Οι «Οδύσσειες» ξεκινούν το ταξίδι τους

Στον περιορισμένο χώρο των περιοδικών εκθέσεων φιλοξενούνται οι «Οδύσσειες», η κορυφαία εκδήλωση για τον εορτασμό των 150 χρόνων από τη θεμελίωση (3 Οκτωβρίου 1866) του πρώτου και σημαντικότερου μουσείου της χώρας, του Εθνικού Αρχαιολογικού.

Με 184 εκθέματα από όλες τις συλλογές και τις αποθήκες του, μαζί με έξι δάνεια από το Επιγραφικό και από το Μουσείο Ακρόπολης, η έκθεση μέσα από δυνατούς συμβολισμούς επιχειρεί να εξιστορήσει το περιπετειώδες ταξίδι του ανθρώπου στον χρόνο, τη διαρκή πάλη του για επιβίωση, για την κατάκτηση της γνώσης και της ευτυχίας.

Η προετοιμασία της κράτησε ένα χρόνο. Δεν είναι μόνο αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αλλά ευρύτερου με ανθρωποκεντρικά στοιχεία και εμπνέεται αλλά δεν διηγείται το μυθολογικό έπος του Ομήρου.

Μέσα από εμβληματικά και λιγότερο γνωστά έργα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, «διατρέχει τις κοινωνίες που αναπτύχθηκαν στον ελλαδικό πολιτισμικό χώρο από την 5η χιλιετία π.Χ. μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα», είπε μεταξύ άλλων χθες η διευθύντρια του ΕΑΜ Μαρία Λαγογιάννη.

Από την πλευρά του ο υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς ανέφερε: «Εκατόν πενήντα χρόνια από την ίδρυση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου είναι μια επέτειος ζωντανή που δείχνει τι έκανε το εμβληματικό για τη χώρα μουσείο στο διάβα αυτών των χρόνων. Μια πορεία που είναι περίπου ίδια με την πορεία ίδρυσης του ελληνικού κράτους».

Μαρμάρινα γλυπτά και πήλινα αγγεία, έργα μεταλλοτεχνίας και μικροτεχνίας, δημόσιου, λατρευτικού ή ταφικού χαρακτήρα, αντικείμενα προσωπικά ή χρηστικά, όπως κοσμήματα, σκεύη, εργαλεία και πρώτες ύλες από τις νεολιθικές κοινωνίες στο Διμήνι και το Σέσκλο, τον κυκλαδικό πολιτισμό, τη μινωική Κρήτη, τον μυκηναϊκό κόσμο παρουσιάζονται στην έκθεση.

Ως γέφυρες επικοινωνίας ανάμεσα στο χθες και το σήμερα λειτουργούν οι στίχοι των Κ. Καβάφη, Γ. Σεφέρη, Οδ. Ελύτη και Γ. Ρίτσου που παρεμβάλλονται ανάμεσα στα εκθέματα.

Η έκθεση έχει στηθεί ατμοσφαιρικά ώστε να παραπέμπει σε ταξίδι πλοίου σε ανοιχτή θάλασσα ενώ κατά κάποιο τρόπο θυμίζει το στήσιμο της έκθεσης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων που γνώρισε τεράστια απήχηση.

Αναπτύσσεται σε τρεις θεματικούς άξονες και ξεκινάει με «Το Ταξίδι ή νόστος». Ο θεατής πρωτοβλέπει ένα θραύσμα που απεικονίζει ανθρώπινη μορφή και είναι πέρα από τις εποχές. Στον χώρο επικρατούν το μπλε χρώμα και ήχοι της θάλασσας.

Το φορτίο του πλοίου είναι τα εκθέματα της ενότητας, δηλαδή αγγεία με αναπαραστάσεις από τα μυθικά ταξίδια του Περσέα, του Ηρακλή, των Αργοναυτών, ένα σπάνιο αγγείο χιττιτικής προέλευσης σε σχήμα ελαφιού, το εξαιρετικό γυναικείο ειδώλιο από την Κύπρο, δύο αυγά στρουθοκάμηλου εισαγόμενα από την Αίγυπτο που διαμορφώθηκαν σε ρυτό (14ο-13ος π.Χ.αι.) κ.ά.

Από τις ιδιαίτερες στιγμές εδώ είναι οι αστερισμοί που έβλεπε ο Οδυσσέας κατά την επιστροφή του από το νησί της Καλυψώς και προβάλλονται στο ταβάνι σε μια ειδική εφαρμογή που πρόσφερε το Ιδρυμα Ευγενίδου.

Ακολουθεί ο άξονας «Ιθάκες» που είναι εμπνευσμένος από τον νόστο του Οδυσσέα και αφιερώνεται στις πατρίδες όλων των ανθρώπων. Αναπτύσσεται στις ενότητες «Πόροι», «Θρησκεία», «Ηγεμονία», «Πόλεμος», «Πολιτεία», «Ερωτας».

Ο επισκέπτης κατά την είσοδό του αντικρίζει το «Αγαλμα του Οδυσσέα» φθαρμένο από την αλμύρα της θάλασσας των Αντικυθήρων, νεολιθικά εργαλεία, πήλινη πινακίδα με Γραμμική Β, μια υπερμεγέθη κεφαλή της Αθηνάς, εμβληματικά χρυσά αντικείμενα κύρους και εξουσίας, το μαρμάρινο πορτρέτο του Μ. Αλεξάνδρου κ.ά.

Στην ενότητα «Ερωτας», την πιο λιτή και ατμοσφαιρική, κυριαρχεί το μαρμάρινο σύμπλεγμα της Αφροδίτης, του Πάνα και του φτερωτού Ερωτα από τη Δήλο, μια μελανόμορφη κύλικα με αγκαλιασμένο ένα ζευγάρι και το θραύσμα του ερωτικού φιλιού ενός νέου, μοναδικής ομορφιάς.

Στον τελευταίο θεματικό άξονα «Εξοδος» ολοκληρώνεται το ταξίδι. Παρουσιάζεται το δακτυλικό αποτύπωμα ανώνυμου γραφέα σε πήλινη πινακίδα Γραμμικής Β, γρανάζια του Μηχανισμού των Αντικυθήρων σε ψηφιακή μορφή, το άγαλμα του αιώνιου αθλητή από τη Δήλο κ.ά.

Η μουσική που ακούγεται στην έκθεση είναι παραχώρηση του Βαγγέλη Παπαθανασίου από τα έργα του «Ιθάκη» και «Voices-Dream in an Οpen Place». Η έκθεση υλοποιήθηκε χάρη στη γενναιόδωρη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Τη συνοδεύει επιστημονικός δίγλωσσος κατάλογος, έκδοση του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.

Ωστόσο το ΤΑΠ δεν μας παρουσίασε τα αντικείμενα που θα εμπλουτίσουν το πωλητήριο για το επετειακό έτος και την έκθεση. Η πρόεδρός του Ασπασία Λούβη μίλησε για «μακρά παθογένεια» στον Οργανισμό.

Δεσμεύτηκε ότι δυο-τρία αντίγραφα θα κυκλοφορήσουν το επόμενο διάστημα και προέβλεψε ότι ο νέος Οργανισμός που αναμένεται, θα δώσει λύσεις στις αγκυλώσεις πολλών ετών.

Η έκθεση θα εγκαινιαστεί στις 3 Οκτωβρίου, ημερομηνία συμβολική αφού πριν από 150 χρόνια, ημέρα Δευτέρα και πάλι θεμελιώθηκε το ΕΑΜ στο οικόπεδο της οδού Πατησίων. Θα διαρκέσει έναν χρόνο.