Σύγχρονος πολιτικός λόγος και αρχαίες ιστορίες

Ξεκίνησε το 17ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, με την πρώτη επίσημη εμφάνιση του αναπληρωτή υπουργού Πολιτισμού, Νίκου Ξυδάκη, με φρέσκο αέρα και… αρχαιοελληνικό περιεχόμενο στις πρώτες ελληνικές ταινίες του προγράμματος.

Στην πρεμιέρα, το βράδυ της Παρασκευής, ο διευθυντής του φεστιβάλ, Δημήτρης Εϊπίδης, επισήμανε ότι η διοργάνωση έχει επίσημα αναγνωριστεί ως η τρίτη σημαντικότερη στο είδος της στην Ευρώπη κι ευχήθηκε φέτος η προσέλευση να ξεπεράσει και τους περσινούς 40.000 θεατές.

Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, καλωσόρισε τον Νίκο Ξυδάκη, σημειώνοντας ότι έχει από εκείνον πολλές προσδοκίες, ακριβώς επειδή γνωρίζει και υποστηρίζει τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό που για χρόνια έχει μείνει στο περιθώριο.

Ακόμα, ευχήθηκε καλή επιτυχία στο νέο Διοικητικό Συμβούλιο του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, κάτι που, όπως είπε, «έπρεπε καιρό να έχει γίνει».

Ο ίδιος ο Νίκος Ξυδάκης μίλησε με αμεσότητα και απλότητα, μακριά από τους ξύλινους, αδιάφορους λόγους που εκφωνούν συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις οι πολιτικοί.

Πρακτικά, ο Νίκος Ξυδάκης δήλωσε ότι ως αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού θα σταθεί δίπλα στους δημιουργούς και τους παραγωγούς, ότι θα επιβάλει (ξανά) στα τηλεοπτικά κανάλια την απόδοση του 1,5% του ετήσιου τζίρου τους στις ελληνικές παραγωγές και ότι θα επιδιώξει την προσέλκυση ξένων παραγωγών στην Ελλάδα.

Δεν θα μπορούσε να έχει πει ούτε λιγότερα ούτε περισσότερα. Αυτά ακριβώς είναι τα σημαντικά ζητήματα μετά και τον διορισμό του Δ.Σ. του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου που έκανε πριν από δύο εβδομάδες, άρα πια δεν έχουμε παρά να περιμένουμε να δούμε πώς θα τα δρομολογήσει.

Εξω από τις «επίσημες» εμφανίσεις και μέσα στις αίθουσες, δύο νέα ελληνικά ντοκιμαντέρ με αρχαιολογικό περιεχόμενο έκαναν τις πρεμιέρες τους. Από τη μια πλευρά, ο Φίλιππος Κουτσαφτής, δεκαπέντε χρόνια μετά την «Αγέλαστο Πέτρα», παρουσίασε την καινούργια του ταινία, που λέγεται «Αρκαδία Χαίρε» και διερευνά την ιστορία και το σήμερα της Τεγέας και της γύρω περιοχής.

Με το γνώριμο ύφος του, με τη σύνδεση της μυθολογίας, της αρχαιολογίας και της σύγχρονης κοινωνιολογίας, με τη δική του φωνή στην αφήγηση, ο Κουτσαφτής διαγράφει μια σπείρα στην ιστορία του τόπου και στον χρόνο που την προσδιορίζει.

Ο ίδιος εξήγησε τι διαπίστωσε κάνοντας το ντοκιμαντέρ του: «Ο τόπος αυτός έχει εγκαταλειφθεί από τους νέους, στα χωριά υπάρχει μικρός αριθμός γερόντων, ενώ η αγροτική παραγωγή είναι ελάχιστη, παρόλο που θα μπορούσε να ήταν μεγαλύτερη.

Οι άνθρωποι του τόπου του γύρισαν την πλάτη και έχασε την ταυτότητά του. Είναι σημάδια των καιρών που οδήγησαν ώς έναν βαθμό σε αυτό που λέμε κρίση. Οι Αρκάδες κάποτε έφευγαν μισθοφόροι, ύστερα μετανάστες στις ΗΠΑ και την Αυστραλία. Σήμερα το κενό καλύπτουν οι εργάτες γης από τις γειτονικές χώρες που κατοικούν στα χωριά».

Σε μια σχετική αντιπαραβολή τού χτες με το σήμερα, σ’ ένα διαφορετικό κυνήγι με τον χρόνο, στηρίζει ο Κίμων Τσακίρης του «Sugartown: Οι Γαμπροί» το νέο φιλμ του, που λέγεται «Η Αρχαιολόγος». Η εν λόγω αρχαιολόγος είναι η Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη, που προσπάθησε, μόνη (μαζί με την ομάδα της) εναντίον όλων και κυρίως του χρόνου, να διασώσει, κυριολεκτικά, ένα πλήθος σημαντικών αρχαιοτήτων από πνιγμό.

Σε ανασκαφή στη Δυτική Μακεδονία, η αρχαιολόγος ήρθε αντιμέτωπη με το υπό κατασκευή φράγμα Ιλαρίωνα της ΔΕΗ, το οποίο, ανεπιστρεπτί, προχωρούσε στο να πλημμυρίσει την πεδιάδα με τα ευρήματα – όπως και έγινε.

Αυτό είναι το «εύρημα» της ταινίας. Η ουσία της, όμως, είναι η πραγματικότητα που κυλά χωρίς περισπασμούς, η φύση που έχει τη δική της ατζέντα και η στάση του ανθρώπου απέναντι στα δύο, σ' ένα ντοκιμαντέρ που, παρά τον χαρακτήρα της τεκμηρίωσης που το διατρέχει, είναι απόλυτα, συγκινητικά προσωποκεντρικό.

Ο… χρόνος έχει τη δική του ιστορία και για τη Γεωργία Καραμήτρου. «Για τους αρχαιολόγους δεν υπάρχει παρελθόν, παρόν και μέλλον», εξηγεί. «Εγώ κάπου μέσα μου αντιμετωπίζω τον χρόνο σαν κάτι ενιαίο, από το παρελθόν μέχρι σήμερα, λόγω της γνώσης, της εξειδίκευσης. Ο χρόνος δεν είναι ούτε εχθρός ούτε φίλος. Αλλά είναι κάτι πολύτιμο. Ούτε πουλιέται ούτε αγοράζεται και δεν φτάνει ποτέ. Οτι η ιστορία σε διδάσκει, σε βοηθάει να ζεις, είναι αυτονόητο. Θα πω το κοινότοπο, ότι δεν μπορείς να μην έχεις ρίζες, το ιστορικό παρελθόν είναι το κλαδί που σε κρατάει, μην το κόψεις, πρέπει να χτίσουμε ένα μέλλον για το ιστορικό μας παρελθόν. Είναι αυτό που μας καθορίζει ως άτομα. Βοηθάει στην αυτογνωσία μας και η δική μας ιστορία και η ιστορία των άλλων. Και μάλιστα, η αρχαία ελληνική ιστορία, που η αρχαιολογία είναι η ορατή της πλευρά. Δεν μπορεί να είναι κανείς αποκομμένος από αυτήν, είναι σαν άνθρωπος χωρίς μνήμη».