Να φωτίσω την τοιχογραφία της εκάστοτε εποχής

Δέκα ερωτήσεις, περισσότερο αφορμές και σπινθήρες για μια συνομιλία, ανάμεσα σ’ έναν επίμονο αναγνώστη κι ένα πρόσωπο της γραφής. Σήμερα η Ζέφη Κόλια απέναντι σ’ ένα ερωτηματολόγιο που επιχειρεί να ψηλαφίσει, εντός κι εκτός αφηγηματικής επιφάνειας, διαθέσεις, εμμονές, αναγωγές.

● Γράφετε συνεχώς το ίδιο βιβλίο ή στο έργο σας εντοπίζετε τομές και ασυνέχειες;

Αν πίστευα ότι γράφω συνεχώς το ίδιο βιβλίο, δεν θα έμπαινα καν στον κόπο. Βαριέμαι κάπως. Εκ των υστέρων βέβαια, ανακαλύπτω ότι υπάρχει ένα κοινό γαζί στην εσωτερική ραφή του έργου μου: το ενδιαφέρον μου να φωτίσω την τοιχογραφία της εκάστοτε εποχής.

● Εκτός από τη λογοτεχνία, τι άλλο καθορίζει και φωτίζει το έργο σας;

Η ταπετσαρία του κόσμου, τα μοτίβα, τα ξέφτια, οι οσμές, οι γεύσεις, οι ήχοι του. Το σούρτα-φέρτα των ανθρώπων ανάμεσα στα τούνελ του χωροχρόνου αλλάζοντας κοστούμια, ιδεολογίες και διάθεση. Οτιδήποτε μπορεί να αφομοιώσουν οι αισθήσεις σε ένα road trip ή μέσα σε ένα μουσείο, μια γκαλερί, μια ρετροσπεκτίβα, μια μουσική συναυλία. Το ταξίδι· εντός και εκτός.

● Υπάρχει κάποιο βιβλίο που βιαστήκατε να το παραδώσετε στον εκδότη σας και κάποιο άλλο που το απωθείτε, το «φοβάστε» μέχρι σήμερα;

Δεν είμαι καθόλου βιαστική στην παράδοση. Τα βιβλία δεν είναι fast food for delivery, ούτε βιάζεται να τα παραλάβει ο πελάτης· κανείς δεν τρώει από αγωνία τα νύχια του για το πότε θα βγάλω νέο βιβλίο. Χαλαρά, λοιπόν. Το τελευταίο το έγραφα για σχεδόν μια δεκαετία· στο μεταξύ επισκεπτόμουν χώρες, μουσεία και ιστορικούς οίκους υψηλής ραπτικής, για να μαζέψω υλικό. Νομίζω το απόλαυσα.

● Τρεις τίτλοι βιβλίων που σας σφράγισαν, στο πέρασμα του χρόνου, εντός κι εκτός κειμένου.

Το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» που διάβασα από κομματικό καθήκον ως 17χρονη κνίτισσα, αλλά ξεψάχνισα ως ώριμη (ηλικιακά) ερευνήτρια της ζωής του Μαρξ, στην κοινή, περιπετειώδη συγγραφή του μαζί με τον Ενγκελς.

Ο «Τρυποκάρυδος» του Τομ Ρόμπινς, γιατί μέσα από ένα πακέτο τσιγάρα Κάμελ με οδήγησε στα πιο αναπάντεχα γλωσσοπλαστικά μονοπάτια.

Το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν που διάβαζα δίπλα σε ένα κρεβάτι νοσοκομείου· δεν βρήκα διάθεση να το τελειώσω ποτέ.

● Υπάρχουν αρνητικές κριτικές που σας βοήθησαν και θετικές που υπομειδιάσατε;

Θυμάμαι έναν νεαρό «κριτικό» λογοτεχνίας που διάβασε ένα ολόκληρο βιβλίο μου, μόνο και μόνο για να μου υπογραμμίσει κάποιο ορθογραφικό λάθος. Οι κριτικές μερικές φορές έχουν αναδείξει πράγματα που δεν είχα καν σκεφτεί. Μερικά από αυτά όντως με κάνουν και υπομειδιώ, τύπου «μπράβο, ρε μεγάλη, είχε βαθύτερο νόημα αυτό που έγραψες».

● Υπάρχει κάποιος παλαιότερος και κάποιος νεότερος Ελληνας συγγραφέας που σας έλκει η γραφή του;

Από παλαιότερους θα πω τον Κώστα Ταχτσή και τη Λιλή Ζωγράφου. Δεν θα αναφέρω νεότερους, γιατί είναι κάπως άκομψο. Πάντως έχουμε καλές πένες, όχι πολλές - αλλά έχουμε.

● Σήμερα, υπάρχουν λογοτεχνικές συντροφιές που διαμορφώνουν το πνευματικό κλίμα της εποχής;

Δεν έχω ιδέα. Πάντως δεν έχει υποπέσει κάτι τέτοιο στην αντίληψή μου. Να σας πω την αλήθεια, δεν ξέρω καν ποιο είναι το πνευματικό κλίμα της εποχής: καλοκαίρι ή χειμώνας;

● Για ποιον λόγο η παρουσία της ελληνικής λογοτεχνίας, εκτός συνόρων, είναι τόσο νωθρή και αποσπασματική;

Είμαστε μια μικρή χώρα με αναλογικά μεγάλη παραγωγή βιβλίων, για τα οποία πολύ λίγοι ενδιαφέρονται. Οι συγγραφείς δεν θεωρούνται επαγγελματίες, αλλά χομπίστες που γράφουν βιβλία για να σκοτώσουν την ώρα τους. Μήπως αυτή η μίζερη εικόνα μας βγαίνει και προς τα έξω; Δεν ξέρω, μια υπόθεση κάνω.

● Η πολιτική συγκυρία, εντός και εκτός της χώρας, αλλά και η γλώσσα και ο τρόπος της ενημέρωσης αγγίζουν το συγγραφικό εργαστήρι σας;

Εκείνο που με αφορά ως πολίτη είναι η κοινωνική αποτύπωση της εκάστοτε πολιτικής σε θέματα όπως ο πολιτικός πολιτισμός, ο σεβασμός στη διαφορετικότητα, στα ζώα και κυρίως στον ίδιο τον πλανήτη που μας φιλοξενεί. Η ρύπανση που παράγουμε, η υπερκατανάλωση, η κλιματική αλλαγή, η αδιαφορία μας για οτιδήποτε δεν αφορά άμεσα «την πάρτη μας» με προβληματίζουν εντός και εκτός συγγραφικού εργαστηρίου.

● Σας απασχολεί αν, μετά θάνατον, θα σας θυμούνται μέσα από το έργο σας;

O μέγας Φρανκ Ζάπα στην τελευταία του συνέντευξη πριν πεθάνει, όταν ρωτήθηκε «Πώς θέλεις να σε θυμούνται οι άνθρωποι; Μέσα απ’ τη μουσική σου ή σαν άνθρωπο;», απάντησε: «Δεν έχει σημασία. Δεν έχει σημασία καν να με θυμούνται». Αν είπε κάτι τέτοιο ο Ζάπα, δεν είναι κάπως γελοίο να απασχολεί εμένα η υστεροφημία μου;

Η Ζέφη Κόλια γεννήθηκε στον Πειραιά. Το πρώτο της μυθιστόρημα κυκλοφόρησε το 2000 και έκτοτε έχει εκδώσει τέσσερα μυθιστορήματα, ένα βιβλίο για παιδιά και πολλά διηγήματα τα οποία έχουν φιλοξενηθεί σε λογοτεχνικές συλλογές, εφημερίδες, περιοδικά και ιστότοπους. Αρθρογραφία της έχει δημοσιευθεί στα περιοδικά «Νέα Οικολογία», «Αντί», «Εποχή», «Λιμάνι», «Lobby», «Διαβάζω», «Index», «Literature», «Greek Report», «Athens Voice». Υπήρξε ενεργό μέλος του οικολογικού κινήματος στην Ελλάδα και εκ των ιδρυτικών μελών της PEN Greece.