«Η τόλμη δεν είναι κάτι αφηρημένο, είναι πολιτική πράξη»

Δύο ζευγάρια στη ζωή και στο θέατρο έτυχε (και πέτυχε εν τέλει) να συνεργαστούν κάτω από την ίδια στέγη. Αναφερόμαστε στην Ασπασία Κράλλη και τον Χρήστο Βαλαβανίδη οι οποίοι ίδρυσαν το «Από Μηχανής» θέατρο το 1995, την καλλιτεχνική διεύθυνση του οποίου έχουν από το 2017 και για τα επόμενα 12 χρόνια οι Δημήτρης Μυλωνάς και Αννα Ελεφάντη. Ο Δημήτρης και η Αννα έχουν ιδρύσει εδώ και δέκα χρόνια την εταιρεία θεάτρου «Εν Δράσει» και πολλές παραγωγές τους σημείωσαν καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία («Γράμματα αγάπης στον Στάλιν», «Ο Ρόζενκραντζ και ο Γκίλντενστερν είναι νεκροί», «Δεν έχω τίποτα», «Τρεις αδελφές» κ.ά.). Πρόσφατα ξεκίνησαν και την Παιδική Σκηνή του θεάτρου, ακριβώς γιατί πιστεύουν πως «το παιδικό θέατρο είναι κατ’ αρχάς λειτούργημα μέσω του οποίου όχι μόνο ταξιδεύεις στον μαγικό κόσμο των παιδιών αλλά και διαμορφώνεις το θεατρικό κοινό τού αύριο.

Η τέχνη του θεάτρου είναι ψυχαγωγία, αλλά και ένα πολύτιμο εργαλείο εκπαίδευσης, συμπερίληψης, έκφρασης και αυτογνωσίας», μας λένε, και πάνω σε αυτόν τον άξονα επέλεξαν και το φετινό παιδικό ρεπερτόριο, το οποίο είναι πράγματι πολύ ενδιαφέρον, ειδικά σε μια θεατρική περίοδο που για κάποιο λόγο, το παιδικό θέατρο πάσχει (ακόμη και αντίστοιχες παραστάσεις του Εθνικού ήταν από ανέμπνευστες ώς σχεδόν κακές). Ταυτόχρονα οι δυο τους, πέραν της καλλιτεχνικής διεύθυνσης, σκηνοθετούν και συμμετέχουν σε παραστάσεις ως ηθοποιοί. «Τούτη η ισορροπία δεν είναι διόλου εύκολη, πρέπει διαρκώς να τη δουλεύεις και να την ανανεώνεις, ωστόσο αυτό το εγχείρημα ήταν μια επιλογή συνειδητή η οποία εκτός από τις δυσκολίες, μας έχει προσφέρει και μεγάλη χαρά και με αυτή συνεχίζουμε», δηλώνουν.

● Βρίσκεστε σε θέατρο στο οποίο ορίζετε εσείς το πρόγραμμα σχεδόν δέκα χρόνια κι άλλα τόσα μαζί ως ομάδα. Ποιες ήταν οι σημαντικότερες δυσκολίες και ποιο το βασικό σας κίνητρο;

Το βασικό κίνητρο ήταν να δημιουργήσουμε μια σταθερή θεατρική στέγη, να ανοίξουμε το θεατρικό μας σπίτι, με δικές μας αλλά και φιλοξενούμενες παραγωγές. Ενα σπίτι με τους όρους και τις συνθήκες που κι εμείς αναζητούσαμε στην πρότερη «νομαδική» μας ζωή στο θέατρο. Εναν χώρο προσβάσιμο, ανοιχτό και σε διάλογο με τον τρέχοντα καλλιτεχνικό παλμό, ο οποίος να αποτυπώνει την εποχή μας, υπηρετώντας το θέατρο ρεπερτορίου και δίνοντας βήμα στην καλλιτεχνική πολυφωνία και την υψηλή αισθητική. Ασφαλώς οι δυσκολίες δεν ήταν λίγες, με πρώτη την έλλειψη ουσιαστικής κρατικής στήριξης. Δυστυχώς το ΥΠΠΟ εξακολουθεί να μην προϋπολογίζει κανένα στοχευμένο κονδύλι για τα θέατρα ρεπερτορίου όπως το «Από Μηχανής», τα κατ’ εξοχήν φυτώρια μέσα στα οποία γεννιέται κι ακούγεται δηλαδή η σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία. Οπως όλοι κι όλες, έτσι κι εμείς, κάθε χιλιόμετρο που διανύσαμε, το διανύσαμε με προσωπικές δυνάμεις και πόρους. Θέλει μεγάλη προσπάθεια για ν’ αντέξεις, δίχως ταυτόχρονα να κάνεις έκπτωση στο καλλιτεχνικό σου όραμα. Επιστέγασμα βεβαίως τη διαδρομής στάθηκε η πανδημία, η οποία όχι μόνο «γονάτισε» τον κλάδο, αλλά άλλαξε το θεατρικό τοπίο στο σύνολό του.

● Προωθείτε αρκετά το σύγχρονο ελληνικό ρεπερτόριο. Θεωρείτε ότι υπάρχει αξιόλογο ή έχουμε πέσει στον σκόπελο θεμάτων «μόδας» και «πολιτικής ορθότητας»;

Κάθε εποχή γεννάει τη μόδα της κι αυτό δεν είναι απαραίτητα κάτι το αρνητικό, καθώς πολλές φορές στη μόδα συμπυκνώνεται κι αντανακλάται ένα κοινό αίσθημα, μια γλώσσα την οποία αν μιλήσεις, είσαι σε θέση να επικοινωνήσεις εύληπτα το όραμά σου. Το πρόβλημα ξεκινάει όταν οι όροι αντιστρέφονται: όταν η μόδα σού επιβάλλει τι να πεις και πώς θα το πεις, όταν δηλαδή δημιουργείται μια προαποφασισμένη νόρμα, μια «συνταγή» επιτυχίας και προς τον τρόπο και προς το περιεχόμενο. Εκεί σταματά το όραμα, το προσωπικό καλλιτεχνικό στίγμα, και οδηγούμαστε σε επιλογές οι οποίες ενδεχομένως αρέσουν ή είναι πολιτικά ορθές, δεν αποτελούν όμως πρόταση. Οσο για τη σύγχρονη ελληνική δραματουργία, η οποία έχει βρει τα τελευταία χρόνια τον βηματισμό της, εκεί μπορεί κανείς να εντοπίσει επί σκηνής από πολύ ενδιαφέροντα δείγματα μέχρι παραστάσεις «κονσέρβα».

● Τολμάμε γενικά, πιστεύετε; Και ως θεατράνθρωποι (εσείς και οι συνάδελφοί σας) και ως θεατές και ως πολίτες;

Βρισκόμαστε σε μια μεταβατική εποχή κατά την οποία ο τρόπος που εκφράστηκε στο παρελθόν το όραμα για έναν καλύτερο κόσμο έχει πλέον πεθάνει, χωρίς ακόμα να έχει γεννηθεί μια νέα γλώσσα εκφοράς και διεκδίκησης. Σαν να είμαστε σε μια ουδέτερη ζώνη, μουδιασμένοι από την εμπειρία της πανδημίας, με βαθιά δυσπιστία για το πολιτικό σύστημα. Κι αυτό αφορά ασφαλώς και τους καλλιτέχνες, την εργασιακή επισφάλεια και την οικονομική δυσμένεια, μα πάνω απ’ όλα βαθιά πληγωμένη την αίσθηση ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις δυσκολίες συλλογικά και μαζί να τολμήσουμε. Το σύστημα φυσικά τρίβει τα χέρια του από ικανοποίηση γι’ αυτή την εξέλιξη κι εδραιώνει ακόμα περισσότερο τη στρατηγική του. Ομως, όπως ακριβώς η ζωή διαρκώς μας εκπλήσσει, έτσι και ο άνθρωπος εκπλήσσει διαρκώς τη ζωή: ας θυμηθούμε το κίνημα των καλλιτεχνών ενάντια στο Π.Δ. 85, ας θυμηθούμε τη μεγαλειώδη συγκέντρωση στο Σύνταγμα λίγες μέρες πριν, ενάντια στην εγκληματική κρατική συγκάλυψη της τραγωδίας των Τεμπών. Η τόλμη δεν είναι κάτι αφηρημένο, είναι πράξη πολιτική και συνάμα ιερή. Και αν υπάρχει μια επιτακτική ανάγκη, αυτή είναι να ανακαλύψουμε ξανά. Ξανά από την αρχή, με τη συλλογική μας φωνή για να τολμήσουμε μαζί.

● Τι (μας) λείπει; Ενα άλλο βλέμμα ίσως; Απέναντι σε τι και με τι εφόδια; Ρωτάω σε μια εποχή που ο ναζιστικός χαιρετισμός τείνει να γίνει «ακόμη μία τηλεοπτική εικόνα» και οι νεκροί «ακόμη μία διαδήλωση».

Το σύστημα έχει αμέτρητα πρόσωπα, διαρκώς προσαρμόζει τους κώδικές του προκειμένου να χειραγωγήσει τη μάζα: σπέρνει τον τρόμο, δημιουργεί εχθρούς και σωτήρες, απορροφά, οικειοποιείται και τελικά πουλά ό,τι του είναι χρήσιμο, ενώ ό,τι δεν μπορεί να προβλέψει ή να ελέγξει, το μικραίνει αριστοτεχνικά για να το απαξιώσει. Ασφαλώς και θα ονόμαζε τη μεγαλειώδη συγκέντρωση στο Σύνταγμα «ακόμη μία διαδήλωση», για να αποδεχτούμε ότι όσο κι αν παλεύουμε, τίποτα δεν γίνεται. Οτι «όλοι το ίδιο είναι». Το ίδιο σύστημα ασφαλώς και θα χαρακτήριζε τον ναζιστικό χαιρετισμό του Μασκ μια απλή «τηλεοπτική εικόνα» για την οποία, όπως και με άλλα τόσα, πρέπει να δείξουμε ανοχή. Μόνο έτσι η ολιγαρχία, οι επιχειρηματίες και οι κυβερνήσεις που τους υποτάσσονται, θα συνεχίσουν απερίσκεπτα το έργο τους που δεν είναι άλλο από το κέρδος... Τι μας λείπει; Ενα κοινό όραμα, μια νέα φωνή που να γεννηθεί απ’ αυτή την εποχή και να μιλήσει τη γλώσσα τού σήμερα.

Πληροφορίες: Αυτή την περίοδο, ο Δημήτρης Μυλωνάς σκηνοθετεί την παιδική παράσταση «Ο Αόρατος Τονίνο» και τους «Ηρωες» ενώ συμπρωταγωνιστεί μαζί με την Αννα Ελεφάντη στον «Φιάκα». Η Αννα παίζει και στο παιδικό «Ο Αόρατος Τονίνο». Ολες οι παραστάσεις στο θέατρο, εδώ: amtheater.gr