Κι όμως, δεν σκότωσε τη ζωγραφική

Την πολύμορφη δημιουργία του εικονοκλάστη Μαρσέλ Ντισάν, καλλιτέχνη που σημάδεψε την εικαστική πρωτοπορία με την ευρηματικότητα, την αμφισβήτηση και την πρόκληση, παρουσιάζει το Κέντρο Πομπιντού σε μια μεγάλη αναδρομική έκθεση.

Ο μυστηριώδης τίτλος της έκθεσης «Marcel Duchamp la peinture, même - Μαρσέλ Ντισάν, η ζωγραφική η ίδια» υποδηλώνει την πρόθεση προβολής των έργων ζωγραφικής του. Μια πλευρά του που είναι πολύ γνωστή στην Ευρώπη. Στη Γαλλία άλλωστε υπάρχουν λιγοστοί πίνακές του. Οι περισσότεροι βρίσκονται στη συλλογή του Μουσείου Τεχνών της Φιλαδέλφειας.

Ο Μαρσέλ Ντισάν (1887–1968) γεννήθηκε στη Γαλλία και μεγάλωσε στους κόλπους μιας οικογένειας ζωγράφων. Θέλησε να είναι αυτοδίδακτος με πλουραλιστική καλλιτεχνική έκφραση. Περνώντας από όλες τις τάσεις που κυριάρχησαν στις εικαστικές αναζητήσεις στην Ευρώπη, οδεύει τελικά στον δικό του δρόμο. Αποστασιοποιήθηκε από όλες τις αναγνωρισμένες «σχολές».

Εγκαταστάθηκε στις ΗΠΑ και πήρε αμερικανική υπηκοότητα. Εγινε διάσημος με την εφεύρεση των ready-made, κοινών αντικειμένων της καθημερινής ζωής τα οποία μετατρέπει ελάχιστα και τα ανυψώνει σε επίπεδο έργων τέχνης. Τα «προκάτ» έργα του όπως η «Κρήνη» (ο θρυλικός ουρητήρας του) και ορισμένοι πίνακες, όπως η Τζοκόντα με μουστάκι και το «Γυμνό που κατεβαίνει τη σκάλα», προκάλεσαν σοκ και σημαδεύουν την αποχώρησή του από το κατεστημένο κύκλωμα.

Στην εποχή του ο Μαρσέλ Ντισάν αντιμετωπίστηκε ως εικονοκλάστης, μποέμ, προβοκάτορας. Πολλαπλασιάζοντας τις προκλήσεις θέλησε να «σκοτώσει» τη ζωγραφική. Την απαρνήθηκε, έθεσε υπό αμφισβήτηση ακόμα και την ίδια τη φύση της. Ωστόσο είναι πρώτα από όλα ζωγράφος. Στη ζωγραφική του μπορεί κανείς να διαπιστώσει την πολυπλοκότητα και την εξαιρετική συνάφεια του έργου του. Ο καλλιτέχνης είχε πολλαπλές πηγές έμπνευσης. Τη φιλοσοφία, τον πολιτισμό, τη λογοτεχνία, τα μαθηματικά, τις επιστήμες, την τεχνολογία και το πάθος του για το σκάκι.

Το Κέντρο Πομπιντού συγκέντρωσε για πρώτη φορά πάνω από εκατό έργα ζωγραφικής και σχέδια του Ντισάν από το 1910 μέχρι το 1923, τη χρονιά που σταματάει το πολύπλοκο μνημειώδες έργο του «Το μεγάλο γυαλί», ο αρχικός τίτλος του οποίου ήταν «Η νύφη απογυμνώνεται από εργένηδες». Το είχε ξεκινήσει το 1910 και το 1923 ανακοίνωσε ότι το αφήνει «τελειωτικά ανολοκλήρωτο».

Η έκθεση αποκαλύπτει την εικαστική έρευνα του Ντισάν και τις διάφορες περιόδους του: την επιρροή του φωβισμού, την επίδραση του συμβολισμού, τα κυβιστικά του πειράματα, την απεικόνιση του παραλόγου. Πολυάριθμα σατιρικά σκίτσα και προσωπικές σημειώσεις δείχνουν το σκωπτικό ταμπεραμέντο και χιούμορ του - το Κέντρο Πομπιντού έχει διατηρήσει πολλές αυθεντικές σημειώσεις του.

Σε ορισμένες αίθουσες παρουσιάζονται βίντεο και έργα καλλιτεχνών που σημάδεψαν την έμπνευσή του, όπως οι Μανέ, Πικάμπια, Μπρακ, Εμίλ Μπερνάρ. Τα εκθέματα αποκαλύπτουν και το ενδιαφέρον του για τα λογοτεχνικά κείμενα, τις λέξεις, τις οπτικές τέχνες, τις φυσικές και μηχανικές επιστήμες.

Οραματιστής του μέλλοντος, πρωτοπόρος δημιουργός, ο Ντισάν συναρπάζει με την τόλμη και την ευφυΐα του. Η ακτινοβολία του σημάδεψε τις εικαστικές τέχνες σε όλη τη διάρκεια του ΧΧ αιώνα και συνεχίζεται και σήμερα.

Ιnfo:

διάρκεια ώς τις 5 Ιανουαρίου