Το γέλιο ως είδος πολυτελείας

Η απουσία κωμωδιών και κωμικών στους καιρούς μας

Νομίζω ότι είναι ώρα να συμφωνήσουμε στον χώρο της βιομηχανίας του κινηματογράφου ότι χρειαζόμαστε ποιοτικά έργα. Δεν μπορούν να συνεχίζουν να σκοτώνουν, να μαχαιρώνουν και να ξεκοιλιάζουν πια. Δεν έχει νόημα.

Και η τηλεόραση έχει κολλήσει την αρρώστια. Για όνομα του Θεού, έχω εγγόνια που δεν τα αφήνω να πατήσουν το πόδι τους σε τέτοιες παραγωγές

Είναι ο Τζέρι Λούις, στις καλές συνεντεύξεις που στέλνει στο ημέτερο φύλλο από το Λος Αντζελες η συνάδελφος Ερση Δάνου (8-9 Απριλίου). Του Λούις, που στα 91 του πρωταγωνιστεί στην ταινία «Max Rose».

Mια ταινία, εξηγεί η Δάνου, που «μιλάει για τον θάνατο με ένα γλυκόπικρο χιούμορ». Αρα, δεν πρόκειται για κωμωδία του είδους που έκανε πασίγνωστο και αγαπητό διεθνώς για δεκαετίες τον Λούις – αρκετές ως ντουέτο με τον Ντιν Μάρτιν.

«Το 1945 τελείωσε ο πόλεμος και η χώρα είχε ανάγκη να γελάσει. Ο κλήρος έλαχε σε μας να γίνουμε οι επόμενοι γελωτοποιοί», λέει στην ίδια συνέντευξη ο Λούις.

Βάλσαμο

Αλλά βέβαια, όπως είναι γνωστό, κωμωδίες και κωμικοί υπήρχαν και πριν από το 1945, μολονότι σύμπασα η ανθρωπότητα δοκιμαζόταν παντοιοτρόπως – και, ως εκ τούτου, βάλσαμο το γέλιο. Με τα χρόνια όμως το είδος άρχισε σιγά σιγά να εκλείπει. Πάνε κωμωδίες και κωμικοί σε Αμερική και Ευρώπη. Κι εμείς μέσα – λες και μας λείψαν τα ντέρτια κι οι καημοί, λες και δεν έχουμε ανάγκη από γέλιο.

Κι ας αναφέρω μερικούς, πλην Λούις και Μάρτιν, κωμικούς, οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν φύγει από τη ζωή. Από Αμερική μεριά: Τσάρλι Τσάπλιν, Αμποτ και Κοστέλο, Χοντρός-Λιγνός, Μπάστερ Κίτον, Αδελφοί Μαρξ, Χάρολντ Λόιντ, Μπομπ Χοπ, Ντάνι Κέι, Μάρτιν Φέλντμαν.

Κι από Ευρώπη: Αλεκ Γκίνες, Πίτερ Σέλερς, Λουί ντε Φινές, Φερναντέλ, Ζακ Τατί, Μπουρβίλ, Τοτό, Ούγκο Τονιάτσι. Οσο για δικούς μας (στους οποίους περιλαμβάνονται και γυναίκες κωμικοί, που δεν διέθεταν οι ξένοι), τους βλέπουμε στις επαναλαμβανόμενες προβολές στις τηλεοπτικές οθόνες να προσφέρουν ευφορία, ακόμα και με την απλή παρουσία τους, κυρίως στους κάποιας ηλικίας, γιατί οι νεότεροι αναζητούν την ψυχαγωγία σε ηλεκτρονικά μαραφέτια.

Και το ερώτημα: Τι έγινε και χάθηκαν ή έστω έχουν συρρικνωθεί παγκοσμίως κωμωδίες και κωμικοί; Στα ημέτερα βέβαια εδάφη διατηρούνται κάποια ψήγματα, αλλά αυτό που διαπρέπει κυρίως είναι η χοντρή πλάκα, ο χαβαλές, οι μούτες.

Και για όσους δεν παίρνουν χαμπάρι ότι «εδώ γελάνε», υπάρχουν τα κονσερβαρισμένα χάχανα. Πάει και η επιθεώρηση, με τους πολυμελείς θιάσους και τα καλογραμμένα κείμενα.

Κακομοιριά

Το γέλιο όμως έχει εκλείψει, ως είδος πολυτελείας, θα έλεγα, και από την ντόπια καθημερινότητά μας – και ιδού πού το αποδίδει συνομιλητής σε ομήγυρη: «Δεν υπάρχει πιο στεναχωρημένο άτομο από τον Ελληνα που πάει Δευτέρα στη δουλειά του, έπειτα από ένα ραχατλίδικο Σαββατοκύριακο.

Και ξέρετε γιατί; Επειδή δεν έχει διαλέξει, επειδή μισεί τη δουλειά που κάνει – εξ ου και τα μουτρωμένα πρόσωπα που συναντάμε κυρίως σε δημόσιες υπηρεσίες και η κακομοιριά αυτού του τόπου». Αλλά το πράγμα πάει αλλού, γιατί το θέμα στο παρόν κείμενο είναι η απουσία κωμωδιών και κωμικών, με αποτέλεσμα πλέον να ψυχαγωγούμαστε –διαστροφικά– με φονικά και τρελές κούρσες.

Και μια και ξεκίνησα με αφορμή τη συνέντευξη του Λούις, στην οποία δεν αναφέρεται στο είδος όπου διέπρεψε, να σταθώ κλείνοντας στον ανομολόγητο λόγο που χώρισε, όχι μόνο ως κωμικό ντουέτο, αλλά και ως φίλος με τον Μάρτιν:

«Είχαμε απέραντο σεβασμό ο ένας για τον άλλον.

Τον έβλεπα να μπαίνει στο δωμάτιο και δάκρυζα… Είχαμε μια αγάπη βαθιά, απεριόριστη. Ηταν ο φίλος μου που με βοήθησε να γίνω ηθοποιός στο Χόλιγουντ… Πώς θα μπορούσα να τον κοιτάζω χωρίς να συγκινούμαι; Γιατί χάλασε η σχέση μας και δεν μιλούσαμε για είκοσι χρόνια είναι δύσκολο να σας εξηγήσω. Ηταν μια χαζομάρα. Και ο Μάρτιν το ίδιο θα έλεγε.

»Και οι δυο μας θέλαμε να αναπτύξουμε αυτό που είχαμε. Αλλά γιατί δεν μιλούσαμε ο ένας στον άλλον για είκοσι χρόνια, κανείς από τους δυο μας δεν θα μπορούσε να πει γιατί…». Μια εικόνα για το πώς από… χαζομάρα χαντακώνονται σχέσεις…

Στο πλαίσιο

«Οταν μιλάω εγώ, ρε, δεν θα περνάς από μπροστά μου!». Σωστά εξοργίστηκε (γιατί δεν περιορίστηκε μόνο σ’ αυτό) ο άνθρωπος, που ένα μέρος εκλογέων-πατριωτών έστειλε, αυτόν και την παρέα του, στη Βουλή για να μάθουν στους άλλους τρόπους. Τα προσόντα τους: Θαυμασμός στο Γ’ Ράιχ, σωματικός όγκος και, κυρίως, η ικανότητα να βρίζουν και να δέρνουν. Η δημοκρατία που απεχθάνονται όλα τα επιτρέπει. Οπότε, πώς τολμάς, ρε, να περνάς από μπροστά του όταν μιλάει;

Το θέμα πέρσι, με τίτλο «Το μετέωρο βήμα», ήταν αφιερωμένο στην προσφυγιά. Εφέτος, «Γλυκιά Ευρώπη», όπου 29 Ελληνες και 28 Βρετανοί γελοιογράφοι, «με διάθεση άλλοτε αυτοκριτική και άλλοτε καυστική, προτείνουν μιαν άλλη, αν όχι γλυκιά, τουλάχιστον πιο ανθρώπινη Ευρώπη», αναφέρεται στο συνοδευτικό λεύκωμα της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων, που την οργανώνει.

Και η περσινή και η φετινή έκθεση στον φιλόξενο χώρο του μετρό (προσφορά της ΣΤΑΣΥ), στην πλατεία Συντάγματος, με διάρκεια –η φετινή– από την αρχή της τρέχουσας εβδομάδας ώς αύριο Κυριακή.

«Η διακωμώδηση της πραγματικότητας είναι εγγενές στοιχείο του πολιτισμού μας. Εδώ, εξάλλου, γεννήθηκε η σάτιρα, όχι μόνο για να ψυχαγωγήσει, αλλά και για να προβληματίσει», γράφει στον πρόλογο του λευκώματος ο πρόεδρος της Βουλής Νίκος Βούτσης, ο οποίος εγκαινίασε την έκθεση.

«Οι συνάδελφοί μας σκιτσογράφοι αντιστέκονται, σχολιάζουν, στέλνουν σήμα κινδύνου», επισημαίνει ο Σταμάτης Νικολόπουλος, πρόεδρος της ΕΣΗΕΑ και του Μορφωτικού της Ιδρύματος – εκ των συνδιοργανωτών της έκθεσης. Σκοπός, να γίνει ετήσιος θεσμός και να παρουσιαστεί και σε άλλους χώρους ανά την Ελλάδα και το εξωτερικό.

ΚΑΙ… Βοήθειά μας…