Μεταξύ κινηματογράφου και… Γκάλη

Ψυχαγωγικές συνήθειες άλλοτε και τώρα

Ας είναι καλά οι γυναίκες, που την περασμένη εβδομάδα γιόρταζαν και τιμήθηκαν αρκούντως, καθώς υπάρχουν χώρες στις οποίες τραβάνε των παθών τους.

Οπότε, δικαίως, έχουν καθιερωθεί δύο ακόμη Ημέρες – στον βαθμό βέβαια που συμβάλλουν στη βελτίωση της διαβίωσής τους: της μητέρας (8 Μαΐου) και της κακοποιημένης γυναίκας (25 Νοεμβρίου). Να προσθέσω και μια –σχετικά άγνωστη– τέταρτη, αφιερωμένη στις γυναίκες της υπαίθρου (15 Οκτωβρίου). Aς είναι, εν πάση περιπτώσει, καλά καθώς, εκτός των άλλων, συμβάλλουν ώστε να επιβιώνουν κινηματογραφικές και θεατρικές αίθουσες.

Είναι παραστάσεις που έχω παρακολουθήσει, με τις γυναίκες ν’ αποτελούν το 80% του ποσοστού των θεατών. Με κάποιες μάλιστα μόνες, ακόμα και σε καφετέριες και σε μπαρ – πράγμα αδιανόητο, μόλις πριν από λίγες δεκαετίες– ειδικότερα σ’ αυτό τον μακάριο τόπο, όπου όλα φτάνουν με καθυστέρηση (αλλά τους δίνουμε να καταλάβουν).

Πού βρίσκονται τις ίδιες ώρες οι άντρες τους (στον βαθμό που υπάρχουν); Με τις δικές τους προφανώς παρέες, σε κάποιο ποδοσφαιρικό αγώνα (στο γήπεδο ή στην τηλεόραση), στο καφενείο, σε κάποιο πρακτορείο Προ-Πο.

Από τη Δευτέρα στην Πέμπτη

Αλλά μια και ο λόγος στα θεάματα, και ειδικότερα στον κινηματογράφο, –κι επειδή η σημερινή μου «Περιδιάβαση» βγαίνει κομμάτι χύμα– θα σταθώ σε μερικές ενδιαφέρουσες επισημάνσεις τού εκ των κινηματογραφικών κριτικών της πάλαι ποτέ κραταιάς «Ελευθεροτυπίας» Νώντα Μανωλίτση, ο οποίος θυμίζει ότι οι αλλαγές στις κινηματογραφικές αίθουσες γίνονταν, πριν από λίγα χρόνια, κάθε Δευτέρα, με έμφαση στην «Καθαρά» Δευτέρα.

Υστερα από το αποκριάτικο ξεφάντωμα, λόγω αποκριάς, τον χαρταετό και τη λαγάνα, οι φίλοι της οθόνης (η πιο προσιτή άλλωστε ψυχαγωγία) έδιναν τα ραντεβού τους στο «Παλλάς», στο «Αττικόν», στο «Ρεξ», στον «Ορφέα» και στις άλλες αίθουσες του κέντρου, που ύστερα από μικρή κάμψη περίμεναν το κοινό τους.

Η περίοδος της Σαρακοστής, σημειώνει, ξεκινούσε από την κινηματογραφική αίθουσα. Τότε που το κοινό έτρεχε, χωρίς να περιμένει τη γνώμη της κριτικής την επίσης παραδοσιακή Τρίτη.

Ηταν πρακτική που διατηρήθηκε αρκετές δεκαετίες, και άλλαξε στις αρχές του 1980. Κι ας θυμίσουμε ότι οι τότε πολυπληθείς κινηματογράφοι άρχιζαν τις προβολές τους από 10ης πρωινής – και νά οι «ουρές» για τις ελληνικές κυρίως ταινίες, κωμωδίες και ερωτικά δράματα (ό,τι επέτρεπε η άρχουσα τάξη).

Σε εποχές (και) κινηματογραφικής κρίσης, με κυρίαρχη την τηλεόραση, υιοθετήθηκε και στην Αθήνα η πρεμιέρα της Πέμπτης. Για ένα διάστημα οι πρεμιέρες μοιράζονταν στην εβδομάδα, αρχή και μέση, μέχρι να εξαφανιστεί η Δευτέρα, ενώ για λίγο είχαμε και την πρεμιέρα της Παρασκευής – και, όπως λεγόταν, ο λόγος ήταν ο Γκάλης και το μπάσκετ κάθε Πέμπτη στη δημόσια τηλεόραση. Αυτό τουλάχιστον πρόβαλλαν ως αιτία τα γραφεία διανομής, στην προσπάθεια να τονώσουν το Σαββατοκύριακο, που έφθινε κινηματογραφικά.

Σήμερα, βέβαια, η Δευτέρα είναι κατ’ εξοχήν μέρα νεκρή. Το τριήμερο διώχνει τον κόσμο μακριά, και την ώρα που άλλοτε συνωστιζόταν στις κινηματογραφικές αίθουσες, σήμερα «συνωστίζεται» στις εθνικές οδούς.

Στον καιρό της Ελλης Λαμπέτη

Επανερχόμενος στις πρεμιέρες της Καθαρής Δευτέρας, ο Μανωλίτσης αναφέρει ενδεικτικά τρεις τέτοιες Δευτέρες, που έχουν συνδεθεί με την Ελλη Λαμπέτη (1926-1983):

■1949: «Διαγωγή Μηδέν», ηρωική εποχή για τον ελληνικό κινηματογράφο. Κομεντί της «Ανζερβός», σε σκηνοθεσία Μιχάλη Γαζιάδη - Γιάννη Φιλίππου. Η νεαρή τότε Λαμπέτη, που συνεργαζόταν με τον θίασο της κυρίας Κατερίνας, παίζει τη μαθήτρια σ’ επαρχιακό γυμνάσιο, ερωτευμένη με τον ζεν πρεμιέ Λάμπρο Κωνσταντάρα, ενώ παράλληλα έχει εμπνεύσει ερωτικό πάθος στον καθηγητή της Ντίνο Ηλιόπουλο.

■1956: «Το κορίτσι με τα μαύρα», του Μιχάλη Κακογιάννη. Μια μυθική Λαμπέτη, σύγχρονη ηρωίδα αρχαίας τραγωδίας, μέσα στο εκτυφλωτικό φως της Υδρας, πλάι στον Δημήτρη Χορν.

■1958: «Το τελευταίο ψέμα» – κι αυτή του Κακογιάννη. Εδώ η Λαμπέτη είναι η πανέμορφη Χλόη, κόρη ξεπεσμένης οικογένειας που αγωνίζεται να κρατήσει την αξιοπρέπειά της. Ενας ύμνος για τη Λαμπέτη από τη βρετανική κριτική: «Από την εποχή της Γκάρμπο, ο φακός δεν ερωτεύτηκε έτσι πρωταγωνίστρια».

Στο πλαίσιο

Παρακολουθούσα μια θεατρική παράσταση, και ακόμη μια φορά στάθηκα στην ευρηματικότητα του σκηνοθέτη, που αναλώνεται στην (άνευ λόγου) κινητικότητα των ηθοποιών (και πώς αντέχουν μια δεύτερη παράσταση την ίδια μέρα) και την υποβάθμιση του θεατρικού λόγου.

Οπότε έχουμε: πρώτα ο σκηνοθέτης, μετά οι ηθοποιοί και τέλος ο συγγραφέας και ο λόγος του (στον βαθμό που αναγνωρίζονται). Οπως λίγο-πολύ συμβαίνει στις αμερικανικές ταινίες δράσης, με τα ατέρμονα κυνηγητά (με τροχοφόρα ή με τα πόδια), ώστε να κρατούν τον θεατή σε εγρήγορση (με τη διαφορά ότι εκεί δεν αναζητείται «υπόθεση»).

Με τον θάνατο του (οικονομικού διευθυντή) Διονύση Αυγουστινιάτου εκλείπει και ο τρίτος πυλώνας της μακαρίτισσας «Ελευθεροτυπίας». Προηγήθηκαν ο (εκδότης) Χρήστος Τεγόπουλος και –αναπάντεχα– ο (διευθυντής) Σεραφείμ Φυντανίδης.

Ηταν το δυναμικό τρίο που έστησε και γιγάντωσε την εφημερίδα, ώσπου προέκυψαν οι εκ του νόμου διάδοχοι και γίναν όλα ρημαδιό. Καθοριστική η συμβολή του Αυγουστινιάτου, που δεν έλειψε ποτέ από το πόστο του. Συν έντιμος και αγαπητότατος για οικονομικός διευθυντής.

Γράφοντας παραδίπλα για τις παγκόσμιες ημέρες, τις αφιερωμένες στη γυναίκα, να προσθέσω ότι στο σχετικό εορτολόγιο (όπου αναφέρονται διάφοροι περίεργοι εορτασμοί, όπως η ημέρα των… αριστερόχειρων και του… αυγού), υπάρχουν και δυο αφιερωμένες στο… πρώτο φύλο: τον πατέρα (19 Ιουνίου) και τον άντρα (19 Νοεμβρίου), οι οποίες όμως περνάνε στο ντούκου, που λέμε.

Ενδιαφέρον θα είχε να υπήρχε και μια για τον κακοποιημένο (από γυναίκα) άντρα. Αλλά ποιος θα είχε το κουράγιο να ομολογήσει (και να πείσει) ότι κακοποιείται… ούτω πώς, χωρίς να γίνει ρεζίλι;

ΚΑΙ… Πεθαίνοντας για τα προς το ζην.