Και τι δεν ήταν…

Είκοσι χρόνια χωρίς τον Κωστή Μοσκώφ

Ηταν από τους ανθρώπους που παθιαζόταν με ό,τι καταπιανόταν – ακόμα και στα τελευταία επώδυνα χρόνια της ζωής του. «Χωρίς πάθος εγώ δύσκολα ζω […] Δηλαδή έχω ανάγκη από πυρκαγιά!», γράφει άλλωστε ο ίδιος στο βιβλίο του «Στα όρια του έρωτα και της ιστορίας» (εκδ. Ιανός, 1997).

Είναι ο Κωστής Μοσκώφ, που τις ημέρες αυτές (29 Ιουνίου) συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από τότε (1998) που έφυγε από τη ζωή στα 59 του, χτυπημένος από τη νόσο Χότσκιν, που τον ταλάνισε 28 χρόνια. Τον μνημόνευσα πριν από πέντε χρόνια από αυτή τη σελίδα και το επαναλαμβάνω σήμερα με πρόσθετα στοιχεία, επειδή εκτιμώ πως πρέπει να στεκόμαστε σε κάποια πρόσωπα που, καθώς ποιητικά έχει πει ο Μίκης Θεοδωράκης, «πάνε μια πήχη πιο πέρα τον ορίζοντα».

Με την Αριστερά

Γεννημένος στη Θεσσαλονίκη από εύπορη οικογένεια (ο πατέρας καπνέμπορος από τον Πόντο, η μητέρα Ιταλίδα), με ανώτατες σπουδές (νομικά), ο Κωστής Μοσκώφ δεν βολεύτηκε στην καλοπέραση. Ιδεολόγος, μαρξιστής, δοκιμάστηκε –και διέπρεψε– σε διάφορα πόστα: Δημοτικός σύμβουλος Θεσσαλονίκης. Υποψήφιος βουλευτής και δήμαρχος με το ΚΚΕ. Σύμβουλος επί Μελίνας στο υπουργείο Πολιτισμού. Διευθυντής του Κέντρου Μαρξιστικών Ερευνών. Μορφωτικός ακόλουθος στην ελληνική πρεσβεία της Αιγύπτου.

Εκπρόσωπος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού στη Μέση Ανατολή. Συγγραφέας μιας δεκαπεντάδας βιβλίων (ιστορικά, δοκίμια, ποίηση κ.ά.) Κι από προσωπική ζωή, παντρεμένος με την ηθοποιό Πόπη Πασχαλίδη και πατέρας δύο παιδιών.

Αισθητή η απουσία του απ’ όλους τους τομείς – ιδιαίτερα από τη θέση του μορφωτικού ακόλουθου στην πρεσβεία της Αιγύπτου. Γιατί είχε προλάβει, στα εννέα χρόνια που παρέμεινε σ' αυτό το πόστο να επιτελέσει θαυμαστό έργο – κυρίως με τα διεθνή συμπόσια Καβάφη («ανεκτίμητος ο στοχασμός του πάνω στην ιστορία και τη μοίρα του ανθρώπου», έχει πει για τον Αλεξανδρινό ποιητή), με θυσίες ακόμη και προσωπικές οικονομικές, καθώς είχε να κάνει με τη γνωστή ελληνική ολιγωρία και αδιαφορία (που γνωρίζω από πρώτο χέρι, από συνεχείς εναγώνιες εκκλήσεις του –προφορικές και γραπτές– από το γεγονός ότι έχω καλύψει δημοσιογραφικά δύο από τα συμπόσια που είχε οργανώσει στην Αίγυπτο). Σημαντική επίσης η συμβολή του στη δημιουργία του Μουσείου Καβάφη, στο σπίτι του ποιητή στην Αλεξάνδρεια.

Για τη Μελίνα

Επειδή δεν είμαι πλέον στο τρέχον ρεπορτάζ, δεν γνωρίζω πολλά για τις κατοπινές δραστηριότητες των συμποσίων Καβάφη. Τα περσινά πάντως Καβάφεια 2017 ήταν αφιερωμένα στη μνήμη του Κωστή Μοσκώφ. Εκεί και η σύζυγός του Πόπη Μοσκώφ, η οποία μιλώντας για τον σύζυγό της, είπε ότι αγάπησε πολύ την Αίγυπτο. «Ηταν βέβαια δουλειά του να προωθήσει τον ελληνικό λόγο σαν ιστορικός και ήθελε πολύ τη βοήθεια όλων των ανθρώπων, ζητώντας από τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας αλλά και όλους τους φορείς να συνεισφέρουν σ’ αυτό το έργο.

Εργάστηκε σε όλους τους τομείς του πολιτισμού προκειμένου να φέρει πιο κοντά την Ελλάδα και την Αίγυπτο. Είχε οργανώσει συνέδρια μεταξύ των Εκκλησιών της Ορθόδοξης και της Κοπτικής Εκκλησίας, ασχολήθηκε πολύ με την ποίηση αλλά και όλο αυτό το φορτίο που φέρει ο Κωνσταντίνος Καβάφης, αυτός ο πολύ σημαντικός ποιητής, ενώ δούλεψε και για τους εικαστικούς και τους μουσικούς. Ευχαριστώ για ό,τι κάνετε σήμερα [εννοεί το αφιέρωμα στον Μοσκώφ] και σαν άνθρωπος που πιστεύω στην παραμυθία, μας βλέπει και χαίρεται».

Στο βιβλίο του «Στα όρια του Ερωτα και της Ιστορίας», ο Μοσκώφ έχει κι έναν καλό λόγο για τη Μελίνα (όντας κι αυτή του πάθους με ό,τι καταπιανόταν): «Ημουν πολύ φίλος με τη Μελίνα, δεμένος με τη Μελίνα και από τη δουλειά μου και από τη ζωή μου. Ηταν θα ’λεγα η ενσάρκωση της Ελληνίδας, ένας άνθρωπος όλο ζωή και όλο έρωτα, για τον άνθρωπο […] ήταν η μεγάλη κυρία επί της σκηνής αλλά και στη ζωή την ίδια. Μεγάλος άνθρωπος με δύσκολο βίο, όπως κάθε σημαντικός άνθρωπος, προκάλεσε τον φθόνο των μετρίων».

Κι ας κλείσω με μερικούς στίχους του Διονύση Σαββόπουλου, αφιερωμένους και στον Μοσκώφ, του οποίου υπήρξε φίλος. Είναι από το τραγούδι «Πλάι το αρνάκι» στον δίσκο «Ο Χρονοποιός: «Ζυγώνουν οι γιορτές. / Μα πού είναι η Γκρέτα; / Η Κατερίνα; /Πώς μακραίνουν της λίστας αυτής / οι απόντες / Μα πού είν’ ο Ηλίας; / Κι ο Πανάγος; / Κι ο Μοσκώφ μου ο Κωστής;».

Ποιος θα το πίστευε… Αλλά σ’ αυτόν τον τόπο όλα μπορεί να συμβούν – τα απίστευτα πιστευτά. Οπου μια αριστερή κυβέρνηση εισπράττει εγκώμια από ιδεολογικούς εχθρούς (ΗΠA, Ε.Ε., ΝΑΤΟ, τρανταχτά διεθνή μέσα ενημέρωσης), για τις ενέργειές της στην επίλυση των διαφορών με τη γείτονα. Και η Δεξιά, που δεν αντέχει το γεγονός ότι βρίσκεται στην αντιπολίτευση, να συμπεριφέρεται λες και η κυβέρνηση συμμάχησε με Κίνα, Β. Κορέα, Κούβα…

Κι εδώ θα σταθώ στον προβληματισμό του καθηγητή και πρώην υπουργού Γιάννη Πανούση, που σε άρθρο του την περασμένη Δευτέρα στο ημέτερο φύλλο γράφει: «Αν όχι έτσι, πώς αλλιώς; Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι με πολιτικές διαδικασίες, τότε με ποια άλλα μέσα; Αν όχι σε συνεργασία, με ποιον "ανάδελφο" τρόπο;» Διαφορετικά, θα πρόσθετα, να αφεθεί διεθνώς αναγνωρισμένη ως Μακεδονία με την Ελλάδα, μόνη, να την αποκαλεί FYROM, με το τελευταίο αρχικό να σημαίνει Μακεδονία.

Kαι μέσα στη σύγχυση και την ευκολία που κάποιοι χαρακτηρίζονται αβασάνιστα, από αυτοαποκαλούμενους πατριώτες, προδότες και ανθέλληνες, πλάκωσε και ο χρυσαυγίτης, που από το βήμα της Βουλής ζήτησε να παρέμβει (πραξικοπηματικά προφανώς) ο στρατός και να συλλάβει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρωθυπουργό και τον υπουργό Εθνικής Αμυνας! Και μόλις κατάλαβαν ότι το παράκαναν έκαναν πίσω, παραμένοντας πάντως οι ίδιοι.

Είναι όντως περίεργο μια αριστερή κυβέρνηση να συμπλέει μ’ ένα δεξιό κόμμα, αλλά δεν είναι εξίσου περίεργο –και τι κρίμα για την παράταξη– το κόμμα του αποκαλούμενου εθνάρχη να έχει αρχηγό τον νυν, με πρωτοστατούντες ό,τι πιο ακραίο;

ΚΑΙ... Ε, όχι και ψωροκώσταινα η Ελλάδα!