Μια καντάτα για τους δικούς μας λαϊκούς σούπερ ήρωες του δρόμου

Είναι συνθέτης, μουσικός, καλλιτεχνικός διευθυντής του Oros Ensemble και composer in residence του Πανεπιστημίου του Cambridge: ο Αποστόλης Κουτσογιάννης, που για τις σπουδές του έλαβε την υποτροφία του Ιδρύματος Λεβέντη, παρουσιάζει τα έργα του σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο.

Απόψε και αύριο, 14 και 15 Ιουνίου, παρουσιάζεται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε συμπαραγωγή με την Εθνική Λυρική Σκηνή το έργο που έντυσε μουσικά, «Κουταλιανοί ή Το βάρος της ιστορίας», στην πρώτη παρουσίασή του στην Αθήνα καθώς έχει προηγηθεί η παρουσίασή του στον αρχαιολογικό χώρο της Ανακτορούπολης το 2022 στο πλαίσιο του θεσμού του υπουργείου Πολιτισμού «Ολη η Ελλάδα ένας πολιτισμός».

Η μουσικοεικαστική καντάτα από την Ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή σε συνεργασία με το μουσικό σύνολο Oros Εnsemble, τον ποιητή Μάριο Χατζηπροκοπίου και τον εικαστικό Πέτρο Τουλούδη φωτίζει στιγμές από τη ζωή των «Κουταλιανών», όπως ονομάστηκαν οι Μικρασιάτες μασίστες σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Από τον μυθικό Παναγή Κουταλιανό και τον απόγονό του Δημήτρη, στον Χάρη Καρπόζηλο και τoν Γιάννη Κεσκελίδη που έγινε γνωστός με το προσωνύμιο «Σαμψών», μέχρι τον γίγαντα του ελληνικού κατς «Αττίλιο» ή «Ασιάτη». Σαν μακρινός απόηχος και ξεθωριασμένη εικόνα οι Ελληνες μασίστες, με τους καλογυαλισμένους μυς και τις αλυσίδες τους, που έδιναν υπαίθριες παραστάσεις στα χωράφια και στις πλατείες, αποτελούν επίσης μια προβολή των πόθων της εποχής για τις συλλογικές μας νίκες και ήττες. Κι ακόμη συνδιαλέγονται με την ιστορική μας μνήμη, καθώς μέσα από τον θρυλικό τους βίο αναδύονται με αλληγορικό τρόπο η μετάβαση από τα τέλη του 19ου στις αρχές του 20ού αιώνα, οι αλλεπάλληλοι εκτοπισμοί, η Μικρασιατική Καταστροφή και τα ασφυκτικά πλέον σύνορα του νεοελληνικού κράτους.

Με πεπρωμένο τους τον διαρκή αγώνα μέχρι την τελική νίκη, αυτοί οι Μικρασιάτες «γίγαντες» δεν ξέφυγαν από την προδιαγεγραμμένη μοίρα της έκπτωτης αυτοκρατορίας που τους ξέβρασε καθώς η ρώμη της νιότης και η παγκόσμια φήμη έδωσαν τη θέση τους στην ανθρώπινη συνθήκη, την ευαλωτότητα του γήρατος, το τρωτό σώμα, μια βαμμένη γενειάδα πρώην υπερανθρώπου που περιμένει κέρματα, πριν ταφεί στη λήθη.

Ο Απόστολος Κουτσογιάννης μάς εξηγεί...

● Περιγράψτε μας τη μουσική της παράστασης «Κουταλιανοί ή Το βάρος της ιστορίας». Ποια πρόκληση αντιμετωπίσατε στη σύλληψη αυτού του έργου;

Η μουσική της παράστασης πηγάζει από το κείμενο του Μάριου Χατζηπροκοπίου και κινείται γύρω από δύο βασικούς άξονες: έναν αμιγώς τραγουδιστικό και έναν οργανικό/ορχηστρικό. Τα τραγούδια της παράστασης με ενδιέφερε να έχουν προσωπικό μελωδικό χαρακτήρα και φρεσκάδα, κινούμενα γύρω από ένα μεγάλο εύρος ψυχικών μεταβολών όπως υπαγορεύει το ταξίδι των Κουταλιανών. Η αμιγώς ορχηστρική μουσική εφορμά από το κείμενο αλλά αναπόφευκτα δημιουργεί και ένα παράλληλο επίπεδο έκφρασης άρρητο. Βασική δυσκολία στη σύλληψη του έργου υπήρξε το πολύ σύντομο διάστημα που έπρεπε να γραφτεί η μουσική για την πρώτη παρουσίαση του έργου το καλοκαίρι του 2022.

● Υπάρχουν σύγχρονοι Κουταλιανοί;

Με την κυριολεκτική έννοια των παλαιστών δρόμου, όχι. Ωστόσο, η διαδικασία της δημόσιας έκθεσης ως μέσου επιβίωσης, συχνά με όρους επαιτείας, είναι παντού παρούσα γύρω μας. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι ο κόσμος δράσης των Κουταλιανών υπήρξε εν πολλοίς μυθολογικός ως προς τα σύμβολά του, ενώ σήμερα η «έκθεση δύναμης», όπως και κάθε έκθεση στον δημόσιο χώρο, είναι, συνήθως, αναπόφευκτα τοποθετημένη σε ένα εδραιωμένο πλαίσιο κανόνων και συμπεριφοράς.

● Είμαστε ως άνθρωποι το βάρος που κουβαλάμε;

Αν το βάρος ως έννοια υποδηλώνει τους καθημερινούς προσωπικούς αγώνες επιβίωσης, σίγουρα είμαστε το αποτέλεσμα αυτού του αγώνα.

● Παρουσιάστε μας το μουσικό σύνολο Oros Ensemble. Τι ετοιμάζετε αυτή την εποχή και πώς φαντάζεστε αυτό το σύνολο στο μέλλον;

Οι Oros Ensemble είμαστε μια ομάδα μουσικών που μας ενώνουν η φιλία και η ανάγκη να παίζουμε και να δημιουργούμε μουσική. Φτιάξαμε το σχήμα το 2020, υπό πολύ δύσκολες συνθήκες, αλλά ήμασταν τυχεροί γιατί από την αρχή μάς στήριξε η Εθνική Λυρική Σκηνή δίνοντάς μας τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουμε πρωτότυπα residencies στη Βαμβακού Λακωνίας. Δημιουργήθηκε έτσι ένα θερμοκήπιο προβών και συνεργασίας για εμάς, το οποίο σταδιακά μετουσιώθηκε σε έντονη συναυλιακή δράση. Ετσι, εκτός από την παράσταση των Κουταλιανών στο Μέγαρο Αθηνών τον Ιούνιο, θα έχουμε συναυλίες σε διάφορα μέρη στην Ελλάδα όλο το καλοκαίρι, ετοιμάζουμε και μια νέα ηχογράφηση στα στούντιο της Εθνικής Λυρικής τον Ιούλιο και τέλη Αυγούστου μια νέα παράσταση μουσικού θεάτρου σκιών στο Ισλαχανέ της Θεσσαλονίκης. Θα θέλαμε το σχήμα στο μέλλον να λειτουργήσει ως πλατφόρμα στήριξης και εξαγωγής της μουσικής πραγματικότητας της Ελλάδας.

♦ Πληροφορίες: Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα Νίκος Σκαλκώτας}. Παρασκευή 14 & Σάββατο 15 Ιουνίου. στις 21.00.
«Κουταλιανοί ή Το βάρος της ιστορίας».
Σύλληψη, καλλιτεχνική επιμέλεια: Ομάδα Μουσικού Θεάτρου Ραφή.
Μουσική σύνθεση: Αποστόλης Κουτσογιάννης.
Λιμπρέτο: Μάριος Χατζηπροκοπίου.
Εικαστική επιμέλεια, γλυπτά: Πέτρος Τουλούδης.
Κινησιολογία: Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου.
Σχεδιασμός φωτισμών: Κωστής Μουσικός.
Κοστούμια: Βαγγέλης Μαντζαβίνος.
Επεξεργασία μαγνητοταινίας: Μιχάλης Καλκάνης.
Ερμηνεύουν: Λητώ Μεσσήνη, υψίφωνος. Αναστασία Κότσαλη, μεσόφωνος.
Oros Ensemble: Βασίλης Ζιγκερίδης, κανονάκι. Κωνσταντίνος Ζιγκερίδης, μπαγιάν. Ειρήνη Κρικώνη, βιολί. Αντώνης Τσαχτάνης, κλαρινέτο