«Το πρόβλημα είναι πως ξεκινάει ο πόλεμος. Δεν τον βλέπουμε - καταλαβαίνουμε ότι υπάρχει αλλά δεν τον βλέπουμε. Κι όμως ξεκινάμε έναν πόλεμο και δεν αναρωτιόμαστε γιατί τον κάνουμε. Τον θεωρούμε μάλιστα κανονικότητα και αυτό είναι χειρότερο από το ίδιο το τίμημα του πολέμου. Στον 21ο αιώνα ο πόλεμος δεν θα έπρεπε να υπάρχει ως επιλογή. Είναι μια ηθική επιλογή κι ακόμη τόσους αιώνες μετά δεν μάθαμε το μάθημά μας, ότι αυτό δεν θα ’πρεπε να συμβαίνει. Δεν ρωτάμε τι ανάγκες εξυπηρετεί. Θεωρούμε ότι ζούμε σε έναν πολιτισμένο κόσμο αλλά στην πραγματικότητα δεν έχουμε καταφέρει να φτάσουμε να ζούμε μια ζωή χωρίς πολέμους... Ο πόλεμος είναι πιο κοντά μας απ’ ό,τι νομίζουμε»: ο Τιμοφέι Κουλιάμπιν, ο Ρώσος σκηνοθέτης που θα ανοίξει τα Επιδαύρια στις 5 και 6 Ιουλίου, με την παγκόσμια πρεμιέρα του έργου «Ιφιγένεια η εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, έχοντας δίπλα του ένα εκλεκτό καστ Ελλήνων ηθοποιών και συντελεστών, στη συνέντευξη Τύπου που έδωσε για να παρουσιάσει την παράσταση, μιλούσε χαμηλόφωνα και έδινε λακωνικές απαντήσεις. Κι εκεί, ανάμεσα στην προσεκτική διατύπωση και τη μετρημένη στάση, ηχούσε εύγλωττα -κι ας μην εκφράστηκε ξεκάθαρα- η αγωνία για τους ανθρώπους του που μείναν πίσω όταν αποφάσισε να φύγει από την πατρίδα του μόλις ξέσπασε ο πόλεμος.
Μπορεί το θέμα της τραγωδίας να είναι ο πόλεμος, που εν προκειμένω χρειάζεται θύματα ή θυσία για να ξεκινήσει («τη δολοφονία μιας κόρης, στην πραγματικότητα», όπως είπε), όμως ο ίδιος δεν δίνει συμβολικές προεκτάσεις στη θυσία των παιδιών σε κάθε πόλεμο. Στη δική του ανάγνωση της τραγωδίας εστιάζει στην «“τεχνολογία” του πολέμου - δυστυχώς ένα θέμα επίκαιρο και σήμερα».
Ποια είναι αυτή η «τεχνολογία» για την οποία μιλάει; «Είναι οι πραγματικοί λόγοι πίσω από έναν πόλεμο και όχι αυτό που βλέπουμε στα ΜΜΕ, όταν δεν ξέρεις αν ό,τι παρουσιάζουν ως αληθινά γεγονότα, είναι πράγματι έτσι ή είναι “κατασκευασμένες ειδήσεις” κι αν πίσω από αυτές δεν βρίσκεται η πολιτική και μπίζνες» μας εξήγησε. Αλλωστε πολλοί λένε ότι το πρώτο θύμα του πολέμου είναι η αλήθεια.
Ο Κουλιάμπιν όμως αναφέρθηκε και στη διαρκή παρουσία της θεάς Αρτέμιδος στο έργο: «Σήμερα δεν υπάρχουν θεοί με αυτή τη μορφή, είναι μια αναφορά σε δυνάμεις, θεσμούς, φορείς εξουσίας, δυνάμεις κυβερνητικές και άλλες που βάζουν κανόνες από τους οποίους κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει». Μίλησε επίσης για τον ανθρωποκεντρικό τρόπο με τον οποίο προσεγγίζει τους ρόλους αντλώντας από τη σχέση του με τους ανθρώπους «που συναντώ δίπλα μου» και σε αυτό το πλαίσιο εξήγησε πώς βλέπει και τους άλλους ήρωες της τραγωδίας: «Ο Αχιλλέας και ο Αγαμέμνονας είναι δυο άνθρωποι του πολέμου, στρατηγοί, ενώ η Ιφιγένεια, μια κόρη που τελικά δεν έχει ιδέα ποιος είναι ο πατέρας της».
Τη σκυτάλη μετά πήρε ο μεταφραστής της τραγωδίας, ποιητής και δημοσιογράφος Παντελής Μπουκάλας λέγοντας ότι όσα συμβαίνουν στην «Ιφιγένεια» είναι ο ορισμός των «φέικ νιους», καθώς, σε αντίθεση με τις ερμηνείες περί πατριωτικού δράματος όπου η Ελληνοπούλα θυσιάζεται, η Ιφιγένεια νόμιζε ότι πήγαινε να παντρευτεί τον Αχιλλέα και όχι ότι θα τη θυσιάσει ο πατέρας της. Ο Παντελής Μπουκάλας μίλησε διεξοδικά και για την αποκαθήλωση των ηρώων από τον Ευριπίδη σε αυτό το προτελευταίο του έργο, με κυριότερη την αποκαθήλωση του «φυλετικού μας προτύπου», του Οδυσσέα, για τον οποίο οι δύο Ατρείδες της τραγωδίας συμφωνούν ότι πρόκειται για «λαϊκιστή, δημαγωγό, δολοπλόκο και φιλόδοξο». Μίλησε επίσης για τη σκουριά που κατέφαγε προς το τέλος του τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή, καταλήγοντας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο που ξεκίνησε με πολιτικό και πνευματικό πόλεμο στην Αθήνα. Και καθώς όλοι οι πνευματικοί άνθρωποι είχαν δυσανασχετήσει με ό,τι συνέβαινε, ο ποιητής αναγκάστηκε να καταφύγει στη Μακεδονία από όπου ο «Ευριπίδης παππούς μάς παρέδωσε τις σκέψεις του για το κακό τέλος και μας έδωσε την τελευταία του συμβουλή, “μην πολεμάτε”. Εδώ βγάζει τη σοφία του, διαπιστώνοντας πόσο μικτό φαινόμενο είναι ο άνθρωπος, πόσο άγριος μπορεί να είναι μέσα του, ακόμη και όταν εμφανίζεται γλυκός. Κι ακόμα πόσο άγριες είναι οι φιλοδοξίες του Αγαμέμνονα, που δεν έχουν να κάνουν με την υπεράσπιση της τιμής της πατρίδας, αλλά με την ηγεσία, με το να διατηρείται επικεφαλής ενός πολύ μεγάλου στρατού και για να εκδικηθεί για την Ελένη - η οποία όμως είχε φύγει με τη θέλησή της, όπως πολύ σωστά λέει ο Ηρόδοτος. (...) Ο πόλεμος για τον Ευριπίδη ήταν πτώματα, ήττα για όλους, νικητές και ηττημένους, αρπαγή γυναικών, αγωνία και καμία δόξα και τιμή» είπε ανάμεσα σε άλλα ο σπουδαίος μεταφραστής.
Ο Κουλιάμπιν, πάλι, έδωσε και το περίγραμμα της παράστασής του, που λαμβάνει υπόψη της ότι απευθύνεται σε ένα θέατρο 12.000 θεατών: γι’ αυτό χρησιμοποιεί, πέρα από την απόδοση του κειμένου, τον ρυθμό και τη μουσική και μια οπτική γλώσσα, με υπαινιγμούς για τη σύγχρονη εποχή χωρίς συγκεκριμένες αναφορές σε χώρες. Οσο για τους περιορισμούς που θέτει εκ των πραγμάτων ο αρχαιολογικός χώρος, τους αντιμετωπίζει θετικά, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του για την τιμή που του γίνεται να σκηνοθετεί εκεί την πιο αγαπημένη του τραγωδία - με την οποία είχε καταπιαστεί και στο πρόσφατο παρελθόν.
Στην πρωτοβουλία του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου να προσκαλεί ξένους σκηνοθέτες να δουλέψουν με Ελληνες ηθοποιούς, πρωτοβουλία που εγκαινιάστηκε πέρσι, μπολιάζοντας την ελληνική καλλιτεχνική κοινότητα με διαφορετικές προσεγγίσεις και ταυτόχρονα δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό να δει εξαιρετικές παραστάσεις σχεδιασμένες αποκλειστικά για το αργολικό θέατρο, αναφέρθηκε η καλλιτεχνική διευθύντρια του Φεστιβάλ Κατερίνα Ευαγγελάτου, καλωσορίζοντας τον Ρώσο σκηνοθέτη και εκφράζοντας την ελπίδα η παραγωγή να συνεχίσει την πορεία της στις διεθνείς σκηνές, ενισχύοντας το πνεύμα της εξωστρέφειας του Φεστιβάλ που επιδιώκεται συνειδητά τα τελευταία χρόνια.
♦ Πληροφορίες: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. 5-6 Ιουλίου.
Πρωταγωνιστούν: Ανθή Ευστρατιάδου-Ιφιγένεια, Μαρία Ναυπλιώτου-Κλυταιμνήστρα, Νικόλας Παπαγιάννης-Μενέλαος, Δημήτρης Παπανικολάου-Πρεσβύτης, Θάνος Τοκάκης-Αχιλλέας, Νίκος Ψαρράς- Αγαμέμνων.
Χορός: Δημήτρης Γεωργιάδης, Χρήστος Διαμαντούδης, Μάριος Κρητικόπουλος, Βασίλης Μπούτσικος, Αλέξανδρος Πιεχόβιακ.
Εισιτήρια: www.aefestival.gr και www.more.com
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας