«Πώς να δεις “Λόρενς της Αραβίας” στο λάπτοπ;»

Η αντισυμβατική ντοκιμα­ντερίστρια Σόφι Φάινς, αδελφή των ηθοποιών-σταρ Ρέιφ και Τζόζεφ, ήρθε για να παρουσιάσει ταινίες της σε αφιέρωμα της Ταινιοθήκης. Και είχε πολλά να μας πει. Μέχρι και για τον Βαρουφάκη, που παραλίγο να τον βάλει σε φιλμ της με τον Σλαβόι Ζίζεκ. Ηταν όμως τότε άγνωστος και τον έκοψε ο παραγωγός

Είναι επίσημη καλεσμένη στο αφιέρωμα «Art&Docs: επίμονα ταλέντα» της Ταινιοθήκης και του Exile Room, με ντοκιμαντέρ γύρω από ιδιαίτερους δημιουργούς. Είναι αδερφή των γνωστών και βραβευμένων σταρ Ρέιφ και Τζόζεφ Φάινς. Η Σόφι Φάινς ήρθε για να παρουσιάσει δύο παλαιότερα ντοκιμαντέρ της («Χορταριασμένες πόλεις» και «Κινηματογραφικός οδηγός για διεστραμμένους»). Ξεκίνησε την καριέρα της το 1987, ακολουθώντας μια αντισυμβατική πορεία στο πλευρό του Πίτερ Γκρίναγουεϊ. Η νέα της ταινία θα είναι για την Γκρέις Τζόουνς. Hδη την δουλεύει δέκα χρόνια.

♦ Eχετε μαθητεύσει επί χρόνια δίπλα στον Πίτερ Γκρίναγουεϊ, έχετε συνεργαστεί με τον φιλόσοφο Σλαβόι Ζίζεκ. Πώς τους ζήσατε από κοντά;

Είναι πολύ δυνατές προσωπικότητες. Ο Γκρίναγουεϊ δίνει πολύ προσωπικό τόνο στις ταινίες του και παίρνει ρίσκα όσον αφορά τον εικαστικό φορμαλισμό των κάδρων του. Ηταν, και είναι ακόμη, βαθιές οι τομές που έκανε στα δεδομένα της εικόνας, όπως την ξέραμε. Ορισε για μας, δημιουργούς και θεατές, μια νέα προοπτική. Οσο για το αν ήταν δύσκολος άνθρωπος, ο καθένας μπορεί να είναι. Πόσω μάλλον όσοι θέλουν να επιτύχουν δημιουργία υψηλής καλλιτεχνικής αξίας. Το θέμα είναι ότι μέσα από τις δυσκολίες αυτές επιτυγχάνεται ένας διάλογος που μόνο μπροστά μπορεί να σε πάει. Τουλάχιστον για μένα έτσι ήταν, όλα τα χρόνια της συνεργασίας μας.

Το κοινό σημείο Ζίζεκ και Γκρίναγουεϊ είναι πως και οι δύο είναι πλήρως αφοσιωμένοι στο έργο και το όραμά τους. Για πόσους ανθρώπους μπορούμε να το πούμε αυτό σήμερα;

♦ Το δικό σας όραμα;

Είναι ξεχωριστό για κάθε πρότζεκτ. Τα υλικά σου είναι η θεματολογία που επιλέγεις και ο ρόλος που σου δίνεται. Η θέση μου δίπλα στον Γκρίναγουεϊ ήταν να καταφέρω να πετύχει η ταινία. Οπότε, η συνεργασία έπρεπε να ήταν, και ήταν, άριστη. Το ίδιο συνέβη και με τον Ζίζεκ, αλλά και με τον Γερμανό εικαστικό Ανσελμ Κίφερ, για τον οποίο έκανα το ντοκιμαντέρ «Χορταριασμένες πόλεις», και τον Σκοτσέζο χορογράφο Μάικλ Κλαρκ, που συνεργάστηκα μαζί του κάποια χρόνια με αποτέλεσμα το ντοκιμαντέρ τού BBC, «The Late Michael Clark». Το θέμα είναι να έχεις κοινούς κώδικες - αξιακούς και επικοινωνίας. Ή να είσαι διατεθειμένος να τους βρεις. Ο Ζίζεκ, για παράδειγμα, είναι χείμαρρος. Μπορεί να μιλάει συνεχόμενα για 20 λεπτά. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και αστείος και αυτό σου δίνει ανάσες.

♦ Ποια είναι τα δικά σας πρωταρχικά υλικά;

Πρέπει να γνωρίζεις τη γραμματική του κινηματογράφου και μετά να δημιουργήσεις πάνω στο θέμα σου, αφήνοντάς το ζωντανό να δράσει. Αυτό έχω κάνει με όλα μου τα ντοκιμαντέρ. Με τον Σλαβόι, το υλικό ήταν η γλώσσα, η προφορικότητα. Με τον Κίφερ, το τοπίο και η εικόνα.

♦ Γιατί επιμένετε στον κινηματογράφο; Εχετε πει ότι εκεί νιώθετε σαν στο σπίτι σας...

Οι διαστάσεις του κινηματογράφου είναι που με μαγεύουν. Το να βλέπεις την ταινία σε μεγάλη οθόνη, στα σκοτεινά. Εκεί νιώθω ασφαλής και εμπνέομαι. Είναι κρίμα που τα σημερινά παιδιά βλέπουν φιλμ από το κινητό τους. Είναι δυνατόν να δεις τον «Λόρενς της Αραβίας» στο λάπτοπ σου; Βλέπεις άλλη ταινία. Ασε που διαρκώς κάτι αποσπά την προσοχή σου. Ενώ όταν πηγαίνεις στο σινεμά, αναλαμβάνεις μια δέσμευση: να δεις μια ταινία, από την αρχή έως το τέλος. Είμαι αισιόδοξη, όμως, γιατί ακόμη βλέπω ανθρώπους να ντύνονται για να πάνε σινεμά.

♦ Δηλαδή, θυμάστε την πρώτη ταινία που είδατε;

Πολύ καλά. Ηταν το «Jesus Christ Super Star». Μου είχε κάνει τόση εντύπωση. Ημουν 8 ετών και είχα πάει με τον θείο μου, σε μια καθολική συνοικία στο Κιλκένι, όπου ήταν επίσκοπος. Φαντάζεστε το σοκ του όταν είδε όπως είδε τη Μαρία τη Μαγδαληνή! Η πρώτη ταινία, όμως, που με επηρέασε βαθιά ήταν το «Αίνιγμα του Κάσπαρ Χάουζερ» του Βέρνερ Χέρτζογκ. Είχα γοητευτεί από τις εικόνες και τη ροή των πλάνων, τις παύσεις και τον χώρο που άφηνε στον θεατή για να βιώσει την ποιητική του αφήγηση. Ημουν μικρή τότε - έκανα babysitting όταν την πρωτόδα...

♦ Για τις πρόσφατες παραγωγές;

Ξεχώρισα την «Ida» του Πάβελ Παβλικόφσκι. Εξαιρετική ταινία, ειδικά για τη σημερινή εποχή που «αν δεν φέρνεις χρήματα, δεν βγάζεις νόημα». Τόσο απλά στο λένε οι παραγωγοί.

♦ Ξέρετε, είναι αστείο, αλλά το ντοκιμαντέρ σας «Ιδεολογικός οδηγός για διεστραμμένους» θα μπορούσε να είναι τίτλος για την Ελλάδα τού σήμερα...

«Ξέρετε, ο Ζίζεκ ήθελε τότε να βάλουμε και τον Βαρουφάκη στο φιλμ, οπότε έκανα έρευνα γι’ αυτόν, διάβασα κείμενά του κ.λπ. Αλλά ο παραγωγός είπε ότι είναι άγνωστος και η συζήτηση μεταξύ τους δεν έγινε. Από ‘κεί και πέρα, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό για την Ελλάδα που έκανε αυτή την αριστερή επιλογή. Ακόμη και νομπελίστες μιλάνε εναντίον αυτής της απάνθρωπης λιτότητας. Διάβαζα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο τις προάλλες, που έλεγε να μην τρομάζουμε από τους μεγαλόσχημους τίτλους, καθώς αυτό που προτείνει η κυβέρνησή σας δεν είναι επαναστατικό. Είναι απλώς κοινή λογική.

Σάββατο 7/2, 19.30: «Χορταριασμένες πόλεις». Ακολουθεί συζήτηση.

Κυριακή 8/2, 16.00-18.00: Masterclass (στο Exile Room, Αθηνάς 12, 3ος όροφος, στα αγγλικά, ελεύθερη είσοδος)

Κυριακή 8/2, 18.15: «Κινηματογραφικός οδηγός για διεστραμμένους». Ακολουθεί συζήτηση.

Οι προβολές γίνονται στην Ταινιοθήκη (Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136).