Η συμφωνία της παρακμής

Ο Πάολο Σορεντίνο, αυτός ο οξυδερκής αλαζόνας, αλλά εκρηκτικός και πλούσιος σκηνοθέτης, υπογράφει στη «Νιότη» με τους Μάικλ Κέιν και Χάρβεϊ Καϊτέλ μια καθηλωτική, συγκινητική, μεγάλη ταινία

Νιότη

• Σκηνοθεσία: Πάολο Σορεντίνο
• Ηθοποιοί: Μάικλ Κέιν, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Ρέιτσελ Βάις, Πολ Ντέινο, Τζέιν Φόντα

Κάθε κινηματογραφική συνάντηση με τον Πάολο Σορεντίνο («Il Divo», «Η τέλεια ομορφιά») είναι σαν μια συναρπαστική κουβέντα μ’ έναν οξυδερκή αλαζόνα - μπορεί να είναι κατά στιγμές υπερφίαλος, αλλά πόσο πιο ενδιαφέρων, πιο εκρηκτικός, πιο πλούσιος από έναν ανέμπνευστο και μετρημένο συνομιλητή!

Οπως και η «Τέλεια ομορφιά», έτσι και η «Νιότη» έχουν γραφτεί με μια μελαγχολική αίσθηση ματαιότητας - αυτή τη φορά ο ήρωας της αγγλόφωνης ταινίας είναι ο 80χρονος Φρεντ, συνθέτης και διευθυντής ορχήστρας, και το πεδίο δεν είναι η Ρώμη, αλλά ένα spa στις ελβετικές Αλπεις, βγαλμένο από το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν.

Ο Φρεντ έχει αποσυρθεί από την καριέρα του κι αρνείται να παίξει ακόμα και τη δημοφιλέστερη δουλειά του, τα «Απλά τραγούδια», έστω κι αν το ζητά η βασίλισσα της Αγγλίας.

Μαζί του είναι ο φίλος του, ο επίσης προχωρημένης ηλικίας Μικ, σκηνοθέτης αποφασισμένος να δημιουργήσει τώρα το magnum opus του, αλλά και άλλοι θαμώνες: η κόρη του Φρεντ, που εξοργίζεται με την προδοσία του άντρα της και τη συναισθηματική απουσία του πατέρα της, ένας διάσημος νέος ηθοποιός που προσπαθεί να πείσει τον κόσμο και τον εαυτό του ότι δεν είναι αποκλειστικά εμπορικός, η Μις Κόσμος, με μια ομορφιά που αγγίζει το θείο, και ο… θεός Ντιέγκο Μαραντόνα (περίπου), που κρύβει από τη δημοσιότητα την παρακμή του.

Παρακμή, νιότη, ωριμότητα, απώλεια, σοφία, αυτά είναι τα βασικά θέματα που πραγματεύεται ο Σορεντίνο, σε μια ταινία που δεν εξάρει, απλοϊκά, τα νιάτα· αντίθετα, λατρεύει το παλιό, αλλά πικραίνεται με το πέρασμα του χρόνου, με τη συνειδητοποίηση ότι πρέπει να μεγαλώσεις πολύ για να καταλάβεις πόση δύναμη έχει το νέο, ότι αναγνωρίζεις με διαύγεια τη σημασία των πάντων μόνον όταν δεν μπορείς πια να τα αξιοποιήσεις.

Γι’ αυτά, ο Σορεντίνο μιλά με μια ελαφρότητα βασισμένη σε πνευματώδη θεμέλια, με λεπτό, κυνικό χιούμορ, με τη χαρακτηριστική του μπαρόκ σκηνοθεσία, με μια διάσταση φελινικού συμβολισμού, με πλάνα υπερβατικής σύλληψης αλλά και, για πρώτη φορά τόσο πολύ, με μεγάλη συναισθηματική ζεστασιά, με αγάπη. Η «Νιότη» είναι μια ταινία σκηνοθετημένη σαν μουσική συμφωνία, μια ταινία-ενορχήστρωση, σαν τη δουλειά του Φρεντ: ένας ύμνος στα «Απλά τραγούδια», που είναι τόσο σύνθετο και τόσο κοπιώδες να καταφέρεις να τα εκτιμήσεις.

Στον κεντρικό ρόλο, ο 82χρονος Μάικλ Κέιν είναι μεγαλειώδης: ερμηνεία συγκρατημένη, «σιτεμένη», εσωτερική αλλά και διαβολικά αστεία, όπως ταιριάζει στον ήρωα που ενσαρκώνει και στην ψυχή της ταινίας. Δίπλα του, ο Χάρβεϊ Καϊτέλ αποδεικνύεται ιδανικός συνένοχος, ενώ οι δεύτεροι ρόλοι -η στα όρια της υστερίας εύθραυστη Ρέιτσελ Βάις, ο δήθεν βαρυσήμαντος Πολ Ντέινο- είναι αριστοτεχνικά γραμμένοι κι επιλεγμένοι. Απολαυστικό tour de force η εμφάνιση της Τζέιν Φόντα (η πρώτη, γιατί η σκηνή της στο αεροπλάνο είναι περιττή και γκροτέσκ), η οποία ενσαρκώνει τη νεάζουσα ντίβα με απίθανη αυτογνωσία, άνεση και αυτοσαρκασμό.

Η φωτογραφία του Λούκα Μπιγκάζι καθαρή σαν καθρέφτης, τέλεια στην επιτήδευσή της, με τις περίτεχνες συνθέσεις που, όμως, πάντα κάτι έχουν να σχολιάσουν, εκφράζει την πρόθεση του Σορεντίνο, που δεν φοβάται την επίδειξη δύναμης στα κάδρα του. Στα μεγάλα πλεονεκτήματα και η μουσική του Ντέιβιντ Λανγκ, που οδηγείται σ’ ένα μαγικό μετα-ρομαντικό κρεσέντο προς το φινάλε. Αλλά, πιστά στην ιδέα της ταινίας, είναι οι απλές σκηνές, όπως εκείνη του μοναχικού Μάικλ Κέιν που διευθύνει την ορχήστρα από αγελάδες στο πράσινο λιβάδι, δημιουργώντας μελωδίες από τη σιωπή, που μένουν αξέχαστες για τη συμπυκνωμένη κομψότητα και σοφία τους. Ενα πληθωρικό ψηφιδωτό, μια καθηλωτική όπερα, μια συγκινητική αγκαλιά, μια μεγάλη ταινία.

Ο νόμος της αγοράς

• Σκηνοθεσία: Στεφάν Μπριζέ
• Ηθοποιοί: Βενσάν Λεντόν, Ιβ Ορί, Καρίν ντε Μιρμπέκ, Ματιέ Σαλέρ, Ξαβιέ Ματιέ, Πολ Πορτολό

Αν οι αδελφοί Νταρντέν προσπάθησαν πέρσι, με το «Δυο μέρες, μια νύχτα», ν’ αποτυπώσουν το αναλώσιμο του ανθρώπου στην αγορά της εποχής της κρίσης, ο Γάλλος Στεφάν Μπριζέ αληθινά το κατάφερε. «Ο νόμος της αγοράς» είναι από εκείνα τα φιλμ που σε κυνηγάνε πολλές ώρες αφού τα έχεις δει, εξαιτίας του διαπεραστικού ρεαλισμού τους. Ο κεντρικός ήρωας, ο Τιερί, που υποδύεται συγκλονιστικά ο Βενσάν Λεντόν (μια αριστουργηματικά διακριτική ερμηνεία, που βραβεύτηκε στις Κάνες), είναι ένας 50χρονος άντρας στη σημερινή Γαλλία που απολύεται από το εργοστάσιο όπου δουλεύει κι αναγκάζεται να αναζητήσει νέο πόστο, ξεκινώντας τα πάντα από την αρχή: τα βιογραφικά, τα interviews, την πρακτική εξάσκηση, τα συνεχόμενα χαστούκια από τους εργοδότες, που βρίσκουν κάποιον πιο νέο, πιο ενημερωμένο, πιο φτηνό.

Εξαιρετικά μινιμαλιστική, με κάμερα στο χέρι που παρακολουθεί τον Τιερί από λίγο πιο μακριά, κοιτάζοντάς τον πλάγια και ποτέ κατά πρόσωπο, με μεγάλες σεκάνς, χωρίς δραματικές εκρήξεις, η ταινία χαρτογραφεί την ανεργία έτσι όπως με το γάντι και με μια θεωρητικοποίηση της προσβολής ισοπεδώνει την αξιοπρέπεια χωρίς ντροπή.

Ακολουθώντας διαδοχικά μια σειρά από σκηνές της καθημερινότητας του Τιερί, η ταινία μένει μακριά από συναισθηματικές ευκολίες και ηθικοπλαστικές κρίσεις, αναγνωρίζοντας ότι η αλήθεια είναι αρκετά σκληρή και αφοπλιστική από μόνη της. Κι αν «Ο νόμος της αγοράς» είναι μια ταινία βγαλμένη από την κρίση, είναι και κάτι περισσότερο από αυτό: μια παράκληση για την ανθρώπινη λύτρωση σε κάθε εποχή.

Αρκαδία χαίρε

• Σκηνοθεσία: Φίλιππος Κουτσαφτής

Μία δεκαπενταετία μετά την «Αγέλαστο πέτρα», ο Φίλιππος Κουτσαφτής επανέρχεται στο σινεμά μ’ ένα δημιουργικό ντοκιμαντέρ στο ίδιο ύφος, με πεδίο δράσης, αυτή τη φορά, τον «επίγειο Παράδεισο», δηλαδή την Αρκαδία του παρελθόντος. Αφηγητής ο ίδιος, σ’ ένα κινηματογραφικό παιχνίδι αλλιώτικης πατριδογνωσίας, μπολιασμένης με την ιστορία, τη μελαγχολία, την κριτική σκέψη. Η διαδρομή της Αρκαδίας, με την ιδιαίτερη σημασία της ως Γης της Επαγγελίας πριν από τους πρωτόπλαστους, ξετυλίγεται σε σπείρα, περνώντας επανειλημμένα από την αρχαιότητα, τη λογοτεχνία, το σήμερα, την αξία της παράδοσης, τα προβλήματα του μεταναστευτικού και της ανέχειας, την αδιαφορία για τον πολιτισμό, παλιό και νέο, στη δική μας εποχή και τη χωρίς ενοχές ισοπέδωσή του. Εξυπνο, λεπτοδουλεμένο, ιδιοσυγκρασιακό ντοκιμαντέρ, χωρίς το πάθος της πρώτης ταινίας, χωρίς άλλωστε και την πρωτοτυπία της, που ωστόσο σε αφήνει πλουσιότερο απ’ ό,τι όταν μπήκες στην αίθουσα.

Ανίερη συμμαχία

• Σκηνοθεσία: Σκοτ Κούπερ
• Ηθοποιοί: Τζόνι Ντεπ, Τζόελ Ετζερτον, Μπένεντικτ Κάμπερμπατς, Πίτερ Σάρσγκααρντ, Ντακότα Τζόνσον, Κέβιν Μπέικον

Ο σκηνοθέτης του «Crazy Heart» με τον Τζεφ Μπρίτζες και του «Out of the Furnace» με τον Κρίστιαν Μπέιλ δίνει τώρα στον Τζόνι Ντεπ την ευκαιρία ν’ αναλάβει έναν δυνατό, δραματικό ρόλο που πιθανόν να τον οδηγήσει στα Οσκαρ. Η ταινία βασίζεται στην πραγματική ιστορία του Γουάιτι Μπάλτζερ, μαφιόζου στη Βοστόνη του ’70, που δέχτηκε να συνεργαστεί με το FBI, αλλά έστρεψε το Σύστημα στην υπηρεσία των δικών του συμφερόντων, σε μια από τις εντυπωσιακότερες αληθινές περιπτώσεις κρατικής διαφθοράς στην Αμερική.

Η ταινία είναι σκηνοθετημένη σαν ένα «best of» των γκανγκστερικών φιλμ που αγαπά ο Κούπερ, με συχνές απομιμήσεις του Σκορσέζε και χωρίς καμιά εμβάθυνση στους χαρακτήρες των ηρώων, ή έστω του Γουάιτι Μπάλτζερ, με αποτέλεσμα γρήγορα να χάνει το σασπένς της, στη δράση ή στη συλλογιστική. Ωστόσο, ο Τζόνι Ντεπ, υπερβαίνοντας και την ίδια τη μεταμόρφωσή του, πραγματικά επιβάλλεται στην οθόνη και θυμίζει τι μπορεί να κάνει υποκριτικά, όταν το θυμάται και ο ίδιος.

Το μέλλον

• Σκηνοθεσία: Αλίσια Σέρσον
• Ηθοποιοί: Μανουέλα Μαρτέλι, Ρούτγκερ Χάουερ, Λουίτζι Κιάρντο, Αλεσάντρο Τζιαλοκόστα, Νικόλας Βαπορίδης

Η Χιλιανή σκηνοθέτης μεταφέρει για πρώτη φορά στην οθόνη μυθιστόρημα του Ρομπέρτο Μπολάνιο που, ωστόσο, χάνει σε σημασία, ατμόσφαιρα και περιεχόμενο στην εικονοποίησή του. Τα έφηβα αδέλφια, η Μπιάνκα και ο Τομάς, χάνουν τους γονείς τους σε δυστύχημα και προσπαθούν, με τη «βοήθεια» δύο γυμναστών φίλων του Τομάς, να πλουτίσουν ληστεύοντας τον Μασίστα, έναν παρηκμασμένο πια τέως Μίστερ Υφήλιος, με την Μπιάνκα σαν δόλωμα. Ο δρόμος προς την ενηλικίωση περνά από την απώλεια, τη ματαίωση, τη συγχώρεση και την οικονομική κρίση, όμως με τόσο μεγάλη έμφαση σε κάθε λογής επιτήδευση, και στην εικόνα και στον ήχο και στο αφηρημένο μεταφυσικό στοιχείο, στο slow motion, στο voice over, σε αποσπάσματα τηλεοπτικών εκπομπών, κινηματογραφικών ταινιών, στη θρησκεία, στην Ευρώπη, στη φτηνή αισθητική, που κάθε ουσία χάνεται μέσα σ’ έναν ελαφρύ εκνευρισμό.

Σκοτεινή ανάμνηση

• Σκηνοθεσία: Αλεχάντρο Αμενάμπαρ
• Ηθοποιοί: Ιθαν Χοκ, Εμα Γουότσον, Ντέιβιντ Θιούλις

Θρίλερ σατανιστικών τελετών, που θα τοποθετούνταν στη στοίβα με τα παρόμοιά του, αν δεν το σκηνοθετούσε ο Αλεχάντρο Αμενάμπαρ που, ομολογουμένως, ξέρει να στήσει σκοτεινή ατμόσφαιρα και αφανή, επικίνδυνη ένταση. Κατά τα άλλα, σ’ αυτήν τη βασισμένη σε πραγματικά συμβάντα ιστορία ενός αστυνομικού, που διερευνά την αύξηση θανάτων από σατανιστικά τελετουργικά στη Μινεσότα του ’90, όλα μένουν αναξιοποίητα, από τον ίδιο τον τρόμο, μέχρι την υπόνοια του ερωτισμού ανάμεσα στον αστυνομικό και το ανήλικο θύμα, μέχρι τη σιωπηλή συνενοχή της μικρής, κλειστής κοινότητας και της εκκλησίας. Ευτυχώς, ο Ιθαν Χοκ είναι πάντα ευχάριστος στα μάτια.