Πόση σύγχρονη μουσική αντέχει η Αθήνα;

Μακρά και εντυπωσιακή η παρέλαση ονομάτων: Μπουλέζ, Οανά, Γκεντίζλιογκλου, Στόκχαουζεν, Τζάρμπι, Στραβίνσκι, Λίγκετι, Πεσόν, Καμπό, Ραβέλ, Γκριζέ, Σκύλλας, Χαντάντ, Μουλτάκα, Κουμεντάκης, Κρέστα, Τακεμίτσου, Σάριαχο, Κέιτζ, Αντρίεσεν, Αδάμης, Ράιλι, Τσιμπάνου, Μαστραντώνη, Χατζηθέμελη, Τόνια, Γούβαλη, Παπαμήτρου κ.ά. Τα έργα ερμήνευσαν Ελληνες και ξένοι μουσικοί των μη κρατικών εγχώριων συνόλων Ergon Ensemble, KYKLOS, Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής και Σύνολο Φεστιβάλ Ιονίων. Μάλιστα κάποιες μέρες οι συναυλίες τους συνέπιπταν!

Στην Ευρώπη, ένας τέτοιος συνωστισμός θα λογιζόταν ως αυτονόητο δείγμα φυσιολογικής προοδευτικότητας και θα καταγραφόταν στα πεπραγμένα της τρέχουσας μουσικής ζωής δίπλα στο κύριο σώμα άλλων εκδηλώσεων βασικού ρεπερτορίου. Παρ’ ημίν συνιστά ένα (ακόμη) παράδοξο που φωτογραφίζει -και συντηρεί- στρεβλώσεις του πολιτιστικού βίου. Βεβαίως, εδώ θα όφειλε κανείς να επισημάνει την επίδραση μυρίων, γνωστών εξωμουσικών παραγόντων. Τελικά όμως, σε μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, όπου σπάνια ακούμε τα κουαρτέτα των Μπετόβεν, Μότσαρτ και Χάιδν, σπανιότερα του Σοστακόβιτς και ουδέποτε εκείνα των Μπάρτοκ, Γιάνατσεκ, Σκαλκώτα και άλλων «μοντέρνων» του περασμένου αιώνα, όπου η μουσική ζωή αδυνατεί να συντηρήσει έστω ένα κουαρτέτο εγχόρδων πλήρους απασχόλησης, η έμφαση -έστω συμπτωματική- στη σύγχρονη μουσική δημιουργία καταλήγει να λειτουργεί ως… παρεξήγηση. Ή ως απάντηση σε αίτημα που δεν έχει τεθεί. Φυσικά, ζούμε σε ελεύθερη, δημοκρατική χώρα, συνεπώς ο καθένας έχει το δικαίωμα να επιλέγει και να προτείνει· ομοίως και να ενίσταται.

Γαλλία και Μεσόγειος

Οι συναυλίες που ακούσαμε διέθεταν περιχαρακωμένο, ειδικό μουσικό/μουσικολογικό ενδιαφέρον. Αυτή του Συνόλου Ιονίων Νήσων στο Γαλλικό Ινστιτούτο πλαισίωσε τα εγκαίνια ενδιαφέρουσας έκθεσης με τίτλο «Από τον Καμίγ Σαιν-Σανς στον Πιερ Μπουλέζ». Οργανωμένη με αφορμή τα 90χρονα του Μπουλέζ και τα 100 χρόνια γαλλικής μουσικής παρουσίας στην Ελλάδα, η έκθεση περιλάμβανε ποικίλα τεκμήρια από τα πλούσια αρχεία του Ωδείου Αθηνών και του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Η συναυλία πρότεινε πέντε έργα Γάλλων συνθετών, γραμμένα μεταξύ 1914 και 2002, και λειτούργησε ως συνοπτική, διαχρονική «ξενάγηση» στον γαλλικό μοντερνισμό. Ξεκίνησε από τον αιθέριο εμπρεσιονισμό του Ραβέλ και στάθηκε διαδοχικά στον κάπως στείρο μεταπολεμικό μοντερνισμό του Μπουλέζ, τη «φασματική» μουσική του Ζεράρ Γκριζέ, τα επιτηδευμένα παιγνιώδη μετα-μουσικά ακούσματα του Ρεζί Καμπό, τα επιτηδευμένα ψευδοφολκλορικά τραγούδια του Πεσόν. Οδηγημένοι και προετοιμασμένοι μεθοδικά από τον Γάλλο αρχιμουσικό -επίσης άριστο παρουσιαστή!- Πιερ-Αντρέ Βαλάντ εννιά μουσικοί και η μεσόφωνος Αγγελική Καθαρίου χάρισαν ωραίες, φροντισμένες ερμηνείες.

Η συναυλία του Συνόλου KYKLOS στο Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών υπήρξε καταληκτική εκδήλωση διήμερου συνεδρίου με τίτλο «Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα και νέες χρονικότητες» που πραγματοποιήθηκε με επιμέλεια των Ζαν Πολ Ολίβ, Ανίς Φαριζί και Χρήστου Καρρά. Στόχος ήταν η διερεύνηση των εξελίξεων της σοβαρής μουσικής στις χώρες της Μεσογείου σε σχέση προς ποικίλες αντιλήψεις του χώρου ή/και του χρόνου, συμπεριλαμβανομένης της συνάφειας/ώσμωσης με εξωδυτικά, τροπικά ακούσματα.

Προερχόμενοι απ’ όλη τη μεσογειακή λεκάνη, όλοι οι συνθέτες ήσαν Ευρωπαίοι ή σπουδαγμένοι στην Ευρώπη. Τα εννιά έργα που παρουσιάστηκαν λειτούργησαν ως περιεκτικό δειγματολόγιο της θεματικής του συνεδρίου: ανέπτυξαν αφομοιωμένες, παλίμψηστες μνήμες παραδοσιακού ήχου (Μωρίς Οανά, Τζανβιντσέντσο Κρέστα, Γκεντίζιογκλου), συνδύασαν τον μινιμαλιστικό ήχο με παραδοσιακό (Κουμεντάκης, Σκύλλας, Τζάρμπι, Χαντάντ) ή με ιστορικές, έντεχνες παραδόσεις (Αδάμης). Επαιξαν 19 μουσικοί σε διάφορους συνδυασμούς υπό τον Ρώσο αρχιμουσικό Αρτέμ Αμπάσεφ. Συμμετείχε επίσης η Ελληνική Βυζαντινή Χορωδία και ο ψάλτης Αναστάσιος Στέλλας. Ιδιαίτερα ζωντανές εντυπώσεις άφησε η α λα-ηπειρώτικο μοιρολόι σύνθεση «Grief gestures» του Σκύλλα.

Μουσική δωματίου στο Ωδείο Νάκας

Παρακολουθήσαμε στο Ωδείο Φίλιππος Νάκας μια θαυμάσια, μοναδικά απολαυστική συναυλία μουσικής δωματίου. Η βιολίστρια Στέλλα Τσάνη και ο πιανίστας Τίτος Γουβέλης, σήμερα το καλύτερο εγχώριο δίδυμο παρουσίασης έργων για βιολί και πιάνο, ερμήνευσαν τρεις συνθέσεις, καλύπτοντας το φάσμα από τον Ρομαντισμό μέχρι το 1960. Ξεκίνησαν με την «παιδική» «Σονάτα για βιολί και πιάνο αρ. 4» του Αμερικανού Τσαρλς Αϊβς (1900-1916), που δόθηκε με αψεγάδιαστη ορθοτονία, μελωδικότητα και ρυθμικό σφρίγος, ισορροπώντας έξοχα τις αναφορές στην εκκλησιαστική υμνολογία και τον ήχο του αμερικάνικου λαϊκού βιολιού. Ακολούθησε η «Σονάτα για βιολί και πιάνο» (1958) του Αλέκου Ξένου, έργο με προσωπική υπογραφή και α λα-Σοστακόβιτς θυελλώδες, «επαναστατικό» στίγμα. Δόθηκε ορμητικά, με φρενιτιώδη ένταση και, ταυτόχρονα, με ακρίβεια και άρρηκτη συνοχή, αποδίδοντας ιδανικά τόσο τον «αγωνιστικό» πυρετό των δύο ακραίων, όσο και τη στοχαστική, ελεγειακή διάθεση του μεσαίου μέρους.

Η βραδιά ολοκληρώθηκε με την καθαρόαιμα ρομαντική, πεμπτουσιακά γαλλικής αισθητικής «Σονάτα για βιολί και πιάνο» του Σεζάρ Φρανκ. Εδώ κυριάρχησαν η αβίαστη, ευγενής απόδοση της εκφραστικής δραματουργίας, ο πλούσιος, γεμάτος ήχος, το γενναιόδωρο, μυώδες πλάσιμο και ακριβές φινίρισμα της ρευστής μελωδικής φραστικής, τα καλοχτισμένα σχήματα φόρτισης-αποφόρτισης.