Στο εδώλιο και το γαλλικό κράτος

Ηταν 12 χρόνων όταν άρχισε να τη βιάζει ο πατριός της: ο ίδιος που αργότερα έγινε σύζυγος και προαγωγός της. Τον Μάρτιο του 2016 η τότε 35χρονη Βαλερί Μπακό τον σκότωσε δίνοντας τέλος σε περισσότερες από δύο δεκαετίες συστηματικής σεξουαλικής, σωματικής και ψυχολογικής κακοποίησης και στον εξαναγκασμό της σε πορνεία. Η δίκη της που αναμένεται να ολοκληρωθεί αύριο, με την Εισαγγελία να ζητά την ισόβια κάθειρξη, φέρνει ξανά στο επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας τις αδυναμίες του συστήματος να προστατέψει τα θύματα έμφυλης βίας.

«Ημουν ένα αντικείμενο που του ανήκα», έλεγε η Μπακό σε συνέντευξή της στο Le Parisien τον περασμένο Μάιο για τον σύντροφο της μητέρας της Ντανιέλ Πολέτ, που από το 1992 άρχισε να τη βιάζει. Τρία χρόνια μετά συγγενείς τον κατήγγειλαν: καταδικάστηκε σε μόλις τέσσερα χρόνια φυλακή, βγήκε στα δύο και επέστρεψε στο σπίτι όπου συνέχιζε να βιάζει τη θετή του κόρη. «Ολα άρχισαν ξανά. Επέστρεφα από το σχολείο και μετά το φαγητό με διάταζε να ανέβω επάνω. Ηξερα τι σήμαινε αυτό. Και ήξερα πως καλύτερα να υπακούσω γιατί οι συνέπειες ήταν χειρότερες».

Στα 17 της έμεινε έγκυος από τον Πολέτ και η μητέρα της τους έδιωξε από το σπίτι. Μόνη, αποξενωμένη από όλους, απόλυτα εξαρτημένη από τον βιαστή της και περιμένοντας το πρώτο της παιδί, μετακόμισε μαζί του και αργότερα παντρεύτηκαν. Εκαναν τέσσερα παιδιά και στα 18 χρόνια που έμειναν παντρεμένοι την ταπείνωνε, την ξυλοκοπούσε, τη βίαζε και την ανάγκαζε να δουλεύει ως πόρνη «για να συντηρεί την οικογένεια». Εστησε ένα τροχόσπιτο σε κεντρικό αυτοκινητόδρομο, αλλά καθώς τα έσοδα από την εκπόρνευσή της δεν ήταν τα αναμενόμενα την ξυλοφόρτωνε γιατί δεν «έκανε καλά τη δουλειά της».

Δύο φορές τα μεγαλύτερα παιδιά της πήγαν στην αστυνομία να καταγγείλουν και να ζητήσουν βοήθεια, αλλά ούτε αυτή ούτε οι δημοτικές αρχές έκαναν κάτι. «Καταλήγεις να πιστεύεις πως τα αξίζεις όλα αυτά γιατί εσύ φταις, εσύ δεν κάνεις σωστά τα πράγματα». Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήρθε στις 13 Μαρτίου του 2016: έπειτα από νέα κακοποίηση από τον Πολέτ γιατί «δεν ικανοποίησε επαρκώς τις ορέξεις» ενός πελάτη και αφού απείλησε πως θα βίαζε και θα έβγαζε στην πορνεία και τη 14χρονη κόρη τους, η Βαλερί Μπακό πήρε το όπλο του και τον πυροβόλησε.

Το είπε στα παιδιά της και με τη βοήθεια των δύο μεγαλύτερων, 17 και 16 τότε, τον έθαψαν στο δάσος, λίγα χιλιόμετρα από το σπίτι τους. «Πολύς κόσμος ήξερε τι μπορούσε να συμβαίνει πίσω από τους τοίχους του σπιτιού μου. Τα χτυπήματα, τη βία, τις ταπεινώσεις… όλες τις απαράλλακτες συνθήκες μιας ζωής που δεν είναι πραγματικά ζωή… Φοβόμουν συνέχεια και ζούσα αιχμάλωτη… Ωσπου μια μέρα τον σκότωσα για να μη μας σκοτώσει», γράφει στο βιβλίο της «Ολοι ήξεραν», που κυκλοφόρησε παραμονές της δίκης.

Η Βαλερί Μπακό συνελήφθη το 2017 και πέρασε έναν χρόνο προφυλακισμένη, ενώ τα δύο μεγαλύτερα παιδιά της καταδικάστηκαν το 2019 σε φυλάκιση ενός χρόνου με αναστολή για «απόκρυψη πτώματος». «Ο μόνος φόβος μας ήταν μήπως δεν ήταν νεκρός, μήπως σηκωνόταν και επέστρεφε να μας σκοτώσει», απάντησε αφοπλιστικά ο πρωτότοκος γιος της στην ερώτηση του δικαστή για το πώς ένιωσε θάβοντας τον πατέρα του.

Καταθέτοντας υπέρ της και τα τρία ενήλικα παιδιά της (το τέταρτο είναι μόνο 15 ετών) ζήτησαν την αθώωση της μητέρας τους, με τον 22χρονο Ντίλαν να λέει για την πράξη της: «Ηταν μια ανακούφιση για όλους μας, θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε μια καινούργια ζωή…».

«Δεν είναι ένοχη, έχει υποφέρει τόσα χρόνια και κανείς δεν μας έχει βοηθήσει… Ημασταν έγκλειστοι, δεν είχαμε δικαίωμα να κάνουμε τίποτα, έπρεπε να επιστρέψουμε αμέσως από το σχολείο και να μείνουμε κλεισμένοι στο δωμάτιό μας… Συνέχεια φώναζε, μας χτυπούσε όλους... Δεν είχαμε μια στιγμή ευτυχίας», δήλωσε ο δευτερότοκος γιος της, ενώ η 19χρονη κόρη της περιέγραψε πώς με το που μπήκε στην εφηβεία ο Πολέτ έμπαινε στο δωμάτιό της, απαιτούσε να γδύνεται μπροστά του, της έκανε όλο και πιο χυδαίες σεξουαλικές ερωτήσεις ενώ απειλούσε συνέχεια: «Μια μέρα είπε στη μητέρα μου: Θα πω στα παιδιά σου πως θα σε σφάξω, θα σε πετάξω κι έπειτα θα τα σκοτώσω».

Καμπάνια υποστήριξης

«Ναι, σκότωσε. Και προφυλακίστηκε. Η ίδια της η εμπειρία ήταν ένας θάνατος πολύ πιο καταστροφικός, ένας θάνατος καθημερινός και συστηματικός επί περισσότερα από 20 χρόνια. Αυτή η ζωή δεν μπορεί να τελειώσει στη φυλακή», σχολίασε η πρώην υπουργός για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, Ναζά Βαλό Μπελκασέμ, ζητώντας να της απονείμει χάρη ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν.

Μαζί της και σχεδόν άλλοι 600.000 Γάλλοι και Γαλλίδες που έχουν συνυπογράψει σχετική καμπάνια ώστε να μην ξαναμπεί στη φυλακή η Μπακό. Δεν θα ήταν η πρώτη φορά. To 2016 η Ζακλίν Σοβάζ, μια γυναίκα που καταδικάστηκε σε κάθειρξη δέκα ετών γιατί σκότωσε τον σύζυγό της έπειτα από δεκαετίες κακοποίησης της ίδιας και των παιδιών της, δέχθηκε χάρη από τον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ.

Οπως και τότε, έτσι και τώρα έχει ανοίξει η συζήτηση για τις τεράστιες ευθύνες του κρατικού μηχανισμού, όπως τονίζει η σχετική έκκληση: «Η Βαλερί Μπακό έχει εκτίσει την ποινή της. Επί 24 χρόνια ήταν σε μια φυλακή. Μια φυλακή που χτίστηκε με τη συνενοχή του κράτους. Γιατί οι κοινωνικές υπηρεσίες δεν τη βοήθησαν, γιατί η Δικαιοσύνη δεν καταδίκασε τον πατριό της σε μεγαλύτερη ποινή ούτε του επέβαλε να μην την ξαναπλησιάσει, γιατί οι θεσμοί δεν απέτρεψαν αυτό το κορίτσι να μείνει έγκυο από τον βιαστή της, γιατί αγνόησαν τις εκκλήσεις βοήθειας των γιων της… Ολο το γαλλικό κράτος απέτυχε…».