«Εγραφα ένα παραμύθι και βγήκε αστυνομικό»

Αν σου αρέσουν τα αστυνομικά μπορεί ο καλός θεός της λογοτεχνίας να ανταμείψει το πάθος σου. Να σου στείλει στα χέρια το μυθιστόρημα της Χριστίνας Καράμπελα «Ο ψίθυρος της Ευδοκίας» (εκδόσεις Πόλις). Και ένα συναρπαστικό αστυνομικό και μια ξεχωριστή νέα ελληνική φωνή, που το πρώτο της βιβλίο («Καιροί τέσσερεις», από τον ίδιο οίκο) το είχα προσπεράσει.

Να εξηγηθώ, πάντως. Ο «Ψίθυρος της Ευδοκίας», αν και έχει όλες τις απαραίτητες συμβάσεις του είδους για να πατάει γερά στα πόδια του, από την πρώτη κιόλας σελίδα του δηλώνει ευθαρσώς ότι θα τις ξεπεράσει.

Ξεκινά, ας πούμε, με ένα λαϊκό παραμύθι για μια νεκροζώντανη κόρη (γι’ αυτό, να επιμείνετε φίλοι του είδους). Μετά μπαίνουν στη σκηνή οι ήρωες, ο ορθολογιστής διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Αμπελοκήπων και η ονειροπαρμένη νεαρή υφισταμένη του.

Μας δίνεται και το μυστήριο που πρέπει να λύσουν: μια μεσήλιξ χαρτομάντισσα, η Ευδοκία του τίτλου, εξαφανίζεται μέρα μεσημέρι. Ετσι καταγγέλλουν, τουλάχιστον, τρεις πολύ περίεργες γριές πελάτισσές της.

Η Χριστίνα Καράμπελα κρατά σε όλο το βιβλίο της τα δύο διαφορετικά επίπεδα, το παραμύθι και την αστυνομική ιστορία. Τα εναλλάσσει. Με έναν μοναδικό τρόπο το ένα καθρεφτίζεται στο άλλο.

Το ένα αποκωδικοποιεί και ερμηνεύει το άλλο. Αλλωστε και η αστυνομική της ιστορία, θα δείτε, δεν είναι από τις συνηθισμένες, αν και άρχισα ήδη να τη φαντάζομαι σε μια μεγάλη οθόνη...

• Πώς γράψατε το βιβλίο; Προηγήθηκε η μια ιστορία και προστέθηκε και η άλλη; Γράφτηκε όλο μαζί;

Γράφτηκε πρώτα το παραμύθι, μισό, βέβαια, σε έκταση. Δεν το ’γραψα συνειδητά· είναι μερικά πράγματα που λες ότι τα γράφει άλλος. Και, φυσικά, ούτε μου είχε περάσει η σκέψη ότι θα πάει ποτέ για έκδοση. Μετά από το παραμύθι, έτσι σαν ασκησούλα, βάλθηκα να γράφω ένα άλλο κείμενο, στο οποίο να καθρεφτίζεται. Και ξαφνικά το παραμύθι άρχισε να δίνει τον ρυθμό. Και όσο ολοκληρωνόταν, χτιζόταν πάνω του μια άλλη, σύγχρονη ιστορία.

• Και γιατί διαλέξατε να καθρεφτίσετε το παραμύθι σε έναν σύγχρονο αστυνομικό;

Ηθελα μια αντίστιξη όσο πιο μεγάλη γινόταν, έως βίαιη θα έλεγα. Το ένα μέρος του βιβλίου φτάνει στα όρια του βουκολικού, του αγροτικού, της συλλογικής μνήμης μας. Ηθελα το άλλο να είναι το απόλυτα αντίθετό του. Αστικό και αστυνομικό. Να λειτουργεί το βιβλίο σαν δίπολο. Η πλοκή και η αγωνία γενικά μου αρέσουν. Αγαπώ και την αστυνομική λογοτεχνία, διαβάζω, όχι τρελά βέβαια - δεν είναι από τα είδη που έχω διαβάσει περισσότερο. Θα ’λεγα όμως ότι ο «Ψίθυρος της Ευδοκίας» δεν είναι κλασικό αστυνομικό· περισσότερο παρωδία είναι.

• Η παρωδία εγκαθίσταται σταδιακά. Αλλά οι κώδικες του είδους είναι εκεί, ακόμα κι όταν ξεφεύγουν από το κανονικό. Ο αστυνόμος Πολίτης θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ήρωας του Μάρκαρη.

Θα μπορούσε, αλήθεια είναι αυτό. Και έχω αναφορές στον Μάρκαρη. Αλλά εντάξει, μετά αρχίζει η παρωδία με την οποία έχω πολύ καλή σχέση. Οταν γράφω θέλω και να ευχαριστιέμαι. Και το κομμάτι της παρωδίας μού κάνει πιο ευχάριστη τη διαδικασία. Μου είναι σημαντικό, πρέπει να γελάσω. Το κομμάτι του παραμυθιού ήταν πιο επώδυνο. Ακόμα και τώρα, που βγήκε το βιβλίο, δεν νομίζω ότι το ελέγχω, έχει μια αυθυπαρξία. Ούτε το καταλαβαίνω απόλυτα, να μπορώ να πω τις σημάνσεις του, να το ερμηνεύσω. Είναι σαν να με χρησιμοποίησε σαν όχημα για να βγει.

• Αρα, δεν θα μου εξηγήσετε τι θέλατε να πείτε με το βιβλίο; Μπορεί και να μη θέλατε να πείτε κάτι;

Ηθελα. Πάντα θέλω να πω κάτι. Υπάρχει ένα δίδαγμα, ας πούμε, σ’ αυτή την αντίστιξη. Το βουκολικό είναι το ασυνείδητο, το πιο πατρογονικό, το πιο μαύρο, αυτό που έρχεται από τις ρίζες μας. Το αστικό είναι το συνειδητό. Σαν να λέω ότι το ένα χωρίς το άλλο καταλήγει σε τραύμα. Δεν μπορούμε να διαγράψουμε το παρελθόν μας. Νομίζω ότι αυτό κυρίως αφορά τον αστυνομικό. Προσπαθεί να αποσπαστεί από αυτό το κομμάτι της ζωής του και καταρρέει. Η αστυνομικός, αντίθετα, η οποία δεν έχει ρίζες σαν αυτόν, αλλά είναι λίγο πιο ανοιχτή στο να τις δεχτεί, μπορεί και να διασωθεί.

Αυτό είναι το ένα, που λέει το βιβλίο. Και μετά υπάρχει κι ένα κοινωνικό σχόλιο, πολύ κρυμμένο, όμως, που μας λέει ότι το παλιό είναι και το πιο συλλογικό. Στο παραμύθι η κοινωνία του χωριού είναι ένα, πρέπει να κατασταλάξει και να βγάλει μια κοινή στάση απέναντι στη νεκροζώντανη. Στο αστυνομικό μέρος, αντίθετα, κυριαρχούν παράλληλες ατομικότητες, ο καθένας και η δική του ανάγνωση της ιστορίας. Ετσι είναι η αστική ζωή και ο σύγχρονος κόσμος. Δεν παίρνω, βέβαια, θέση, τι είναι καλό, τι είναι κακό. Απλώς λέω ότι αυτά είναι δύο σύμπαντα, τα οποία αν πας να τα αποσπάσεις, ένα από τα δύο θα πεθάνει. Δεν γίνεται. Είναι η συνέχεια. Είναι μαζί.

• Οσο προχωράει το βιβλίο εγκαθίσταται και μια ασάφεια. Καθαρή λύση δεν θέλατε να δώσετε, είναι φανερό. Γιατί;

Δεν μου άρεσε να «κλείσω» την ιστορία μου. Και, μάλιστα, είχα περισσότερα ανοιχτά σημεία, αλλά η επιμελήτριά μου, κατά τα άλλα πολύ διακριτική, το μόνο που μου είπε είναι: «Κοίτα, είναι τόσο στον αέρα, θέλω δυο-τρεις γειώσεις, κλείσε κάποια θέματα, μην τα αφήνεις όλα ανοιχτά». Κι έκανα κάποιες μικρές παρεμβάσεις.

• Αρα, σας ενδιαφέρει ο αναγνώστης...

Πάρα πολύ. Αν μου πει κανείς, «θα γράφεις και δεν θα διαβάζεσαι», νομίζω ότι θα σταματήσω. Eίναι πολύ βαθιά η ανάγκη να πω τα πράγματα που με έχουν γοητεύσει, για τα οποία έχω κάνει συνειρμούς και συνδέσεις. Η ανάγκη να αφηγηθώ αυτό που αισθάνομαι, με τρόπο που και ο άλλος να μπορεί να μπει στο συναίσθημα και στην αφήγηση, είναι ο λόγος που γράφω· δεν υπάρχει άλλος.

Επιτυχημένη επιχειρηματίας στα θρανία του ΕΚΕΒΙ

• Αργήσατε να γράψετε. Βγάλατε το πρώτο σας βιβλίο πέρυσι, στα 51 σας χρόνια. Γιατί;

Εγραφα πολύ στο Δημοτικό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο, στο Πανεπιστήμιο (πολιτικές επιστήμες) και στα μεταπτυχιακά μου (κοινωνιολογία) στην Αγγλία. Οταν επέστρεψα, η αλήθεια είναι ότι αυτό το παράθυρο έκλεισε, γιατί άνοιξε ένα άλλο, το επαγγελματικό, που με ενδιέφερε πολύ.

• Εξακολουθεί το επάγγελμά σας, μια εταιρεία για έρευνες αγοράς και δημοσκοπήσεις, να είναι το ίδιο σημαντικό και σήμερα;

Θα είμαι πολύ ειλικρινής. Εκανα την εταιρεία μου πολύ νέα, τριάντα και κάτι έφυγα από την υπαλληλική σχέση και προχώρησα μόνη μου. Εκείνο το διάστημα νομίζω ότι ήμουν η δουλειά μου. Οσο, όμως, μεγαλώνω είναι σαν να προσθέτω παράλληλες ταυτότητες, η αίσθηση του εαυτού μου έχει πιο πολλές πλευρές. Νιώθω ευλογημένη που μου συμβαίνει αυτό, γιατί τη μονομέρεια την ένιωσα και τραυματικά. Με έχει πληγώσει η μεγάλη εμμονή στη δουλειά μου -είμαι και τελειομανής- και η μεγάλη επένδυση σ’ αυτήν, παρ’ όλο που έχω οικογένεια και δυο παιδιά. Με έχει πληγώσει η μονομέρεια της γυναίκας, η οποία οφείλει να πετύχει με οποιοδήποτε τίμημα -αν χρειαστεί να κατακρεουργηθεί, θα κατακρεουργηθεί.

• Και πώς κάνατε τη στροφή στη λογοτεχνία;

Κάποια στιγμή, όταν αρχίζει πια η κρίση μου και τα παιδιά έχουν μεγαλώσει, είπα: Αυτό το κεφάλαιο εγώ θα το ανοίξω. Και ποιος είναι ο πιο σωστός τρόπος και ο κατάλληλος φορέας; Το ΕΚΕΒΙ. Πέρασα μια συνέντευξη από τον Μισέλ Φάις. Του το χρωστάω αυτό το άνοιγμα με όλη μου την καρδιά, μου έδωσε τεράστια βοήθεια, με έβαλε να διαβάσω οργανωμένα, να πειραματιστώ, με ενέπνευσε, μου έδωσε κουράγιο, με έσπρωξε την κατάλληλη στιγμή. Πήρα μέρος σε διαγωνισμούς πολλούς, προκρίθηκαν διηγηματάκια μου, οπότε παίρνει κανείς θάρρος. Γιατί δεν είναι εύκολο να ξεκινάς μια μαθητεία τόσων χρόνων γυναίκα και επιτυχημένη επαγγελματικά. Βέβαια, ήμουνα έτοιμη, ήταν η ώρα μου. Και ευτυχώς ο Νίκος Γκιώνης των εκδόσεων «Πόλις» δέχτηκε αμέσως το πρώτο μου βιβλίο.