Να ξαναβρούμε το νήμα της ενοποίησης αρχαιολογικών χώρων

Η πεζοδρόμηση της Ολγας είναι μια «μη κυκλοφοριακή» επιλογή στην οποία κατέληξε η ΕΕΑΧΑ (Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων) μετά τη δυσκολία διαχείρισης των αρχικών προτάσεων της μελετητικής ομάδας του Γ. Προβελέγγιου, εντός του Οικοδομικού Τετραγώνου Ολγας, Αρδηττού, Διάκου, Αμαλίας.

Στόχος τους, η ανάδειξη της παραϊλίσιας ζώνης, με άξονα δύο εγκάρσιες διαδρομές πεζών εκ των οποίων η μία περιελάμβανε αποκάλυψη της μη εγκιβωτισμένης κοίτης του Ιλισού από Ολγας ώς Αγία Φωτεινή, ενώ η άλλη ακολουθούσε υφιστάμενο πεζόδρομο μεταξύ Ολυμπιείου και Ομίλου Αντισφαίρισης. Και οι δύο οδηγούν σε άμεση σύνδεση με το Ζάππειο, μέσω πλατιών πεζοδιαβάσεων. Πρόκειται για τη «ρεαλιστική εξέλιξη» δύο «ακραία οραματικών» και δύσκολων τεχνικά και διαχειριστικά ιδεών: αποκάλυψη του Ιλισού από Χίλτον ώς Καλλιρρόης και απομάκρυνση του Εθνικού και του Ομίλου Αντισφαίρισης.

Η ασφυκτική πίεση των προολυμπιακών χρονοδιαγραμμάτων εξάντλησε την πολιτική βούληση του οράματος στη Διον. Αρεοπαγίτου και χάθηκε η ευκαιρία υλοποίησης ακόμα ενός φιλόδοξου, ολοκληρωμένου και ισορροπημένου σχεδίου αστικής παρέμβασης. Αντίθετα εφαρμόστηκαν «προσωρινές λύσεις», όπως τα δύο «λυόμενα» (αλλά ουδέποτε «λυθέντα») κτίρια στον Εθνικό και το κλείσιμο της πεζοδιάβασης δίπλα στο Ολυμπιείο, επιλογές που ισχυροποίησαν την «κεκλεισμένων θυρών» λειτουργία των εγκατεστημένων χρήσεων, εντός του Οικοδομικού Τετραγώνου. Η σιωπή του δήμου στο κλείσιμο του πεζοδρόμου -ενός ιστορικά κατοχυρωμένου κοινόχρηστου χώρου- και η αδυναμία (άρνηση;) ελέγχου των ωραρίων μουσικής και ηχορύπανσης, επακόλουθο της διείσδυσης νέων χρήσεων, τύπου «νυχτερινό κέντρο» (γλέντια γάμων) σε αθλητικές εγκαταστάσεις, έχουν σήμερα οδηγήσει σε ανερυθρίαστη προσβολή των μνημείων και των περιοίκων αλλά και αύξηση των απαιτήσεων οδικής εξυπηρέτησης και στάθμευσης εντός του «οικοπέδου». Μήπως αυτή η απαίτηση συνδέεται με τη «μη πεζοδρόμηση του πεζόδρομου»; ⁽¹⁾

Ενας τοπικός σύλλογος ανοίγει ένα υπερτοπικό θέμα

Το 2017 (με την πεζοδρόμηση εν υπνώσει) ο σύλλογος Αρδηττός οργανώνει μια ημερίδα με εκλεκτούς επιστήμονες (αρχαιολόγους, πολεοδόμους, συγκοινωνιολόγους, αρχιτέκτονες) για να αναβιώσει την πρόταση ανάδειξης της σωζόμενης κοίτης του Ιλισού ⁽²⁾. Αποφεύγοντας ακρότητες όπως απομάκρυνση των αθλητικών χρήσεων, επικεντρώθηκε στην αναβίωση του κλειστού πεζοδρόμου ώστε να ενταχθεί σε ενιαία διαδρομή με το μονοπάτι δίπλα στη σωζόμενη κοίτη του Ιλισού με την πλούσια χλωρίδα, έναν πραγματικό βιότοπο στην καρδιά της πόλης.

Βασικά στοιχεία της πρότασης, η ανάληψη προωθητικού ρόλου από τον δήμο, η αστυνόμευση της παράνομης στάθμευσης, ο ανασχεδιασμός των πεζοδιαβάσεων σε Ολγας και Αρδηττού και της ζώνης μπροστά στο κολυμβητήριο (περιφραγμένη ως ιδιωτικό πάρκινγκ), καθώς και η ανάδειξη και σύνδεση μη γνωστών μνημείων, όπως η τρίτοξη γέφυρα της οθωνικής περιόδου κάτω από το πεζοδρόμιο της Αγίας Φωτεινής και η βασιλική του Λεωνίδη.

Μας είχε τιμήσει με ομιλία ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης, ο οποίος είχε ενθαρρύνει αυτή την «εκ των κάτω» πρωτοβουλία, μιλώντας για τη σημασία ενός ανοιχτού αρχαιολογικού πάρκου στην καρδιά της πόλης.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές ως ευκαιρία συνεργασίας δήμου-ΥΠΠΟ

Οι προγραμματισμένες ανασκαφές, τη σημασία των οποίων τονίζει η υπουργός Πολιτισμού, και η θέση του νέου δημάρχου για αναστολή της υλοποίησης του έργου γεννούν ελπίδες ότι η ιδέα της «ενοποίησης» μπορεί να δείξει αντοχή παρά την ενδιάμεση κακή διαχείριση και να αναβιώσει ολοκληρωμένα.

Είμαι βέβαιη ότι στην κατεύθυνση αυτή θα συστρατευθούν το ΥΠΠΟΑ και όσοι διέβλεψαν στην αναστολή του έργου μια υπαναχώρηση, σε αιτήματα αναχρονιστικού τύπου, πειθόμενοι ότι η συζητούμενη πεζοδρόμηση, ως «απολειφάδι» μιας φιλόδοξης ιδέας σε μια χώρα που υλοποιεί μόνο έργα που «δεν σπάνε αυγά», είναι ένα κακό παράδειγμα για να εμπνεύσει μια ολοκληρωμένη πολιτική βιώσιμης κινητικότητας, που θα αποτρέπει τη χρήση του Ι.Χ. και τη διαμπερή κίνηση από το Ιστορικό Κέντρο, δίνοντας χώρο στον πεζό, το ποδήλατο και τη δημόσια συγκοινωνία.

Στη διαπαραταξιακή επιτροπή για τον «Μεγάλο Περίπατο» είχαμε ζητήσει από τον (απερχόμενο) δήμαρχο να αναλάβει προσωπικά μια μεγάλη εκστρατεία αλλαγής νοοτροπιών προς τους πολίτες, μαζί με μια παρέμβαση σε συναρμόδιους φορείς για την επιμήκυνση της λειτουργίας του μετρό, συμπλήρωση των λεωφορείων, μια πολιτική στάθμευσης σε περιμετρικούς σταθμούς, όπως προβλέπουν το Ρυθμιστικό Αττικής και το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο Αθήνας, αλλά και μια ολοκληρωμένη κυκλοφοριακή/πολεοδομική μελέτη για την αποτροπή της διερχόμενης κυκλοφορίας από το κέντρο πόλης που θα εξέταζε εναλλακτικές λύσεις.

Οσοι έχουμε παρακολουθήσει τη σταδιακή μετατροπή του Ζαππείου των παιδικών μας χρόνων σε χώρο στάθμευσης και (στον αντίποδα) τη διείσδυση της βιώσιμης κινητικότητας σε άλλες πόλεις, δεν μπορούμε να δεχθούμε μια τόσο ατελή παρέμβαση στην Ολγας ως μέρος μιας πράσινης πολιτικής. Αντίθετα μια αισθητική και βιοκλιματική παρέμβαση αναδιαμόρφωσης της ασφαλτοστρωμένης (σαν λιμάνι) αλάνας μπροστά από το Ζάππειο, το κομψότερο από τα νεοκλασικά κτίρια της Αθήνας, θα ήταν μια σοβαρή εναλλακτική ιδέα για την απορρόφηση των εγκεκριμένων κονδυλίων.

Προ ολίγων μηνών άρχισε η εκπόνηση του Τοπικού Πολεοδομικού Σχεδίου Αθήνας: ιδού η ευκαιρία, για τον δήμο, επεξεργασίας μιας ολοκληρωμένης συγκοινωνιακής και πολεοδομικής πολιτικής σε κατεύθυνση τόνωσης της ανθεκτικότητας της πόλης, ανάκτησης του δημόσιου χώρου και βιώσιμης κινητικότητας.

*Πολεοδόμος χωροτάκτης, εκλεγμένη δημοτική σύμβουλος στην Αθήνα και πρόεδρος του Συμβουλίου Θεσμικού Πλαισίου της ΕΛΛΕΤ

—

1. Στην απόφαση του δημοτικού συμβουλίου (225/16.5.2022) διαβάζουμε: «Στη δεξιά πλευρά κάθε κατεύθυνσης διατηρείται διάδρομος για την κυκλοφορία των μηχανοκίνητων οχημάτων που προβλέπεται να κινούνται επί της λ. Βασ. Ολγας». Η Ολγας ποτέ δεν θεσμοθετήθηκε ως πεζόδρομος (επιλογή ή αμέλεια;), κάτι που θα απαιτούσε Π.Δ. και κυκλοφοριακή/πολεοδομική μελέτη, με στρατηγική περιβαλλοντική εκτίμηση ύστερα από εξέταση εναλλακτικών λύσεων, κενά που -ας θυμηθούμε- οδήγησαν στην ακύρωση από το Συμβούλιο της Επικρατείας του έργου της πλήρους πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου (γνωστό ως Rethink Athens). Το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο που είχε ανατεθεί σταμάτησε ξαφνικά με απόφαση του δημάρχου.

2. Επειτα από πρόταση του μέλους του Ι. Ευφραιμίδη.