. Τελικά απαλλάχτηκε με βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών. Και ήταν τότε που είχε γίνει γνωστό ότι είχε χτυπηθεί από την αρρώστια….
Η Φρίντα τιμήθηκε αρκούντως και μετά τον θάνατό της, με τις ταινίες της να εκτιμώνται ως αντιπροσωπευτικές του νεότερου ελληνικού κινηματογράφου. Μια αίθουσα φέρει τ’ όνομά της στην Αποθήκη Δ στο Λιμάνι Θεσσαλονίκης. Μια δεύτερη αίθουσα φέρει τ’ όνομα της εξαιρετικής συναδέλφου και φίλης της Τώνιας Μαρκετάκη, που έφυγε κι αυτή πρόωρα από τη ζωή, λίγο πριν από τη Φρίντα – 26 Ιουλίου 1994, στα 52 της. Δυο οδυνηρές απώλειες για τον ελληνικό κινηματογράφο.
Θα κλείσω με μερικές ακόμη γραμμές από το βιβλιαράκι της Φρίντας, με το οποίο ξεκίνησα το παρόν κείμενο: «Με μόνο οδηγό το ένστικτο. Το μάτι της καρδιάς». «Είχε μπει πλέον στην ηλικία που άρχιζε να την προδίδει το σώμα της. Πλησίαζε το χρόνο των εννοιών. Ο καιρός της κατανόησης αργούσε ακόμα». «Λέμε αδήριτος ανάγκη. Μπορώ να πω αδήριτος μοναξιά;»
♦
Και ξανά, λόγω των ημερών: «Το Πολυτεχνείο έριξε τη χούντα ή όχι;» Ναι, κατά τους μεν, όχι κατά τους δε. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι η χούντα έπεσε λίγους μήνες μετά, αφού, λόγω Πολυτεχνείου, ο «αόρατος» δικτάτορας ανέτρεψε τον ορατό, προχώρησε στο πραξικόπημα στην Κύπρο – και πάει η μισή μεγαλόνησος, πάει και η χούντα. Οπότε; Εν τω μεταξύ, σε σχέση με τις εκδηλώσεις της 46ης επετείου, «Ικανοποιημένη η κυβέρνηση. Δεν έγιναν επεισόδια γιατί υπήρχε σχέδιο». Αλλη όμως η εικόνα στα κανάλια, όπου, με πρόσχημα τους «μπαχαλάκηδες», πάει το πανεπιστημιακό άσυλο. Αυτό ήταν το σχέδιο;
Κυρία (που συμβαίνει να είναι και πανεπιστημιακός) είχε τη φαεινή ιδέα να συλλέξει και να βγάλει σε βιβλίο «Τα εσώψυχα του Ντίνου Χριστιανόπουλου», προκαλώντας την αποδοκιμασία πολλών διανοουμένων. Πανεπιστημιακό πόνημα ανωτέρας υποστάθμης.
ΚαταργήθηκΕ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας η πρωτοχρονιάτικη δεξίωση (προς τιμήν των ανθρώπων του Τύπου) και περιορίστηκε (έγινε προσωπική, ημιεπίσημη και δυνητική) η θερινή (για την αποκατάσταση της Δημοκρατίας). Οι κυρίες όμως της πασαρέλας έχουν, ευτυχώς, άλλες ευκαιρίες, όπως η πρόσφατη δεξίωση προς τιμήν του προέδρου της Κίνας, που έδωσε «τροφή» στα Μέσα τα οποία υπερκαλύπτουν τέτοιες εμφανίσεις.
Αδικα, καθώς φαίνεται, κατηγορήθηκε ο επιχειρηματίας που αγοράζει χρυσαφικά. Και ιδού τώρα, μετά την αθώωση, διαφημίζει και πάλι αυτοπροσώπως από τηλεοράσεως τα εκατό, ανά την Ελλάδα, μαγαζιά, που αγοράζουν από τα ίδια. Από τη μια ο (ή οι) εν λόγω, από την άλλη οι διαρρήκτες – να μη μείνει χρυσαφικό σε σπίτι.
ΚΑΙ… Να ’ναι καλά το παλικάρι, που μας έκανε να αισθανθούμε υπερήφανοι (μοχθήσαμε να φτάσει εκεί που έφτασε…)
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας