«Σταυρωμένη ποιήτρια της αγάπης»

Η Μυρτιώτισσα είναι γνωστή στο ευρύτερο κοινό από το ερωτικό της ποίημα «Σ’ αγαπώ…», που μελοποίησε ο Μάνος Χατζιδάκις και περιλαμβάνεται στον δίσκο του «Ο Μεγάλος Ερωτικός» (1972) με τη φωνή της Φλέρυς Νταντωνάκη. Και ακόμα, από το γεγονός ότι ήταν η μητέρα του σπουδαίου ηθοποιού Γιώργου Παππά, που έφυγε από τη ζωή στις 3 Μαΐου 1958, στα 55 του, δέκα χρόνια πριν από τον θάνατο της ίδιας.

Μυρτιώτισσα είναι το φιλολογικό ψευδώνυμο της Θεώνης Δρακοπούλου, που πέθανε στις 4 Αυγούστου 1968, πριν από 50 χρόνια, στα 83 της. Γεννημένη στην Κωνσταντινούπολη, διπλωμάτης ο πατέρας, μετακόμισε οικογενειακώς στην Αθήνα από τα 8 της χρόνια.

Οντας φύση καλλιτεχνική, σπούδασε στη Δραματική Σχολή Χιλλ στην Πλάκα, καθώς και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου.

Ως ηθοποιός εμφανίστηκε στη Νέα Σκηνή του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών (που σχεδίασε ο Ερνέστος Τσίλερ και γκρέμισε το 1940 ο μεταξικός υπουργός Κ. Κοτζιάς, στην πλατεία που φέρει… τιμής ένεκεν το όνομά του).

Μαβίλης και Παλαμάς

Μολονότι διέπρεψε ως ηθοποιός (καθότι υπήρξε και ωραία γυναίκα) σε δραματικούς κυρίως ρόλους, αποσύρθηκε από το θέατρο επειδή αντιδρούσε η οικογένειά της. Σε μικρή ηλικία παντρεύεται έναν ξάδελφό της, τον Σπυρίδωνα Παππά, και αναχωρούν για το Παρίσι, όπου επωφελείται για να συνεχίσει τις σπουδές της στο θέατρο.

Ο γάμος της όμως δεν στέριωσε. Χωρίζει και επιστρέφει στην Ελλάδα με τον γιο που εν τω μεταξύ είχαν αποκτήσει, τον κατοπινό ηθοποιό Γιώργο Παππά.

Εργάζεται ως καθηγήτρια απαγγελίας στο Ωδείο Αθηνών. Ηδη είχε αρχίσει να γράφει ποιήματα. Ηταν όμως και η σχέση της με τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη και ο θάνατός του στον Βαλκανικό Πόλεμο (1912), η οδυνηρή απώλεια του οποίου την έφερε πιο κοντά στην ποίηση. Μια ποίηση λυρική, με κυρίαρχα στοιχεία τον έρωτα, τη φύση, τη μοναξιά, τον θάνατο. Με τον Καζαντζάκη να την αποκαλεί «σταυρωμένη ποιήτρια της αγάπης».

Μεταξύ των υποστηρικτών της και ο Κωστής Παλαμάς, ο οποίος προλόγισε τις ποιητικές συλλογές «Οι κίτρινες φλόγες» (1925) και «Κραυγές» (1939).

Είχε προηγηθεί η πρώτη της συλλογή «Τραγούδια» (1919). Ολο δε το ποιητικό της έργο, βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών και το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, περιλαμβάνεται στα «Απαντά» της (1965).

Για τον γιο

Το 1962 έβγαλε το χρονικό «Ο Γιώργος Παππάς στα παιδικά του χρόνια». «Στο Γιο μου…» είναι αφιερωμένο και το ποίημα απ’ όπου οι στίχοι:

«Ω! διάφανο αγριολούλουδο βγαλμένο από την πνοή μου / Μονάχο σου φωτίζοντας βαθιά τη σκοτεινιά μου. / Τώρα σε χάνω. Αμίλητη, αδάκρυτη και μόνη / βλέπω τη νύχτα να ’ρχεται βαριά και να με ζώνει...»

Κι ας προστεθεί ότι η Μυρτιώτισσα δεν ήθελε (όπως και οι γονείς της για την ίδια) τον γιο της ηθοποιό. Γράφει στο βιβλίο που αναφέρεται στα παιδικά του χρόνια:

«Ο γιος μου δεν ήταν “παιδί θαύμα”. Hταν μια καλλιτεχνική φύση. Ετσι γεννήθηκε, δεν κόπιασε να αποκτήσει αυτά τα χαρίσματα […] Ξέρω πως ο γιος μου αγαπήθηκε πολύ σαν καλλιτέχνης και ακόμα περισσότερο σαν άνθρωπος. Γιατί ήταν απέραντα καλός και πονούσε τους δυστυχισμένους».

Τον έστειλε ωστόσο στην Ελβετία να σπουδάσει γεωπόνος. Πήγε και επιστρέφοντας διορίστηκε στο υπουργείο Εξωτερικών, αλλά σταμάτησε για να αφοσιωθεί στο θέατρο, όπου διέπρεψε όχι μόνο ως ηθοποιός, αλλά και ως σκηνοθέτης και μεταφραστής θεατρικών έργων.

Η Μυρτιώτισσα επιθυμούσε διακαώς η ποίησή της να ντυθεί με μουσική, γι’ αυτό, επωφελούμενη της φιλίας του γιου της με τον Χατζιδάκι, του έστειλε το «Σ’ αγαπώ…».

Ο συνθέτης όμως δεν ανταποκρίθηκε αμέσως. Μελοποίησε το ποίημα το 1972, όταν βρισκόταν στη Ν. Υόρκη - δηλαδή τέσσερα χρόνια μετά τον θάνατό της. Και για να διασκεδάσει προφανώς τις τύψεις του, αφιέρωσε το τραγούδι «Στη μνήμη του Γιώργου Παππά».

Και ας κλείσω την αναφορά αυτή στη Μυρτιώτισσα με τους πρώτους στίχους του «Σ’ αγαπώ…»:

«Σ’ αγαπώ, δεν μπορώ / Τίποτ’ άλλο να πω / Πιο βαθύ, πιο απλό / Πιο μεγάλο!»…

 Δεν πάνε πολλά χρόνια αφότου όταν λέγαμε εκδότης εφημερίδας εννοούσαμε: Ελένη Βλάχου («Καθημερινή», «Μεσημβρινή»), Χρήστος Λαμπράκης («Βήμα», «Νέα»), Χρήστος Τεγόπουλος («Ελευθεροτυπία»), Νάσος Μπότσης («Ακρόπολις», «Απογευματινή»), Πάνος Κόκκας («Ελευθερία»), Τζώρτζης Αθανασιάδης («Βραδυνή»), Ιωάννης Παπαγεωργίου («Αθηναϊκή»), οικογένεια Κύρου («Εστία»), οικογένεια Βελλίδη («Μακεδονία», «Θεσσαλονίκη») κ.ο.κ. Ανθρώπους κυρίως εφημεριδάδες εννοώ. Τώρα;

 Και μόνο το ποίημα με το περίφημο «Αντισταθείτε» να είχε γράψει ο Μιχάλης Κατσαρός, θα του άξιζε μια από τις πρώτες θέσεις στην κερκίδα των επιφανών Νεοελλήνων ποιητών. Είχε γράψει όμως πολύ περισσότερα (ποιήματα και πεζά) και μεταξύ αυτών μερικά ανέκδοτα και αθησαύριστα, που περιλαμβάνονται στο αφιέρωμα του νέου τεύχους του πάντα πλούσιου -σε περιεχόμενο κι εμφάνιση- περιοδικού «Μανδραγόρας», με τη συμπλήρωση είκοσι χρόνων από τον θάνατο του ποιητή. Και ακόμα, στο ίδιο τεύχος, αφιέρωμα στον Μάη του ’68 – και όχι μόνο.

 Στο αφιέρωμα του «Μανδραγόρα» για τον Κατσαρό, υπάρχει κι ένα κείμενο του γιου του ποιητή, Στάθη, σκηνοθέτη στο επάγγελμα. Και ήταν το 1982, όταν ήμουν στο ρεπορτάζ της τηλεοπτικής εκπομπής «Παρασκήνιο». Οπότε με τον σκηνοθέτη Λάκη Παπαστάθη πήγαμε στο σπίτι του ποιητή, ένα ταπεινό ημιυπόγειο κοντά στο Καλλιμάρμαρο, για μια κουβέντα εν όψει ενός τηλεοπτικού πορτρέτου. Ομως ο Κατσαρός είχε τη δική του γλώσσα που, κυρίως ελόγου μου, δυσκολευόμουν να παρακολουθήσω (μολονότι τακτικός επισκέπτης και συνομιλητής μας στην «Ελευθεροτυπία»). Κι εκεί προέκυψε ο Στάθης, ο οποίος, καθώς γνώριζε καλύτερα παντός άλλου τον πατέρα του, ανέλαβε όλη τη δουλειά και βγήκε ένα πολύ ενδιαφέρον πορτρέτο.

ΚΑΙ… Στην Ισπανία, διαβάζω, τα γουρούνια είναι περισσότερα από τους κατοίκους της χώρας. Στην Ελλάδα έχει γίνει ανάλογη έρευνα;