Νεοκλασικά και κτίρια του Μεσοπολέμου, που διασώθηκαν από τις μπουλντόζες της αντιπαροχής αλλά χάνονται μέσα στο γκρίζο της καθημερινότητας, «υιοθετήθηκαν» από τη μη κερδοσκοπική πρωτοβουλία Monumenta και πλέον εναπόκειται στις αρμόδιες αρχές να αναλάβουν την εκστρατεία για την ανάδειξή τους.
Με κεντρικό σύνθημα «Στην Αθήνα μπορείς να δεις τα πιο όμορφα κτίρια», μια ομάδα 300 εθελοντών, με πολύτιμο σύμμαχο μαθητές σχολείων και ευαισθητοποιημένους πολίτες, κατέγραψαν την τελευταία τριετία πάνω από 10.000 κτίρια-διαμάντια στις περισσότερες περιοχές του κέντρου, που κατασκευάστηκαν από το 1830 έως και το 1940.
Πριν κάνουν το επόμενο βήμα για να καλύψουν ολόκληρο τον Δήμο Αθηναίων και να ξεκινήσουν το ανάλογο πρόγραμμα στη Θεσσαλονίκη, ετοίμασαν μια μικρή έκθεση με δείγματα της δουλειάς τους, που θα παραμείνει ανοιχτή ώς τις 30 Σεπτεμβρίου στο Κέντρο Επισκεπτών που έχει δημιουργήσει στο «Δέλτα» Φαλήρου το ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος», χορηγός της πρωτοβουλίας.
Περίπου 700 κτίρια έχουν ήδη αναρτηθεί στον διαδικτυακό τόπο των οργανωτών, ενώ πολύ λιγότερα, μόλις 60, χώρεσαν στα διαθέσιμα τετραγωνικά της έκθεσης.
Η ιδιαιτερότητα αυτής της καταγραφής έγκειται στο γεγονός ότι πρώτη φορά δημιουργείται αρχείο με έργα του μοντέρνου κινήματος, που κυριάρχησε την περίοδο του Μεσοπόλεμου στην Ευρώπη.
Είναι κτίρια που αργοσβήνουν, καθώς δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο για την προστασία τους από κατεδάφιση ή και κακοποίηση. Δεν στερείται αξίας και το «φακέλωμα» των νεοκλασικών, αφού η καταγραφή δεν περιορίζεται μόνο σε σημαντικά αρχοντικά, που κατά κανονά έχουν κριθεί διατηρητέα, αλλά περιλαμβάνει όλα τα εναπομείναντα κτίρια που κατασκευάστηκαν από το 1830, όταν η Αθήνα ήταν ακόμη χωριό με περίπου 10.000 κατοίκους, ώς τις αρχές του 20ού αιώνα, όταν η πρωτεύουσα εναρμονίστηκε με τις κυρίαρχες τάσεις της δυτικής Ευρώπης.
«Μας υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό», μας εξηγεί η αρχαιολόγος Ειρήνη Γρατσία από τη Monumenta. Πολίτες άνοιξαν τα συρτάρια τους για να ανασύρουν σπάνιες φωτογραφίες και να θυμηθούν ιστορίες για κτίρια που κατασκευάστηκαν τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Ξεχωριστή η χειρονομία της Μιράντας και της Μαρίνας. Πρόκειται για τις κόρες του αρχιτέκτονα Γ. Διαμαντόπουλου, που πρόσφεραν το αρχείο του πατέρα τους, ο οποίος είχε κατασκευάσει μεταξύ άλλων το νοσοκομειακό συγκρότημα του «Ερυθρού Σταυρού» στους Αμπελόκηπους.
Ο ομότιμος καθηγητής του Πολυτεχνείου Νίκος Καλογεράς, που έχει υπογράψει σημαντικά κτίρια της πρωτεύουσας, διέθεσε το σπάνιο φωτογραφικό αρχείο που δημιούργησε την κρίσιμη περίοδο 1957-59, όταν σπουδαία νεοκλασικά αφανίζονταν για να δώσουν τη θέση τους σε πολυώροφα κτίρια. Ο αρχιτέκτονας Μανώλης Παπαδάκης απαθανάτισε με τον φακό του τους Αμπελόκηπους τη δεκαετία του 1950 και προσέφερε το πολύτιμο υλικό του στην προσπάθεια. Ανάλογες πρωτοβουλίες έκαναν η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών και το Φωτογραφικό Αρχείο Μπενάκη.
Δεν έλειψαν και κάποια... παρατράγουδα. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι ιδιοκτήτες υποδέχτηκαν τα συνεργεία καταγραφής με καχυποψία. «Είσαστε της Εφορίας;» ρωτούσαν και κάποιος είπε με αρκετή δόση χιούμορ: «Μήπως σας έστειλε η τρόικα;» Αρκούσε ένα χαμόγελο για να ανοίξουν πόρτες, αλλά και να μπει μπροστά το «rec» των μαγνητόφωνων, που κατέγραψαν πάνω από 50 πολύτιμες μαρτυρίες για τα παλιά κτίρια και την περιοχή.
Ελπιδοφόρο στοιχείο είναι η συμμετοχή σχολείων. Μαθητές και εκπαιδευτικοί σε δημοτικά σχολεία (21ο, 23ο και 74ο), το 2ο Πειραματικό Γυμνάσιο, το 56ο Γυμνάσιο και το 8ο Λύκειο Αμπελοκήπων, έκαναν δική τους την υπόθεση της καταγραφής. Δεν περιορίστηκαν μόνον στη συλλογή στοιχείων αλλά οργάνωσαν συζητήσεις για την αρχιτεκτονική ιστορία της 7ης Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων.
Εκτός από την Ειρήνη Γρατσία, στην επιτελική ομάδα συμμετείχαν η πολεοδόμος Γεωργία Γκουμοπούλου, ο αρχαιολόγος Στέλιος Λεκάκης, οι αρχιτέκτονες Φωτεινή Μπέλλιου, Γιώργος Νίνος και Ζαννή Πιτακίδης. Επιστημονικοί σύμβουλοι είναι οι καθηγητές του Πολυτεχνείου Ελένη Μαΐστρου και Παναγιώτης Τουρνικιώτης, ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης από το Πανεπιστήμιο Βόλου και ο πολεοδόμος Ανδρέας Συμεών, από τους πιο στενούς συνεργάτες του Κωνσταντίνου Δοξιάδη.
INFO:
Κέντρο Επισκεπτών, στην πεζογέφυρα της Εσπλανάδας στο Φάληρο, απέναντι από το υπό κατασκευή συγκρότημα της Λυρικής Σκηνής και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Αύριο, στις 11.30 π.μ.,οργανώνεται το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Καταγράφω ένα παλιό κτίριο, ανακαλύπτω την ιστορία του».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας