Το βιβλίο δεν πάει στο μουσείο

Συμβαίνει να ανήκω στους φανατικούς βιβλιόφιλους – παιδιόθεν. Οχι μόνον επειδή για τους ανθρώπους της γενιάς μου υπήρξε ένα καταφύγιο - αντίδοτο στην ανούσια σχολική παιδεία, αλλά κι επειδή αποτελούσε το βασικότερο μέσο ψυχαγωγίας, με την πλήρη σημασία της λέξης, και γνώσης – ειδικότερα με τα απαγορευμένα από συντηρητικές, σκοταδιστικές και γενικώς καταπιεστικές εξουσίες.

Εκτοτε διατηρώ μια ερωτική, θα ’λεγα, σχέση με τα βιβλία, μολονότι τα πιο πολλά της βιβλιοθήκης μου δεν έχω βρει τον χρόνο να τα διαβάσω (έτσι κι αλλιώς όσοι διαβάζουμε είμαστε γεμάτοι αδιάβαστα βιβλία). Χαίρομαι όμως τη θέα, την αφή, την αύρα τους, όπως μου είχε πει πριν από χρόνια για το τελευταίο φανατικός βιβλιόφιλος.

Το e-book

Και περνάω στη νέα τεχνολογία που έχει περιλάβει και το βιβλίο: το e-book, οικείο περισσότερο στους νεότερους – εννοώ βέβαια αυτούς που διαβάζουν. Προσωπικά μου είναι αδύνατο να διαβάσω και κυρίως να απολαύσω ένα βιβλίο μέσα από αυτό το μαραφέτι, που ωστόσο αναγνωρίζω ότι είναι μια εξέλιξη. Με αυτούς που υποστηρίζουν πως έτσι επέρχεται το τέλος του χάρτινου βιβλίου (πάει για μουσείο δηλαδή) και εκείνους που πιστεύουν ότι τίποτα δεν μπορεί να πλήξει το βιβλίο στην παραδοσιακή μορφή του. Συνήγοροι στο δεύτερο ένας αριθμός λόγιων, που συναντάμε στο βιβλίο «Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί (Το μέλλον της ανάγνωσης)», (εκδ. Gutenberg). Μερικά ψήγματα:

● «Μου φαίνεται απίθανο ότι το ηλεκτρονικό βιβλίο, παρά τα νόμιμα (παράνομη) ή τα παράνομα (ηλεκτρονική πειρατεία) πλεονεκτήματά του, θα μπορούσε να αντικαταστήσει το έντυπο βιβλίο, στην περίπτωση της ανάγνωσης της λογοτεχνίας, Κι αυτό επειδή οι συστηματικοί τουλάχιστον, οι επαρκείς και εμπαθείς αναγνώστες της λογοτεχνίας αναπτύσσουν μια σχέση - δεσμό με το κάθε φορά έντυπο βιβλίο του συγκεκριμένου λογοτεχνήματος: σχέση προσήλωσης ή, καλύτερα, ‘‘εξατομίκευσης’’ της ανάγνωσης. Αυτή η σχέση είναι πολύ δύσκολο να αντικατασταθεί από την ανάγνωση μπροστά σε μια οθόνη». Ευριπίδης Γαραντούδης, αναπλ. καθ. Νεοελληνικής Φιλολογίας, Παν. Αθηνών.

● «Προσωπικά, η ιδέα να περάσει η σχέση μου με τα έργα λογοτεχνικής ή καλλιτεχνικής υφής από την έντυπη μορφή στα ψηφιακά μέσα μού είναι επώδυνη. Για άλλους, ιδίως τους νέους που δεν γνώρισαν το δικό μας σύστημα, πιθανόν να είναι μια απλούστατη επιλογή». Τάσος Γιαννίτσης, καθ. Οικονομικών Σπουδών, Παν. Αθηνών, πρ. υπουργός.

Xωρίς διάρκεια

● «Δεν κινδυνεύει το έντυπο βιβλίο! Οχι μόνο διότι αυτό είναι υλικό αντικείμενο, στο οποίο πιστεύει ο αναγνώστης –πράγμα που ουδόλως πρέπει να υποτιμούμε– αλλά κυρίως διότι κουβαλάει μαζί του πείρα αιώνων, ιστορική. Μέσω του εντύπου άλλαξε ο κόσμος. Με το ηλεκτρονικό βιβλίο θα δοθεί η ευκαιρία στους τολμηρούς εκδότες να παράξουν σοβαρά έντυπα βιβλία, κι έτσι θ’ ανασάνει και ο εθισμένος στην ανάγνωση αναγνώστης». Γιώργος Κεντρωτής, καθ. ξένων γλωσσών, Ιόνιο Παν.

● «Το τυπωμένο βιβλίο είναι κάτι ζωντανό που μπορεί να επιβιώσει στον χρόνο, που μπορεί να έχει ιστορία […] Εκτός αυτού, το ψηφιακό βιβλίο δεν έχει οπωσδήποτε διάρκεια, δεν είναι ‘‘για μια ζωή’’, αφού μπορεί σε δευτερόλεπτα να το εξαφανίσει κάποιος, να αλλάξει το περιεχόμενό του». Χριστίνα Νόβα - Καλτσούνη, καθ. Φιλοσοφίας, Παν. Αθηνών.

● Και μια παλιά σχετική αναφορά του Ουμπέρτο Εκο: «Τα βιβλία που πρέπει να διαβάζουμε δεν μπορούν να αντικατασταθούν από κανένα περίεργο ηλεκτρονικό κατασκεύασμα. Εχουν φτιαχτεί για να τα παίρνουμε στα χέρια μας, ακόμα και στο κρεβάτι, ακόμα και μέσα στο πλήθος […] Τα διαβάζουμε κρατώντας το κεφάλι όπως θέλουμε εμείς, χωρίς να μας επιβάλλουν την ακίνητη και τεντωμένη ανάγνωση της οθόνης ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, φιλικότατου σε όλα εκτός από τον αυχένα. Δοκιμάστε να διαβάσετε όλη τη “Θεία Κωμωδία”, έστω και για μία ώρα την ημέρα, σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και έπειτα τα λέμε».

Καλή ανάγνωση!

Στο πλαίσιο

«Ολη της τη ζωή ήταν έτσι. Εβαζε ένα τρελό όνειρο κι αναρωτιόσουν, “Τρελή είναι, τι λέει;”. Μονίμως είχε όνειρα με την έννοια του στόχου, όχι για να το σκάσω, να φαντασιωθώ. Εννοώ όραμα. Ηταν ενεργής από την ώρα που έβαζε τον στόχο. Ηταν εκεί για το μικρό άμεσο βηματάκι και την αλληλουχία των επομένων βημάτων, το ένα πίσω από το άλλο που έπρεπε να χτίσει με τα πόδια της, να ανέβει τα σκαλάκια ένα ένα αποφασισμένη να περνά το κάθε εμπόδιο και να προχωρά. Ηξερε ότι το οποιοδήποτε όνειρο, το πιο τρελό όνειρο, θα το χτίσεις και θα το φτιάξεις ξύνοντας το χώμα».

Ο λόγος για τη μοναδική Μελίνα από τη φίλη της Ντένη Βαχλιώτη, σε μια μεγάλη συνέντευξη στον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη, στο βιβλιαράκι «Η Ντένη Βαχλιώτη μιλάει για τη Μελίνα και το “Ποτέ την Κυριακή”» (Andy’s Publishers). Για τη Μελίνα με την οποία υπήρξε μια ζωή φίλη, αλλά και η ενδυματολόγος που την έντυσε, με υπέροχα φορέματα, στις περισσότερες ταινίες της (και τις θεατρικές της παραστάσεις), που υπήρξε ως εκ τούτου υποψήφια για Οσκαρ, που όμως δεν κατέκτησε ποτέ, χωρίς να πολυσκοτίζεται γι’ αυτό.

Στέκομαι ιδιαίτερα σ’ αυτό το βιβλίο καθώς χτες συμπληρώθηκαν 21 χρόνια από τότε που «έφυγε» (στα 74 της) η Μελίνα, χωρίς ωστόσο έκτοτε να πάψει να είναι κοντά μας. Η Βαχλιώτη την ακολούθησε 20 χρόνια αργότερα, το 2014 (στα 92 της) – «πλήρης ημερών και πλήρης έργου», όπως αναφέρει ο Τριανταφυλλίδης. Υπέροχες γυναίκες.

ΚΑΙ… You talk too much