Ενα σοκαριστικό βήμα υποχώρησης στον σκοταδισμό

Νίκη του σκοταδισμού, της βίας, της μισαλλοδοξίας, της οπισθοδρόμησης, του αυταρχισμού· νίκη ενάντια στη δημοκρατία η απόφαση της Εθνικής Πινακοθήκης να απομακρυνθούν από το δάπεδο του χώρου της έκθεσης «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου» οι τέσσερις πίνακες του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, τους οποίους κατέστρεψε ο Νίκος Παπαδόπουλος. Λίγες ώρες μετά τις απειλές του αμετανόητου βουλευτή της Νίκης, ότι θα τα ξανασπάσει· λίγες ώρες μετά τις απαράδεκτες δηλώσεις του (Mega) ότι «η κατάσταση στην Εθνική Πινακοθήκη είναι ένα έγκλημα που συγκρίνεται με την τραγωδία στα Τέμπη και είναι ακόμα χειρότερο». Aυτό κι αν είναι ύβρις προς τους νεκρούς των Τεμπών!

Πριν από λίγες ημέρες ο καλλιτέχνης δήλωνε (πρώτα στην «Εφ.Συν.») ότι συμφωνούσε με την πρόταση της επιμελήτριας της έκθεσης και διευθύντριας της Εθνικής Πινακοθήκης, Συραγώς Τσιάρα, να μείνουν έτσι σπασμένα και πεταμένα στο πάτωμα τα έργα του, καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης «για να θυμίζουν τον τόπο του εγκλήματος και ότι έγινε ένα έγκλημα προς τη δημοκρατία», ενώ οι ξεναγήσεις θα συνεχίζονταν σε αυτό το αποτρόπαιο σκηνικό.

Το γεγονός του βανδαλισμού έχει απασχολήσει και τα ξένα ΜΜΕ (Le Figaro, Il Giornale dell’ Arte, Finestre sull’ Arte, The Art Newspaper, artnet, κ.ά.), να όμως που πριν αλέκτορα φωνήσαι τα έργα απομακρύνθηκαν, με το μουσείο να βγάζει ανακοίνωση Σαββατιάτικα: «Σας ενημερώνουμε ότι με γνώμονα την ασφάλεια της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, των έργων τέχνης, των εργαζομένων και των επισκεπτών, καθώς και την αποκατάσταση της εύρυθμης θεσμικής λειτουργίας, τα έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη τα οποία παρουσιάζονταν στην έκθεση “Η Σαγήνη του Αλλόκοτου” απομακρύνθηκαν από το δάπεδο με τη σύμφωνη γνώμη του καλλιτέχνη».

Γιατί αυτή η ξαφνική υπαναχώρηση, με μια ανακοίνωση σε ύφος... δημιουργικής ασάφειας για το μέλλον των έργων, η οποία μάλλον προκαλεί παρά λύνει απορίες; Η έκφραση «απομακρύνθηκαν από το δάπεδο», σημαίνει ότι πηγαίνουν για συντήρηση και θα επιστρέψουν στον εκθεσιακό χώρο για να καρφωθούν ξανά στους τοίχους; (Υπάρχει άλλωστε και η άποψη ότι έτσι πεταμένα χάνουν την υπόσταση και τον σκοπό τους.) Ή μήπως σημαίνει πως μας αποχαιρετούν από τον εκθεσιακό χώρο οριστικά – ίσως μαζί με όλη την έκθεση; Αν είναι έτσι, γιατί αυτολογοκρίνονται τόσο η Συραγώ Τσιάρα όσο και ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης; Είναι τόσο μεγάλες οι απειλές, όπως μαθαίνουμε, προς τη διοίκηση της Εθνικής Πινακοθήκης και προς τον καλλιτέχνη από ορθόδοξους φανατικούς και ακροδεξιούς; Μήπως υπάρχουν ακόμα μεγαλύτερες πολιτικές πιέσεις για την απομάκρυνση των επίμαχων έργων;

Σύμφωνα με πληροφορίες, η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης θα προχωρήσει σήμερα σε ανακοινώσεις, παίρνοντας αποφάσεις μαζί με το Δ.Σ. του μουσείου για την τύχη των επίμαχων έργων, προφανώς και της περιοδικής έκθεσης. Θα δικαιωθεί εάν επιστρέψουν και παραμείνουν στον εκθεσιακό χώρο, ενώ θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι η Εθνική Πινακοθήκη μπορεί να τα προστατεύσει, προφανώς με την κρατική συμβολή, από πιθανές, μελλοντικές επιθέσεις. Κι αν δεν μπορεί, οπότε είναι μονόδρομος η οριστική απομάκρυνσή τους, τότε τίθεται το ερώτημα εαν η διευθύντρια θα οδηγηθεί σε παραίτηση.

Η πικρή αλήθεια είναι ότι η Συραγώ Τσιάρα είναι θεσμικά ακάλυπτη από το υπουργείο Πολιτισμού. Καμία απερίφραστη καταδίκη του βανδαλισμού από την κυβέρνηση. Σιγή ιχθύος από την αμετακίνητη σε ανασχηματισμούς Λίνα Μενδώνη, η οποία δεν καταδίκασε τον συμβάν, αλλά παρέπεμψε στην απάντηση που έδωσε στην ερώτηση που κατέθεσε στη Βουλή ο Ν. Παπαδόπουλος, ότι το υπουργείο Πολιτισμού «ουδέποτε προβαίνει σε ενέργειες λογοκρισίας». Καμία δήλωση στήριξης εκ μέρους της για την απόφαση της διεύθυνσης της Εθνικής Πινακοθήκης να εκτίθενται κατεστραμμένα τα έργα τέχνης στο δάπεδο του εκθεσιακού χώρου. Καμία υπόσχεση για την ασφάλεια του μουσείου, των έργων τέχνης, των εργαζομένων και των επισκεπτών. Ωστόσο αυτή η στάση του υπουργείου Πολιτισμού μοιάζει να ανοίγει τον ασκό του Αιόλου, εκφράζονται φόβοι για φαινόμενα αυτολογοκρισίας ή, ακόμα χειρότερα, για επιθέσεις στον χώρο του πολιτισμού και για αυτοδικία, όπως έχει γίνει επανειλημμένα στο παρελθόν από άτομα και κόμματα όπως η Νίκη, που, για παράδειγμα, μπορεί να θεωρούν ότι θίγεται η πίστη τους ή ότι προσβάλλονται στη θέα ενός γυμνού.

Η Συραγώ Τσιάρα στην ξενάγηση που έκανε στους δημοσιογράφους, μετά την επίθεση του Νίκου Παπαδόπουλου στα έργα τέχνης (φάνηκε και στο σχετικό βίντεο σε όλο το μεγαλείο της), δεν μάσησε τα λόγια της για το κλίμα εκφοβισμού που επικρατεί. Οπως τόνισε η διευθύντρια, «οι απειλές, οι ύβρεις, οι κατάρες: “Θα σας κάψουμε και θα βάλουμε φωτιά στην Πινακοθήκη και θα πάτε στην κόλαση”, ξεκίνησαν από την ημερομηνία της κατάθεσης της ερώτησης του βουλευτή της Νίκης στη Βουλή. Ολο το προηγούμενο διάστημα η έκθεση εξελισσόταν κανονικά. Οι απειλές κορυφώθηκαν πριν και μετά τον βανδαλισμό και συνεχίζονται ακόμη».

Και ο νομικός σύμβουλος της Εθνικής Πινακοθήκης Γιώργος Οικονομόπουλος δήλωσε χθες στα Παραπολιτικά 90,1 ότι υπάρχουν απειλές ακόμα και για βόμβα: «Δεχόμαστε απειλές και προφορικές αλλά και έγγραφες, οι οποίες εξ αυτών είναι και επώνυμες, αλλά δεχόμαστε απειλές από την αρχή της έκθεσης πριν από δύο μήνες. Απειλούν ότι θα βάλουν βόμβα στην Πινακοθήκη σε ανύποπτο χρόνο. Το έχουμε αναφέρει και στο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, αλλά και στην αρμόδια αστυνομική αρχή», είπε χαρακτηριστικά. «Αυτοί που μας απειλούν προφανώς είναι άνθρωποι οι οποίοι εμφορούνται από έντονα θρησκευτικά συναισθήματα, τα οποία αυτοί αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να αντιδράσουν με βίαιο τρόπο». Οι Αρχές ωστόσο έχουν αποδείξει κατά καιρούς πως όταν θέλουν μπορούν να εντοπίσουν και τους κακοήθεις εκβιαστές ή φαρσέρ και να ανακόψουν τις συγκεντρώσεις, συλλαμβάνοντας όποιους προκαλούν «ταραχές».

Υπάρχει η εντύπωση ότι προλειαίνεται το έδαφος για την οριστική απομάκρυνση των έργων του Χριστόφορου Κατσαδιώτη από τον τόπο του εγκλήματος. Στο όνομα της ασφάλειας της Εθνικής Πινακοθήκης. Οχι ότι δεν είναι δικαιολογημένοι οι φόβοι ότι οι ακρότητες θα συνεχιστούν. Και με την κρατική ανοχή. Αλλωστε, στις 12 Μαρτίου ομάδα ορθόδοξων φανατικών συγκεντρώθηκε έξω από την Εθνική Πινακοθήκη και προπηλάκισε (το τι «αντίχριστοι» και εξορκισμοί ακούστηκαν!) εργαζόμενους στον χώρο του πολιτισμού (Σωματείο Εργαζομένων στη Σύγχρονη Τέχνη), οι οποίοι διαδήλωναν υπέρ της ελευθερίας της τέχνης ξεδιπλώνοντας πανό που έγραφε «Η Ελευθερία της Τέχνης είναι Αδιαπραγμάτευτη».

Σχετικές ανακοινώσεις έβγαλαν ο ΣΥΡΙΖΑ και η Νέα Αριστερά. Για την απομάκρυνση των βανδαλισμένων έργων, ο ΣΥΡΙΖΑ επισημαίνει ότι αποτελεί «πλήγμα και για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης και για την ίδια τη Δημοκρατία». Και συνεχίζει: «η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη που προτάσσει μια κίβδηλη μεταρρυθμιστική ταυτότητα, στην πραγματικότητα επιδίδεται σε άλματα σκοταδισμού, τονίζοντας ότι “η πολιτεία δεν μπορεί να εγγυηθεί και να προστατεύσει την ελευθερία της έκφρασης”». Αντιστοίχως και η Νέα Αριστερά αναφέρει: «Αποτροπιασμό και απογοήτευση προκαλεί η απόφαση της Εθνικής Πινακοθήκης σε συνεργασία με την κυβέρνηση να απομακρύνουν τα βανδαλισμένα έργα τέχνης από τον εκθεσιακό χώρο της.

»Ενας τραμπούκος ακροδεξιός βουλευτής κατάφερε τελικά να επιβληθεί. Το πρόσχημα της ασφάλειας μόνο ως αστειότητα μπορεί να εκληφθεί. Δεκάδες εκθέσεις, παραστάσεις, βιβλία γίνονται στόχοι φασιστικών επιθέσεων σε όλο τον πολιτισμένο κόσμο.

»Στην Ελλάδα, όμως, η Πολιτεία δεν μπορεί να εγγυηθεί και να προστατεύσει την ελευθερία της έκφρασης. Η κυβέρνηση είναι ανίκανη να προστατεύσει τις δημιουργίες καλλιτεχνών. Προστασία της ελευθερίας στην τέχνη δεν σημαίνει η απόσυρση των έργων τέχνης, αλλά η απομόνωση των ακραίων στοιχείων από τη δημόσια σφαίρα.

«Ας ελπίσουμε ότι ο “Μεσαίωνας Μητσοτάκη” και όσοι περιλαμβάνονται σε αυτόν θα τελειώσει πολύ γρήγορα, για το καλό της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της ελευθερίας».