Σκηνοθετώ υπαρξιακά-ερωτικά δράματα για ανεξάρτητους μεμονωμένους

Ο Μανώλης Φάμελλος είχε πάντα τους δικούς του ρυθμούς. Κυκλοφορούσε δίσκο μόνο όταν είχε κάτι να πει, δεν αναλώθηκε σε ανούσιες συνεργασίες και διεκπεραιωτικά προγράμματα. Τραγουδούσε πάντα με τον δικό του τρόπο, με ουσία, συνέπεια και χαμηλόφωνα, χωρίς κορόνες και φανφάρες. Τα κομμάτια του έχουν για σήμα κατατεθέν καλοφτιαγμένες μελωδίες και στίχους που ρέπουν προς τη μελαγχολία, μιλούν για αισθήματα και στιγμές, θυμούνται πράγματα από το παρελθόν και κοιτούν προς το μέλλον. Οπως κι ο ίδιος άλλωστε.

Το τελευταίο διάστημα -κι έπειτα από μια πολύ ξεχωριστή συνεργασία με τη Nalyssa Green- ετοίμασε δύο εντελώς διαφορετικούς δίσκους. Εναν αγγλόφωνο για το νέο του σχήμα, τους Flitcraft (το αποτελούν ο ίδιος και η Αμερικανή τραγουδίστρια Τζέσικα Κιλρόι). Στον πρώτο τους ομώνυμο δίσκο πειράζει παλιά του κομμάτια (την τελική εκδοχή επεξεργάστηκαν οι δυο Αμερικανοί τραγουδοποιοί Mark Eitzel και Tanya Donelly), τα ντύνει με αγγλικό στίχο και τους χαρίζει νέα φυσιογνωμία. Κι έναν δεύτερο, με τίτλο «Γύρω από τον ήλιο», στον οποίο χώρεσε τα ολοκαίνουργια τραγούδια του.

Δύο διαφορετικά άλμπουμ, δύο σχεδόν ταυτόχρονες κυκλοφορίες. «Με μια διαφορά: ο ένας κοιτά προς τα πίσω, ο άλλος εμπρός, κι ανάμεσά τους, στο παρόν, εγώ», λέει ο Μανώλης Φάμελλος. «Είναι πολύ νωρίς να πω τι σημαίνει ο καθένας. Ή ίσως και πολύ αργά, αφού τώρα ο δικός μου ρόλος τελείωσε. Πλέον θα αποφασίσει η κάλπη. Γενικότερα θα έλεγα ό,τι και για κάθε δίσκο. Πως είναι, δηλαδή, μία κατά κανόνα αμφίρροπη μάχη ενάντια στον θόρυβο της πραγματικότητας και ότι στη συγκεκριμένη στιγμή που ολοκληρώνεται για μένα σημαίνει τα πάντα».

• Δεν είναι μεγάλη τόλμη η διπλή κυκλοφορία;

«Στις μέρες μας η ελευθερία δεν χρειάζεται την αρετή· η τόλμη είναι αρκετή. Τολμώ, λοιπόν, να δηλώσω πως η μουσική επιζεί μετά τον θάνατο της αγοράς της και ότι δεν είναι ζόμπι... Απλώς, σύμφωνα με το γνωστό άρθρο, η υπεράσπισή της επαφίεται πια στον πατριωτισμό των μουσικών και των μουσικόφιλων».

• Ποια ανάγκη σάς οδήγησε στη δημιουργία των Flitcraft;

«Περισσότερο μια περιέργεια θα έλεγα, γιατί στην περιέργεια μπαίνει πρώτα το ερωτηματικό και τα υπόλοιπα έπονται - η γνωστή περιέργεια του καθρέφτη. Μια ιστορία ειπωμένη σε μια άλλη γλώσσα είναι μια άλλη ιστορία κι ένιωσα ότι άξιζε να τη διηγηθώ».

• Πώς νιώσατε ξανακοιτώντας παλιά τραγούδια;

«Πέρασαν σχεδόν δέκα χρόνια από τότε που ξεκίνησα να δουλεύω κι έκτοτε τα εγκατέλειψα και τα ξανάπιασα αρκετές φορές, οπότε υπάρχουν αρκετά στρώματα εποχών να ανασκάψει κανείς. Αλλά τα περί του παρελθόντος είναι σχήμα λόγου... Η μουσική δεν είναι καταγραφή, δεν διηγείται απλά όπως η ιστορία· είναι στην ουσία πράξη και είναι ζωντανή όσο παίζεται. Είναι πάντοτε εδώ, δυναμικό κομμάτι του παρόντος, ακόμα και αν γράφτηκε 400 χρόνια πριν».

• Πιστεύετε ότι μπορεί με δύο διαφορετικά άλμπουμ να απευθύνεστε και σε διαφορετικό κοινό;

«Στο δωμάτιό μου δεν υπάρχει κοινό. Εχω έναν φανταστικό συνακροατή μονάχα. Στην ουσία δουλεύω σε συνθήκες προσομοίωσης μέχρι να ελευθερωθεί ένα τραγούδι στον κόσμο. Από εκεί και πέρα το πού θα πάει είναι δικός του λογαριασμός. Θα έρθει μια εποχή, ελπίζω, που ο όρος “κοινό” θα θεωρείται ισοπεδωτικός, απαξιωτικός, θα διαγραφεί και θα αντικατασταθεί από κάτι σαν “τα πρόσωπα” ή “οι μοναδικότητες”. Ας βγει και κάτι της προκοπής από το κίνημα του πολιτικά ορθού».

• Πάντως, στον δεύτερο δίσκο, το «Γύρω από τον ήλιο», οι μελωδίες και η μελαγχολία σας «καρφώνουν». Είναι θέμα χαρακτήρα;

«Αισθάνομαι κάπως αμήχανα να συζητάω γι’ αυτό, ίσως και να το απωθώ κιόλας. Ωστόσο, δεν με βρίσκω μελαγχολικό, αλλά κι αν είμαι τελικά, προσπαθώ με τα τραγούδια μου να σταθώ έξω από αυτόν τον σκοτεινό κύκλο. Ούτε και θέλω να παραδεχτώ ότι υπάρχει ένας αμετάβλητος πυρήνας του εαυτού μας και αυτό είμαστε, πάει και τελείωσε. Από την άλλη, δεν το αρνούμαι, πάντοτε αυτό ήθελα να βρω: να εξερευνήσω το σπίτι με τα φαντάσματα. Αυτό σημαίνει πως ανήκω απαραίτητα εκεί; Δεν ξέρω αν γεννήθηκα έτσι, στραμμένος μέσα μου δηλαδή, αλλά εκεί ήθελα να φτάσω, να με ανοίξω φτάνοντας μέχρι την πληγή».

• Αρα ο δίσκος είναι μια αυτοπροσωπογραφία.

«Είναι -όπως και κάθε δίσκος- η ιδέα που έχω για ένα πράγμα ή για όλα τα πράγματα που θέλω να βάλω μέσα σ’ αυτό το ένα. Δηλαδή ναι, ο εαυτός μου και όσα οικειοποιούμαι είναι εδώ, ορίστε...»

• Εχετε γράψει το τραγούδι «Εχθρός» με στίχους του Μποντλέρ. Εγώ το είδα σαν την πολιτική «αιχμή» του άλμπουμ. Είναι;

«Γιατί όχι; Αλλωστε, όλες οι πολιτικές αιχμές που ακούω σήμερα δεξιά και αριστερά ανάγονται εννοιολογικά στον 19ο αιώνα. Οπότε ο εχθρός του Μποντλέρ (ο χρόνος στην προκειμένη) καθίσταται εκ παραδρομής επίκαιρος. Δεν λειτουργεί, όμως, από τη στιγμή που το “όλα στη φόρα” κατάργησε στην πράξη τον υπαινιγμό. Στη θέση του βάλαμε την εκ του ασφαλούς ειρωνεία στα κοινωνικά δίκτυα».

• Γιατί οι περισσότεροι συνάδελφοί σας θεωρούν λίγο πολύ «υποχρέωσή» τους να μιλήσουν με τα τραγούδια τους για την πολιτική και κοινωνική κατάσταση;

«Γιατί αντιλαμβανόμαστε τη μουσική πολιτικά και θέλουμε να ξέρουμε πρωτίστως τι μέρος του λόγου είναι ο καθένας. Στην Ελλάδα διακρίνουμε περισσότερο τα πρόσωπα και τη δράση τους και λιγότερο το καλλιτεχνικό τους έργο. Ψάχνουμε να τα κλείσουμε σε μια ομάδα, να κάνουμε έναν καταμερισμό. Σκεφτείτε τα παραδοσιακά τραγούδια. Ετσι θέλουμε και τα σύγχρονα, να επιτελούν έναν κοινωνικό ρόλο, να είναι της γιορτής, του ξεσηκωμού, του γάμου και γενικώς. Το ελληνικό τραγούδι, αν και έχει προχωρήσει αρκετά, δεν απέκτησε αυτονομία γιατί και ο χώρος στον οποίο αναφέρεται, το ελληνικό γίγνεσθαι δηλαδή, είναι ριζωμένος ή νυχτωμένος ή πελαγωμένος στο παρελθόν του, σε κάποιες πάγιες αναφορές, που φαίνεται πως δεν μπορεί να ξεπεράσει ή να γονιμοποιήσει. Ακούω ένα νέο τραγούδι, όλα ρόδινα κι ωραία, έπειτα πλησιάζω το αυτί μου και τι να δω; Στο βάθος, σαν μια παράξενη ηχώ παίζει ξανά το “Πότε θα κάνει ξαστεριά”.

Ετσι, ο ψυχισμός μας, όμως, γίνεται παροξυσμός, γιατί το παρελθόν είναι πια πολύ μακριά για να πιαστούμε, άσε που είναι εντελώς μάταιο. Κάνουμε, λοιπόν, άλματα στο κενό, βουτάμε στη βία, σε έναν ασυνάρτητο εμετό απ’ ό,τι καταβροχθίσαμε και κακοχωνέψαμε τα προηγούμενα χρόνια. Μόνο δύο επιλογές φαίνεται να υπάρχουν: είτε ανατροπείς είτε αναχωρητές. Εγώ θα πάρω την τρίτη κι ας μείνω εδώ ανάμεσα, σκηνοθετώντας ένα είδος υπαρξιακού-ερωτικού δράματος για ανεξάρτητους μεμονωμένους».

• Δηλαδή, τίποτα δεν σας κάνει να αισιοδοξείτε;

«Δεν αισιοδοξώ, διότι όλα μπορεί να πάνε χειρότερα ανά πάσα στιγμή. Φτάνει πια με όλη αυτή την επικαιρότητα, στην οποία πρέπει αναγκαστικά να πάρεις μέρος. Λες και άλλο μέρος δεν υπάρχει παρά μονάχα το προσκήνιο. Ας το ξανασκεφτούμε λίγο. Ωραίο είναι που μάθαμε να μιλάμε, ανησυχητικό όμως που ξεχνάμε να σιωπούμε».