Εργα και ημέρες του κορυφαίου (και) λογοτεχνικού θεσμού
Κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, ανακοινώνονται τα Βραβεία Νόμπελ, συμπεριλαμβανομένου και του Νόμπελ Λογοτεχνίας. Φέτος, όπως ήδη έχει επισήμως γίνει γνωστό, δεν θα απονεμηθεί. Και αυτό για λόγους… σεξουαλικούς – θέμα διεθνές, καθώς, γενικότερα, δεν αφορά μόνο τη Σουηδική Ακαδημία αλλά και την Αμερική (που ως γνωστόν είναι βράχος σε θέματα ηθικής…) και το Βατικανό, με «ήρωες» υψηλόβαθμους και «υπεράνω υποψίας» ιερωμένους.
Οσο για αυτό που συνέβη με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, δεν έχει σχέση με μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας, αλλά μ’ έναν φωτογράφο, σύζυγο ποιήτριας και μέλους της επιτροπής του βραβείου, ο οποίος, σύμφωνα με μαρτυρίες 18 γυναικών, άσκησε σεξουαλική βία – συμπεριλαμβανομένων και δύο βιασμών.
Με συνέπεια ο ηλικίας 72 ετών φωτογράφος να εισπράξει δύο χρόνια φυλακή, να τον εγκαταλείψει η σύζυγός του, η οποία επίσης παραιτήθηκε από την επιτροπή του βραβείου. Κι από κοντά άλλα έξι από τα 18 μέλη της, θεωρώντας ότι το σκάνδαλο αφορά και τον θεσμό.
Εξετάζεται πάντως το ενδεχόμενο το Νόμπελ του 2018 να απονεμηθεί του χρόνου με το Νόμπελ του 2019. Και ας σημειωθεί ότι από το 1901 που άρχισαν τα Νόμπελ, δεν απονεμήθηκαν, λόγω πολέμων, έξι φορές: το 1914, το 1918 και την τετραετία 1940-1943.
Βραβευμένοι και μη
Να αναμασήσω με την ευκαιρία μερικά ακόμη στοιχεία σχετικά με το Νόμπελ Λογοτεχνίας, με το οποίο ως γνωστότατον, η Ελλάδα –και ειδικότερα η ποίησή της– έχει τιμηθεί δύο φορές: το 1963 με τον Γιώργο Σεφέρη και το 1979 με τον Οδυσσέα Ελύτη.
Ο πρώτος ωστόσο Ελληνας που το διεκδίκησε (μολονότι η Σουηδική Ακαδημία δεν χαμπαριάζει από προτάσεις) ήταν το 1906, μόλις πέντε χρόνια αφ’ ότου θεσμοθετήθηκε, ο σατιρικός ποιητής Γεώργιος Σουρής. Η υποψηφιότητά του ενισχύθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, τον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσός», τον φιλολογικό σύλλογο Κωνσταντινουπόλεως, την Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, τον πρίγκιπα Νικόλαο και τον πατριάρχη Ιεροσολύμων.
Γράφει σχετικά ο Γιώργος Θεοτοκάς στο βιβλίο του «Αναζητώντας τη διαύγεια» (Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2005): «Ο Θεός ξέρει τι ιδέα θα σχημάτισαν για το πνευματικό επίπεδο της χώρας, όπου ζούσαν ωστόσο, σε πλήρη ακμή, συγγραφείς της αξίας του Παλαμά και του Παπαδιαμάντη, του Μαλακάση και τόσων άλλων. Οπωσδήποτε η υπόθεση Σουρή αγνοήθηκε από τους Σουηδούς, συνέχεια δεν φαίνεται να δόθηκε από εδώ, και τούτο ήταν βέβαια, το καλύτερο που μπορούσε να γίνει».
Αγνοήθηκε η υποψηφιότητα του Σουρή, όπως στα κατοπινά χρόνια αγνοήθηκαν οι υποψηφιότητες του Γιάννη Ψυχάρη, του Κωστή Παλαμά και άλλων. Αυτοί που πλησίασαν περισσότερο το Νόμπελ ήταν ο Αγγελος Σικελιανός και ο Νίκος Καζαντζάκης. Ο δεύτερος, μάλιστα, χτυπήθηκε λυσσαλέα από το ντόπιο συντηρητικό κατεστημένο, με επικεφαλής τον Σπύρο Μελά. Αδιανόητο, για το ίδιο κατεστημένο, να πάρουν το Νόμπελ κομμουνιστές ποιητές, όπως ο Κώστας Βάρναλης και ο Γιάννης Ρίτσος.
Η απονομή του Νόμπελ, που συνοδεύεται κι από ένα σημαντικό χρηματικό ποσό (940 χιλιάδες ευρώ) δεν σημαίνει βέβαια ότι εξασφαλίζει και την αθανασία εκείνου που το παίρνει.
Αν ανατρέξει κάποιος τον κατάλογο των βραβευθέντων λογοτεχνών θα διαπιστώσει ότι αρκετοί έχουν πέσει στην αφάνεια. Ενδεικτικά μερικά ονόματα: Τεοντόρ Μόμσεν, Μπιέρνστιερνε Μπιέρνσον (όνομα κι αυτό!), Ρούντολφ Οκεν, Βέρνερ φον Χάιντενσταμ, Καρλ Σπίτελερ, Βλαντισλάβ Ρέιμοντ, Ερικ Αξελ Κάρλφελντ, Φρανς Εμιλ Σιλάνπα, Γιόχαν Βίλχελμ Γένσεν, Εϊβεντ Γιόνσεν (οι περισσότεροι από βορειοευρωπαϊκές χώρες). Τους πιο πρόσφατους, λίγο -πολύ τους θυμόμαστε. Αντίθετα αγνοήθηκαν συγγραφείς όπως οι: Λέων Τολστόι, Χένρικ Ιψεν, Αρθουρ Μίλερ, Μαρσέλ Προυστ, Τζέιμς Τζόις, Βιρτζίνια Γουλφ. Είναι όμως και ο Ζαν -Πολ Σαρτρ, που το 1964 το αρνήθηκε ο ίδιος.
Η σκοπιμότητα επικράτησε σε αρκετές περιπτώσεις, όπως η τρανταχτή επιλογή του Βρετανού πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ, στον οποίο το 1953 απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για τα «Απομνημονεύματά» του, τα οποία βέβαια δεν έχουν καμιά λογοτεχνική αξία. Σκοπιμότητες, κυρίως πολιτικές, εξυπηρέτησαν τα Νόμπελ στους απόβλητους του σοσιαλιστικού καθεστώτος Μπόρις Πάστερνακ (1958) και Αλεξάντρ Σολζενίτσιν (1970), αλλά (και ως αντίβαρο) στον εκλεκτό του καθεστώτος Μιχαήλ Σολόχοφ (1965).
«Η επιδοκιμασία ενός έργου στην εποχή του δεν προδικάζει την τύχη του για το μέλλον. Ο χρόνος ξεδιαλέγει τις αξίες, ξεχωρίζει τα ζωντανά στοιχεία και απορρίπτει τα θνησιμαία», έχει επισημάνει ο Μάρκος Αυγέρης.
Στο πλαίσιο
Δεν έχουμε παράπονο, τίποτα δεν μας λείπει – από δεινά εννοώ. Και κρίση (που όλο ακούμε ότι τελειώνει, αλλά δεν). Και φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμούς). Και έμπρακτες απειλές από τους (τάχα σύμμαχους) γείτονες. Και ατελεύτητη εισροή προσφύγων. Και πολιτική ασυνεννοησία (με καταστροφείς πάντα τους κυβερνώντες και επίδοξους σωτήρες τούς απέναντι). Το βέβαιο είναι ότι ποτέ ο τόπος αυτός δεν ήταν στα καλά του. Ακόμα κι εκεί που τα πράγματα φαίνονταν ότι πηγαίνουν καλά – επειδή κάτι δεν πήγαινε καλά. Το παράδοξο: Και όμως επιβιώνουμε.
Αν κάτι μου αρέσει στις εθνικές επετείους είναι οι παρελάσεις. Οχι οι στρατιωτικές, με τα άρματα και τους στρατευμένους (να βλέπουν αυτοί που μας υποβλέπουν…), αλλά οι μαθητικές (μολονότι μεταξικό κατάλοιπο). Οχι μόνο ως ένα διάλειμμα στα άχαρα μαθήματα, αλλά επειδή είναι από τις ελάχιστες φορές που βλέπουμε τα παιδιά ομαδοποιημένα, ομοιόμορφα καλοντυμένα (το τελευταίο ίσως να μην αρέσει σε μερικά, αλλά και αυτά που φοράνε στην καθημερινότητά τους πιστεύουν ότι είναι δική τους επιλογή;). Βάλτε και τη χαρά των γονιών.
Γράφοντας παραδίπλα για κάποιον πρίγκιπα που υπερασπιζόταν την υποψηφιότητα του Σουρή για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, θυμήθηκα ένα περιστατικό που είχε αφηγηθεί η Ελλη Αλεξίου (30 χρόνια τις ημέρες αυτές από τον θάνατό της): Ζήτησαν κάποτε από την αδελφή της, Γαλάτεια Καζαντζάκη, τη γνώμη για ένα βιβλίο που είχε γράψει κάποιος πρίγκιπας. «Το βρίσκω απαίσιο!» αποφάνθηκε απερίφραστα. «Μα το έχει γράψει ένας πρίγκιπας!» της λένε. «Κι επειδή είναι πρίγκιπας; Ποιος του είπε να γράφει;»
ΚΑΙ… «Τώρα περνάνε αυτοί που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα…» (από ραδιοφωνική περιγραφή).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας