Πήγε εκεί όπου ήταν αδύνατο να πάει…

Η αίθουσα προβολών της Ταινιοθήκης της Ελλάδος (Ιερά οδός) στάθηκε, πριν από λίγα βράδια, μικρή για να χωρέσει τα πλήθη που συνέρρευσαν για την παρουσίαση του βιβλίου του Κώστα Γαβρά «Αυτοβιογραφία», ο κύριος τίτλος – και πιο κάτω το καζαντζακικό «Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας». Ενα βιβλίο με τη φροντίδα των εκδόσεων Gutenberg, μετάφραση Ωρίων Αρκομάνης (το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στα γαλλικά).

Εκεί οι ομιλητές Γιάννης Ζουμπουλάκης, Βασίλης Βασιλικός, ο χαιρετισμός της προέδρου της Ταινιοθήκης Μαρίας Κομνηνού και του εκδότη Κώστα Δαρδανού. Και μετά αυτοπροσώπως ο Γαβράς. Ευγενής, υπομονετικός: ερωτήσεις, φωτογραφίες και μια ουρά για αφιερώσεις στο βιβλίο του.

Κι ήταν μια χαρά να τον βλέπεις εκεί που πέρσι fake news τον είχαν βγάλει μακαρίτη – μια μακάβρια «είδηση» με διεθνή απήχηση, που ωστόσο κατέδειξε την αναγνώριση που απολαμβάνει.

Γνωρίζω χρόνια τον Γαβρά – στα χαρτιά μου τέσσερις από τις πέντε συνεντεύξεις που του έχω πάρει (οι δύο στη Γαλλία) για την «Ελευθεροτυπία» και την «Κυριακάτικη» (η πρώτη πριν από 31 χρόνια) κι έχω δει τις περισσότερες από τις 23 ταινίες του. Ταινίες ενός σκηνοθέτη που κάθε φορά έχει κάτι να πει και ξέρει πώς.

Και τώρα η «Αυτοβιογραφία» (507 πυκνές σελίδες), που η απολαυστική ανάγνωσή της, με τα σχετικά διαλείμματα, μου πήρε τρεις ημέρες.

Από τα χαμηλά…

Γεννημένος σ’ ένα αρκαδικό χωριό, «χωρίς στον ήλιο μοίρα», με πατέρα διωκόμενο, λόγω «αντεθνικών φρονημάτων» και συμπεριφοράς, αποφασίζει να «πάει εκεί όπου ήταν αδύνατο να πάει» –στη φιλόξενη Γαλλία–, εκεί όπου λίγο πριν είχε εισχωρήσει ως περιστασιακός χορευτής στο μπαλέτο Δόρας Στράτου. Και τελικά να καταφέρει, ο ξένος αυτός, όχι μόνο να σταθεί, αλλά και να εξελιχθεί σ’ έναν από τους επιφανέστερους σκηνοθέτες του σινεμά.

Μια εντυπωσιακή διαδρομή που καταθέτει αυτοβιογραφούμενος, όπου και τα «μυστικά» της δουλειάς του. Και να έχει την τιμή η «μητριά» πατρίδα να του προσφέρει ύψιστα αξιώματα: Πρόεδρος της Δημοκρατίας – μια πρώτη πρόταση, υπουργός Πολιτισμού – μια δεύτερη. Και να μη δεχτεί, αλλά να παραμείνει εκεί που ήθελε.

Και, επιπλέον, να απολαμβάνει μια υποδειγματική προσωπική ζωή – σύζυγός του η Μισέλ Ραι (που της αφιερώνει το βιβλίο), μανεκέν της Σανέλ, δημοσιογράφος, συμπαραστάτης, τρία παιδιά, εγγόνια.

Μερικοί τίτλοι ταινιών του: «Διαμέρισμα δολοφόνων», «Ζ», «Η ομολογία», «Κατάσταση πολιορκίας», «Ο αγνοούμενος», «Αμήν», «Χάννα Κ.», «Mad City», «Το τσεκούρι», «Το κεφάλαιο» - με διεθνή βραβεία οι περισσότερες.

Από ηθοποιούς (τηρώ τη γραφή του βιβλίου): Σιμόν Σινιορέ, Υβ Μοντάν, Ζαν Λουί Τρεντινιάν, Ζαν Μορώ, Ρόμυ Σνάιντερ, Φαννύ Αρντάν, Τζώννυ Χαλλυνταίη, Αλέν Ντελόν, Τζέσσικα Λανγκ, Τζων Τραβόλτα, Τζακ Λέμμον, Ντάστιν Χόφφμαν…

Θα σταθώ λίγο περισσότερο στην εμπνευσμένη από το ομότιτλο βιβλίο του Βασίλη Βασιλικού «Ζ» – μια ταινία που, όπως γράφει ο Γαβράς, κανένας δεν την ήθελε: «Πολυφωνική, φλύαρη, απουσία πρωταγωνιστού και γυναικείου ρόλου, άγνωστη χώρα, καμιά ερωτική ιστορία, όχι ικανοποιητικό τέλος».

Ο Γαβράς όμως επέμεινε («οι δουλειές που κάνω είναι ένα διαρκές ρίσκο», έχει άλλωστε πει). Και βγήκε μια σπουδαία ταινία που, ειδικότερα για την Ελλάδα, έπαιξε τεράστιο ρόλο στη διάρκεια του αντιδικτατορικού αγώνα.

Και Βαρουφάκης

Οι ταινίες του Γαβρά έχουν χαρακτηριστεί πολιτικές. Ο ίδιος, τόσο στο βιβλίο του όσο και σε μια από τις συνεντεύξεις που του έχω πάρει δηλώνει πως όλες οι ταινίες είναι πολιτικές: «Οταν ρωτήθηκα κάποτε τι είναι πολιτική ταινία, είπα ότι είναι αυτές οι αμερικάνικες ταινίες με την Εστερ Ουίλιαμς, όλες αυτές οι ωραίες κοπέλες, τα ωραία αυτοκίνητα και τα διαμερίσματα. Κι όταν πήγα είδα τα μύρια όσα».

Ο Γαβράς είχε την ικανοποίηση να ζητούν οι πάντες –παραγωγοί, ηθοποιοί, συγγραφείς– τη συνεργασία του. Μεταξύ αυτών ο Μελ Γκίμπσον, ο οποίος του πρότεινε να κάνουν ταινία την (ανεξιχνίαστη ώς τις μέρες μας) δολοφονία του Αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ στη Θεσσαλονίκη, αλλά δεν του έβγαινε. Και ακόμα να γνωριστεί με σημαντικές προσωπικότητες: Μιτεράν, Αλιέντε, Αραφάτ, Μαντέλα, Κάστρο, Μάρκες…

Στα τρέχοντα σχέδιά του είναι η μεταφορά στον κινηματογράφο του βιβλίου του Γιάνη Βαρουφάκη «Ανίκητοι ηττημένοι», «όπου κάτω από την εντύπωση μιας αυτοβιογραφικής αφήγησης, κρύβει την τραγωδία μιας χώρας και ενός λαού, του ελληνικού»…

Κατ’ αρχάς, μόλις περάσεις την είσοδο του ορόφου αυτού, νομίζεις ότι είσαι σε άλλο κτίριο. Και όμως είναι το επταώροφο της Ενώσεως Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (Ακαδημίας 20), ο δεύτερος όροφος του οποίου στεγάζει την πλήρως ανακαινισμένη βιβλιοθήκη της ΕΣΗΕΑ. Την εγκαινίασε την περασμένη Κυριακή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, παρουσία του αρχιεπισκόπου Ιερωνύμου και άλλων επισήμων και μη.

Ηταν η εμμονή της προέδρου της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος Μαρίας Αντωνιάδου, και η γενναιόδωρη προσφορά της οικογένειας του αείμνηστου δημοσιογράφου και προέδρου της ΕΣΗΕΑ Δημήτρη Πουρνάρα, το όνομα του οποίου φέρει πλέον η βιβλιοθήκη, με τα δύο τέκνα του (Ελένη και Νίκος) να τιμώνται στην εκδήλωση από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το αργυρό εύσημο της ΕΣΗΕΑ «Ξενοφών». Δημιουργός της ανακαινισμένης βιβλιοθήκης ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Στάικος, με συνεργάτη τον ιστορικό Τριαντάφυλλο Σκλαβενίτη.

«Παραμελημένο θησαυρό» χαρακτήρισε στην ομιλία της το περιεχόμενο της βιβλιοθήκης η Μ. Αντωνιάδου, «συμβολή στην πρόοδο του δημοσιογραφικού έργου» η Ελένη Καρκαζή-Πουρνάρα, «ημέρα χαράς και γιορτής» ο Βασίλης Βασιλικός, ενώ η Φανή Πετραλιά (αμφότεροι μέλη του Δ.Σ. του Μορφωτικού Ιδρύματος) αναφέρθηκε στο έργο του Παναγιώτη Πατρίκιου που είχε συγκεντρώσει τα βιβλία, καθώς και στον βίο και το έργο του Δ. Πουρνάρα.

«Το ταξίδι μόλις ξεκίνησε», είπε ακόμη η Μ. Αντωνιάδου. Και αυτό επειδή απαιτούνται πολλά ώστε η βιβλιοθήκη να ανταποκριθεί στους σκοπούς της. Πράγμα, γενικότερα, που θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την επικείμενη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, στο οποίο έχουν προσφύγει μερικοί εργοδότες οι οποίοι αρνούνται να πληρώσουν, και από τον υπουργό Επικοινωνίας και το αν θα πραγματοποιήσει τις υποσχέσεις του.

ΚΑΙ… Χρυσές δουλειές.