Επιτέλους ένα γκαλά όπερας διαφορετικό!

Δεν είναι λίγες οι φορές που έχουμε επισημάνει την ασφυκτική συρρίκνωση των επιλογών ρεπερτορίου που παρουσιάζονται στα διάφορα γκαλά όπερας στην Αθήνα. Πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο που σφίγγει σαν θηλιά τη μουσική ζωή της ελληνικής πρωτεύουσας, οδηγώντας σε όλο και στενότερες επιλογές και, εν τέλει, σε μαρασμό. Δεν θα σχολιάσω τους προφανείς λόγους για τους οποίους συμβαίνει αυτό˙ άλλωστε είναι διεθνές φαινόμενο, μόνο που βέβαια αλλού εκδηλώνεται σε διαφορετικού βάθους, ανοχών και αντοχών πολιτιστικά περιβάλλοντα και ορίζοντες.

Αυτών λεχθέντων η βραδιά όπερας που παρακολουθήσαμε στις 20/9/2023 στο θέατρο «Αλίκη Βουγιουκλάκη» των Βριλησσίων πρόσφερε μια πραγματικά μοναδική ανάσα από άποψη ενδιαφέροντος ρεπερτορίου! Διοργανώθηκε από τη Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Βριλησσίων 2023. Διηύθυνε ο ακούραστα φιλέρευνος αρχιμουσικός Βύρων Φιδετζής και τραγούδησαν δύο Ελληνες μονωδοί: η υψίφωνος Αννα Στυλιανάκη και ο τενόρος Δημήτρης Πακσόγλου. Η εκδήλωση φιλοξενήθηκε σε ανοιχτό, υπαίθριο χώρο: ένα μικρό, πευκοφυτεμένο πρώην νταμάρι στις υπώρειες της Πεντέλης, στο οποίο έχει προστεθεί ένα πολυγωνικό κοίλο φτιαγμένο από σιδερένιες σκαλωσιές, καλυμμένο με σανίδες. Αναπόφευκτη ήταν η χρήση μικροφωνικής ενίσχυσης, η οποία, όμως, εφαρμόστηκε διακριτικά, με φροντισμένη ισορροπία: δίχως περιττά ντεσιμπέλ, υποστηρίζοντας μόνον και κυρίως τους τραγουδιστές.

Στις πολύ ευχάριστες εντυπώσεις που αποκομίσαμε μέτρησαν αποφασιστικά -το διατυπώνω ξανά!- οι σε βάθος ψαγμένες επιλογές: απολαυστικές, καίριες, διδακτικές, με ευχάριστα ξαφνιάσματα και ζυγιασμένους γλυκασμούς. Το πρόγραμμα γύρισε τελείως την πλάτη στη λογική των «πιασάρικων», λαοφιλών τετριμμένων επιλογών. Αντίθετα, εστίασε αποκλειστικά σε ενδιαφέρουσες επιλογές και αντιπαραθέσεις εκλεκτών σπανιοτήτων από την εργογραφία της όπερας του ιταλικού, του γαλλικού, του ρωσικού και του γερμανικού Ρομαντισμού, τις περισσότερες των οποίων έχουμε ακούσει οι Ελληνες φιλόμουσοι μόνον από ηχογραφήσεις… Φωτίζοντας τις ρευστές αν και ασύμμετρες συζεύξεις μεταξύ Ευρώπης και Ελλάδας της εποχής, ο Φιδετζής ενέταξε στα παραπάνω εύστοχα και πειστικά δύο κομμάτια του Σπύρου Σαμάρα.

Ο Πακσόγλου τραγούδησε την κάποτε ιδιαίτερα δημοφιλή άρια του Λιονέλ από τη Γ’ Πράξη της «Μάρθας» του Φλότοφ (στα ιταλικά), καθώς επίσης την εκτενή άρια του Ντον Αλβάρο από τη Γ’ Πράξη της βερντιανής «Δύναμης του πεπρωμένου». Η Στυλιανάκη τραγούδησε την άρια της Σιμέν από τον «Σιντ» του Μασνέ και την «Αρια του γράμματος της Τατιάνας» από τον «Ευγένιο Ονιέγκιν» του Τσαϊκόφσκι. Στο τέλος κάθε μέρους, οι δύο μονωδοί συνέπραξαν αρχικά στο μεγάλο ντουέτο Ραούλ-Βαλεντίν από τους «Ουγενότους» του Μέγερμπεερ και, στο τέλος, στο ντουέτο Παύλου-Κοντέσσας από την κωμική όπερα και κύκνειο άσμα του Σαμάρα «Η Κρητικοπούλα». Ενδιάμεσα ακούσαμε παιγμένα με ιδιαίτερη φροντίδα κάποια -επιτέλους όχι τα χιλιοακουσμένα!- ορχηστρικά αποσπάσματα από όπερες: τον «Χορό των δαιμόνων», μοναδικό σωζόμενο σπάραγμα αυθεντικής ενορχήστρωσης από τη «Φλώρα Μιράμπιλις» του Σαμάρα, το επίσης δαιμονικό «Intermezzo Tregenda» («Το φάντασμα») από τη δίπρακτη όπερα-χορόδραμα «Τα βίλι» του Πουτσίνι, τον αιθέριο «Διαλογισμό της Θαΐδας» από τη φερώνυμη όπερα του Μασνέ (εξαιρετικός στην απόδοση των φωνητικής διάστασης γλυκασμών της μουσικής ο Ρώσος εξάρχων βιολιστής της ορχήστρας Γιαρεσλάβ Τόκαρεφ!) και το λυρικό «Ιντερμέτζο» από τον «Φίλο Φριτς» του Μασκάνι. Εκτός προγράμματος ορχήστρα και τραγουδιστές πρόσφεραν στα γερμανικά το γνωστό «Βάλς» από την «Εύθυμη Χήρα» του Λέχαρ.

Παρά κάποιους προφανείς ηχητικούς συμβιβασμούς, το ακρόαμα υπήρξε αδιάλειπτα ενδιαφέρον, καλαίσθητο και απολαυστικό. Σίγουρα η μεγέθυνση των φωνών έναντι της ορχήστρας, αναπόδραστη συνέπεια της απαραίτητης ηχητικής ενίσχυσης, υπήρξε λίγο παραπλανητική. Ομως αυτό δεν εμπόδισε να εκτιμήσουμε για ακόμη μια φορά την οικεία, γλυκιά, δίχως χάσματα, ισορροπημένη φωνή του Πακσόγλου, καθώς επίσης την αισθαντική, σκούρα, λαμπερή, μεστή φωνή και το προσεγμένο τραγούδι της Στυλιανάκη: οι δυο τραγουδιστές απέδωσαν άριες και ντουέτα με εγρήγορση, αβίαστα, δίχως εκπτώσεις, ταιριάζοντας το ήθος του τραγουδιού τους στο στίγμα της εκάστοτε παρτιτούρας. Γενικά ιδιαίτερα φροντισμένη ήταν και η εκ μέρους της Φιλαρμόνια απόδοση της συμφωνικής διάστασης της μουσικής, ειδικά στα ορχηστρικά αποσπάσματα των Σαμάρα, Πουτσίνι και Μασνέ.