Η… τύχη να ονομάζεσαι Γεώργιος Παπαδόπουλος

45 χρόνια από τον θάνατο του Μάρκου Αυγέρη

Λίγες ημέρες μετά το χουντικό πραξικόπημα του 1967, δυο αστυνομικοί με πολιτικά χτύπησαν την πόρτα του διαμερίσματος στην οδό Αλωπεκής στο Κολωνάκι όπου κατοικούσαν ο κριτικός λογοτεχνίας Μάρκος Αυγέρης και η συγγραφέας Ελλη Αλεξίου, αδελφή της Γαλάτειας Καζαντζάκη (πέθανε το 1962), πρώτης συζύγου του Νίκου Καζαντζάκη, κι εν συνεχεία του Αυγέρη, γνωστοί αμφότεροι (Αυγέρης και Αλεξίου) κομμουνιστικών φρονημάτων.

– Ηρθαμε για μια μικρή έρευνα, είπαν τα δυο όργανα, που πέρασαν στο εσωτερικό του διαμερίσματος, αλλά να δούμε πρώτα τις ταυτότητές σας…

Δίνει την ταυτότητά της η Αλεξίου – εντάξει. Δείχνει και τη δική του ο Αυγέρης. Διαβάζουν το ονοματεπώνυμό του τα δυο όργανα και μένουν: Γεώργιος Παπαδόπουλος – το ίδιο με του δικτάτορα.

– Αυτό είναι το ονοματεπώνυμό σας;

– Ναι, το Μάρκος Αυγέρης είναι το φιλολογικό μου ψευδώνυμο.

Παραμένουν για λίγο αμήχανα τα όργανα – και:

– Εχετε καμιά σχέση με τον…

– Δεν με παρατάτε; απαντάει εκνευρισμένος ο Αυγέρης.

Ξανακοιτάζονται αμήχανα τα όργανα, επιστρέφουν τις ταυτότητες και αποχωρούν.

Η έρευνα

Υστερα όμως από μερικές ημέρες επιστρέφουν.

– Ηρθαμε για την έρευνα. Φιλοξενείτε κάποιον;

– Κοιτάχτε, απαντάει ο Αυγέρης.

Αρχισαν να ψαχουλεύουν. Τι είναι αυτό, τι είναι το άλλο.

– Οσο και να ψάχνετε, τη μυστική κρύπτη δεν θα τη βρείτε, τους προκαλεί ο Αυγέρης, που φαίνεται το διασκέδαζε.

– Γιατί; ρωτάνε.

– Γιατί την έχω εδώ! απαντάει, και δείχνει το κρανίο του.

Τελικά τα δυο όργανα αποχωρούν μ’ ένα μάτσο χειρόγραφα – μια έρευνα της Αλεξίου για την ελληνική εκπαίδευση (ούσα εκπαιδευτικός η ίδια).

– Θα δούμε τι είναι και θα σας τα επιστρέψουμε, είπαν.

Δεν της τα επέστρεψαν ποτέ, παρά τις εκκλήσεις της· πάει η έρευνα.

Ο Αυγέρης δεν αξιώθηκε να δει το τέλος της χούντας –πέθανε στις 8 Ιουνίου 1973, πριν από 45 χρόνια (εξ ου και η παρούσα μνεία) στα 89 του. Ούτε την κατάρρευση του συστήματος που πρέσβευε, στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. «Ο Αυγέρης δεν κλονιζόταν ποτέ για τις φιλοσοφικές του αρχές», είχε ωστόσο πει σε συνέντευξή μας η Ελλη Αλεξίου.

Πίστευε στον μαρξισμό – όχι στις ηγεσίες του. Οταν μάλιστα τον ρωτούσαν με ποιον τάσσεται, αυτός πολύ έξυπνα απαντούσε χαμογελώντας: “Μα εγώ πηγαίνω στην εκκλησία για τη διδασκαλία του Χριστού και όχι για τον παπά της ενορίας μου”

Σπουδασμένος γιατρός, ο Αυγέρης άσκησε την επιστήμη του περισσότερο λόγω του ενδιαφέροντος για τη δημόσια υγεία, αλλά τον «παρέσυραν» τα γράμματα (του έμεινε όμως η προσωνυμία «γιατρός»). «Παρουσιάστηκα στα γράμματα εκεί γύρω στα είκοσί μου χρόνια.

Ο εξοπλισμός μου τότε ήταν μια ποικίλη παιδεία, αρχαία, νεοελληνική και ξένη» γράφει σ’ ένα αυτοβιογραφικό του. Ποιητής με σημαντικό έργο, αλλά και θεατρικός συγγραφέας και μεταφραστής έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και σύγχρονων ξένων.

Εκείνο όμως που τον έκανε ευρύτερα γνωστό είναι οι κριτικές και οι λογοτεχνικές αισθητικές αναλύσεις – από μαρξιστική βέβαια σκοπιά. «Πρύτανη της μαρξιστικής κριτικής» τον είχε αποκαλέσει ο Γιώργος Σαββίδης και ο λόγος του μετρούσε τα μέγιστα.

Τον Ιανουάριο του 1967 τού είχα πάρει συνέντευξη για την εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», κι εκεί αποκάλυψε ότι έγραφε μια νέα ποιητική σύνθεση με τίτλο «Ερόικα», αφιερωμένη στη Νεολαία Λαμπράκη, την οργάνωση που είχε δημιουργηθεί μετά τη δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη. Ενα έργο που δεν εκδόθηκε ποτέ – και μάλλον δεν ολοκληρώθηκε, καθώς άλλωστε τρεις μήνες αργότερα ενέσκηψε η χούντα.

Μολονότι μαρξιστής, ο Αυγέρης ήταν σεβαστός ακόμη και στους ιδεολογικούς του αντιπάλους, μεταξύ των οποίων και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος σε κείμενό του (περιλαμβάνεται στο «Αφιέρωμα στον Μάρκο Αυγέρη», Κέδρος, 1976), αφού επισημαίνει ότι τους συνέδεε «βαθιά και τρυφερή φιλία», αναφέρει:

Ηταν βέβαια “στρατευμένος” (η “στράτευση” αυτή σε βάζει στην ίδια γραμμή με πολλούς άλλους, καλούς και κακούς, δίκαιους και αμαρτωλούς), αλλά ήταν ακόμα και ως “στρατευμένος”, πάντα και προ πάντων ο εαυτός του, ο άνθρωπος που τραγουδώντας τον έρωτα είπε: “Στην ίδιαν αναβράει πηγή την άγια το τραγούδι, / ψηλά ο λαμπρός αστερισμός και το λαμπρό λουλούδι”

Ο Αυγέρης ετάφη στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, στο ίδιο μνήμα με τη Γαλάτεια. «Ελαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση» – το μόνο που ήθελε να χαραχτεί (δεν ξέρω αν και πού υπάρχει σήμερα).

Στο πλαίσιο

Απ’ όλα είχε και πάλι ο ειδησεογραφικός μπαξές, με την ταχύτητα που φτάνουν πλέον τα μαντάτα – ιδιαίτερα τα συφοριασμένα: ένα ακόμη ομαδικό φονικό στο Τέξας, από ελληνικής καταγωγής πιτσιρικά, που «αξιοποίησε» τα κουμπούρια που κατείχε νομίμως (για να προστατευτεί από τους κακούς!) ο γονιός του.

Αεροπορικό (με το ασφαλέστερο μέσο μεταφοράς) δυστύχημα στην Κούβα, με πάνω από εκατό νεκρούς. Νέες απειλές από τους γείτονες και «σύμμαχους Τούρκους» – για να μην ξεχνάμε με ποιους έχουμε να κάνουμε.

Είχαμε όμως, ως αντίποδα, τον βρετανικό πριγκιπικό γάμο, με τους εκεί να εκστασιάζονται με τα μεγαλεία, τους περιχαρείς νεόνυμφους και τις κομψές κυρίες, με τα καπέλα, τα εμπνευσμένα από το καρναβάλι του Ρίο και το Διάστημα, και τους ανά τον κόσμο να τον απολαμβάνουν από τηλεοράσεως (θέαμα για ξελιγομένους, που θα ’λεγε κι ο Μποστ). «Τι δουλειά κάνει ένας πρίγκιπας;» Μα ερώτηση είναι αυτή; (Η μόνη που έκανε κάτι και φαινόταν ήταν η παραγκωνισμένη Νταϊάνα, αλλά πάει…)

Πάει και ο Χάρρυ Κλύνν. Ο προικισμένος μίμος, ο κωμικός που ενσάρκωσε τον πονηρό και αγαθό βλάχο, ο διασκεδαστής. Αποχαιρετώντας τον, αποχαιρετάμε κι ένα μεγάλο κομμάτι της ευφορίας μας.

«Σας διαβάζω χρόνια, παλιότερα στην “Ελευθεροτυπία”, τώρα στην “Εφημερίδα των Συντακτών”, αλλά πολύ φιλοκυβερνητική, ρε παιδί μου…» – κυρία, αναγνώστρια (από το είδος που εκλείπει) σε συνάντηση σε καφετέρια. Υπερβολικό, με όλο τον σεβασμό. Και αυτό επειδή δεν γνωρίζω φιλοκυβερνητική εφημερίδα με τόσα αντικυβερνητικά. Το πιο σημαντικό, με «αφεντικά» τους συντάκτες και τους αναγνώστες της, και όχι επιχειρηματίες.

ΚΑΙ… Φοβού τους –τάχα– αγανακτισμένους πολίτες.