Ενας βασιλιάς, παραλίγο… Εαμίτης

Ο Αλέκος Λιδωρίκης και οι μοναδικές συνεντεύξεις του

«Μου μίλησε για τον Νίκο Καζαντζάκη με ιδιαίτερη θερμότητα: - Σπουδαίος σκεπτόμενος άνθρωπος, λέει. Αλλά τι θέλει; Πού είναι ιδεολογικά τοποθετημένος; Φέρεται ως σοσιαλιστής. Είναι; Με ποίαν προοπτικήν; […] Μου είπαν ότι είναι Εαμίτης. Αλλά αυτό δεν με φωτίζει. Εκόντεψα κι εγώ να γίνω Εαμίτης διά την σωτηρίαν της πατρίδος!»

Ποιος τα λέει αυτά; Απίστευτο και όμως αληθινό: Ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ το 1945, όντας εξόριστος στο Λονδίνο, σε συνέντευξη στον Αλέκο Λιδωρίκη.

Τι κι από πού ήξερε για τον Καζαντζάκη ο Γεώργιος – και μάλιστα τότε που δεν ήταν ευρύτερα γνωστός; Πιθανότατα από τις αποστολές του στην «Καθημερινή». Οσο για το ΕΑΜ – ποιος ξέρει…

Η εν λόγω συνέντευξη περιλαμβάνεται, με άλλες εξίσου ενδιαφέρουσες, στο βιβλίο του Λιδωρίκη «Μίλησα με μορφές του αιώνα μας» (εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας – Διεθνείς Σχέσεις Πολιτισμού, 1992).

Συνεντεύξεις που θα ζήλευε οποιοσδήποτε δημοσιογράφος, καθώς είναι με πρόσωπα διεθνούς εμβέλειας απ’ όλους τους χώρους. Και, πλην του προαναφερόμενου βασιλιά: Πολιτικούς: Αλ. Παπαναστασίου, Π. Τσαλδάρη, Ντ. Αϊζενχάουερ, Φρ. Ρούσβελτ, Μπ. Μουσολίνι (την έχω χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, για τον πρόσθετο λόγο επειδή ήταν μια συνέντευξη από μνήμης, καθώς ο δικτάτορας δεν του επέτρεψε να κρατά σημειώσεις). Ιεράρχες: Πατριάρχη Φώτιο Β΄. Αρχιεπισκόπους: Μακάριο και Δαμασκηνό. Λόγιους: Κωστή Παλαμά, Λ. Πιραντέλο, Ζαν Κοκτό, Αρ. Μίλερ, Εντ. Ντε Φιλίπο. Ηθοποιούς: Ζ. Μπέκερ, Κλαρκ Γκέιμπλ, Γκ. Κούπερ, Μ. Σεβαλιέ, Κ. Παξινού, Μ. Μονρόε, Ελ. Πρίσλεϊ, Κυβέλη, Δ. Ροντήρη κ.ά.

Τριάντα χρόνια

Αλλά γιατί Αλέκος Λιδωρίκης σήμερα; Επειδή στις 28 Μαρτίου συμπληρώνονται τριάντα χρόνια από τότε που έφυγε από τη ζωή, στα 81 του. Κι επειδή αξιώθηκα να «συγκατοικήσω» μαζί του τα πρώτα χρόνια της «Ελευθεροτυπίας» κι έλαχε να του πάρω μια συνέντευξη.

Γιος επιφανούς λόγιου και πολιτικού, του Μίλτου Λιδωρίκη, σπουδασμένος και γλωσσομαθής δημοσιογράφος, κοσμογυρισμένος (σε πάνω από 20 αποστολές, μεταξύ των οποίων και η «Αποστολή στη Σιβηρία», που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στην «Ελευθεροτυπία»), πολεμικός ανταποκριτής, χρονογράφος, κριτικός, θεατρικός συγγραφέας (πάνω από 25) έργων, παιγμένων εδώ και στο εξωτερικό, ποιητής – τα πάντα. Και παράλληλα άνθρωπος ευγενής, με χιούμορ, κομψός, κύριος.

Η συνέντευξη που του είχα πάρει (15 Μαρτίου 1987, δηλαδή έναν χρόνο πριν «φύγει»), ήταν με αφορμή ανακοίνωση του Εθνικού Θεάτρου ότι επρόκειτο να ανεβάσει το θεατρικό του έργο «Μεγάλη στιγμή», τιμώντας τα 50 χρόνια του (και) στο θέατρο. Μια εκδήλωση που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, καθώς το έργο, ενώ αρχικά είχε αναγγελθεί ότι θα ανεβεί στην Κεντρική Σκηνή του θεάτρου, αποφασίστηκε να πάει στη Νέα (μικρή) Σκηνή, πράγμα που προκάλεσε την αντίδραση του Λιδωρίκη.

Λόγω… μύτης

Τον βρήκα στο σπιτικό του, με τους τοίχους κοσμημένους με τις προσωπικότητες που είχε συναντήσει, προσιτό πάντα, με τη διακριτική παρουσία της συζύγου του, Ζωζώς Λιδωρίκη. Κι αφού εξαντλήσαμε το θέμα της ματαίωσης του ανεβάσματος του έργου του -που δεν είχε και τόσο διάθεση να το συζητήσει- με την αποστροφή «δεν μου αρέσει να χτυπάω πόρτες», περάσαμε στις συναντήσεις του.

«- Πώς έγινε και συναντήσατε αυτά τα πρόσωπα;

Ο Σπύρος Σκούρας, ο πρόεδρος της Τουέντιθ Σέντσουρι Φοξ, στην οποία εργαζόμουν [έζησε 15 χρόνια στην Αμερική], μου έδωσε ένα χρυσό κλειδί που μου επέτρεπε ν’ ανοίξω όποιες πόρτες ήθελα.

- Βλέποντάς σας σ’ αυτές τις φωτογραφίες, νέο και ωραίο δίπλα σε τόσους σταρ, αναρωτιέμαι πώς δεν κάνατε κι εσείς καριέρα στον κινηματογράφο;

Πάρα λίγο να γίνει κι αυτό. Ο Φρέντερικ Μαρτς, που με αγαπούσε, μ’ έσπρωξε για ένα δοκιμαστικό. Το είδαν, τους άρεσε, αλλά στάθηκαν στη μύτη μου. Χρειαζόταν, είπαν, να μικρύνει.

- Και δεν δεχτήκατε.

Δεν δέχτηκα. Δεν ξέρω τι θα ’βγαινε, αλλά είχα κι αυτή την εμπειρία.

- Επιστρέφοντας στον θεατρικό συγγραφέα, τι επηρέασε το έργο σας, ποια ήταν η ιδεολογία του;

Μ’ επηρέασαν οι εμπειρίες μου, που βαθμηδόν γινόντουσαν πιο πλούσιες. Αγαπούσα και αγαπώ πολύ τον άνθρωπο, γιατί κάθε άνθρωπος είναι ένας ολόκληρος κόσμος. Στα έργα μου υπάρχουν πολλοί χαρακτήρες που δεν βρίσκονται σε συμφωνία μεταξύ τους. Δύσκολο να βρεις εκείνον που αγαπά χωρίς συμφέρον… Και ο πόλεμος μεταξύ καλού και κακού…».

Στο πλαίσιο

Ωραίο, σκεφτόμουν την περασμένη Κυριακή, χαζεύοντας τα πλήθη (που ήρθαν κι απ’ τα ξένα) να τρέχουν τον ημιμαραθώνιο, με έρημους τους δρόμους από οχήματα, χωρίς να τους κυνηγάνε (αστυνομία, εφορία, κάποιο αδέσποτο). Και το πράγμα θα ήταν πιο ανέμελο, αν δεν υπήρχε τις ίδιες ώρες η συφοριασμένη ειδησεογραφία με τους έρμους πρόσφυγες που θαλασσοπνίγονταν αναζητώντας μια φιλόξενη πατρίδα.

Εχει άραγε γίνει κάποια έρευνα για να καταδειχθεί τι κόσμο κέρδισε ή έχασε η Λυρική Σκηνή μετακομίζοντας στο Φάληρο; Προσωπικά (και ποιος σκοτίστηκε, θα πείτε – σωστά) αδυνατώ να βρω τις πέντε –και ενίοτε έξι– ώρες για μια τρίωρη παράσταση, συν πήγαιν’-έλα.

Επιπλέον, πόσο θα αντέξει η Λυρική οικονομικά, μετά το πέρας της πενταετίας, οπότε θα σταματήσει η ενίσχυση του Ιδρύματος Νιάρχου; Και, ακόμα, πώς θα πληρωθούν οι τέσσερις αίθουσες του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (στις οποίες περιλαμβάνεται και η Αίθουσα Τριάντη, που φιλοξενούσε επαρκώς τις παραστάσεις της Λυρικής), που έχει ήδη περάσει στο Δημόσιο;

Οι ουρές δεν σταματούν στα εκδοτήρια εισιτηρίων του μετρό από τους νομοταγείς επιβάτες που έχουν αντιληφθεί ότι σταματάει το τσάμπα. Με απτόητους ωστόσο αυτούς που αγνοούν ή τσακίζουν τις ευάλωτες άλλωστε πύλες ελέγχου που έχουν στηθεί, ώστε να συνεχιστεί το τσάμπα. Ενα τσάμπα βέβαια που πάλι όσοι χρησιμοποιούν αυτά τα μέσα πληρώνουν με κάποιο άλλο χαράτσι, και όχι αυτοί που δεν τα καταδέχονται.

Χειρόγραφο ραβασάκι του Αϊνστάιν προς νεαρή φοιτήτρια αγοράστηκε σε δημοπρασία προς 6.100 δολάρια, διάβασα. Τι θα είχε απομείνει αν ήταν σε SMS;

ΚΑΙ… «Το πιο ακριβό είναι το τσάμπα», Γιάννης Τσαρούχης.