«Το μοναστήρι δεν θα είναι αυτό που ήταν»

Η ιστορική Ιερά Μονή του Οσίου Λουκά του Στειριώτη στη Βοιωτία, με ζωή από τον 11ο αιώνα, κινδύνευσε να καεί ολοσχερώς από τη φωτιά που έπληξε την περιοχή, εκεί όπου οι πυροσβεστικές δυνάμεις έδιναν μάχη και χθες. Ενα κομμάτι παραδόθηκε στις φλόγες, η Νοτιοανατολική Πτέρυγα υπέστη ζημιές, οι οποίες δεν έχουν εκτιμηθεί, άρα δεν γνωρίζουμε πόσο μεγάλες είναι, και το παλιό, υπό ανακαίνιση, κτίριο, στα όρια της μονής, κάηκε ολοσχερώς, μαζί με ό,τι είχε εντός, καθώς χρησίμευε ως αποθήκη.

Η φωτιά κατέκαψε τη στέγη του εγκαταλελειμμένου κελιού του μοναχού Ιωάσαφ, του 19ου αιώνα, με αποτέλεσμα την κατάρρευση του κτίσματος, ενώ προκλήθηκαν και ζημιές σε βοηθητικά σύγχρονα κτίρια. Το υπουργείο Πολιτισμού επιβεβαίωσε, χθες, ότι δεν υπάρχει σύστημα πυρόσβεσης στο σημαντικότερο βυζαντινό μνημείο της Ελλάδας, ενταγμένο στον Κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, εκεί όπου φυλάσσονται και βυζαντινές εικόνες ανεκτίμητης αξίας μαζί με θρησκευτικά κειμήλια. «Επίκειται», λέει το υπουργείο Πολιτισμού, η μελέτη πυρόσβεσης «να εισαχθεί στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, προκειμένου αμέσως μετά να ξεκινήσει η διαδικασία δημοπράτησης του έργου». Ας κάνουμε λοιπόν τον σταυρό μας, καλού-κακού, για το βυζαντινό μνημείο και για όλα τα άλλα της χώρας.

Το «βασιλομονάστηρο», όπως αποκαλείται η μονή λόγω της μεγαλοπρέπειας και της τελειότητάς της, υπέστη ανυπολόγιστες ζημιές στον περίβολο, ενώ κάηκαν πολλές εκατοντάδες αιωνόβιες ελιές. Οπως μετέδωσε σε ρεπορτάζ στην τηλεόραση του «Σκάι» ο δημοσιογράφος Πάνος Γαρουφαλιάς, εργαζόμενος επί 35 χρόνια στη μονή κατήγγειλε ότι «δεν υπάρχει σύστημα πυρασφάλειας. Εφτιαξαν μια υποτυπώδη αντιπυρηνική ζώνη και τίποτε άλλο». Γεγονός που όλοι αντιληφθήκαμε, παρ’ ότι το υπουργείο Πολιτισμού χθες με ανακοίνωσή του επιχείρησε να στρογγυλέψει την καταστροφή αλλά και τις ελλείψεις.

Τελικά το μνημείο στέκει εκεί ανά τους αιώνες αλλά δεν έχει καμία θωράκιση στη σύγχρονη εποχή. Μοναχοί και κοσμικοί έζησαν εφιαλτικές στιγμές την Τετάρτη, καθώς έβλεπαν τις φλόγες να πλησιάζουν και να απειλούν με αφανισμό το ιστορικό μοναστήρι. «Η Μονή του Οσίου Λουκά έχει συμπεριληφθεί», λέει το ΥΠΠΟ, «στα μνημεία που μελετά η κοινή ομάδα εργασίας του υπουργείου Πολιτισμού και του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας με την επιστημονική συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Στο πλαίσιο αυτό εκπονήθηκε μελέτη πυρόσβεσης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Βοιωτίας, ελέγχθηκε αρμοδίως από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, επικαιροποιήθηκε», αλλά ακόμα δεν έχει περάσει από το ΚΑΣ. Δηλαδή, το 2023 το μνημείο που βρίσκεται μέσα στο πυκνό δάσος είναι χωρίς σύστημα πυρόσβεσης.

«Αν δεν είχαν έρθει τα ελικόπτερα θα είχε καεί το παν», δήλωσε ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Θηβών, Λεβαδείας και Αυλίδος πατέρας Γεώργιος, στην κάμερα του τηλεοπτικού σταθμού Open. Ευχαρίστησε -κατ’ αρχάς τον Θεό- όλους όσοι βοήθησαν στην κατάσβεση της φωτιάς και τους αξιωματούχους που βρέθηκαν εκεί. «Αύριο ξεκινάει μια νέα ημέρα αλλά θα είναι πολύ διαφορετική», είπε με νόημα και πίκρα. Ο μητροπολίτης συμμετείχε μαζί με μέλη της αδελφότητας στην κατάσβεση, και στην ερώτηση του δημοσιογράφου του Open αν η αποψίλωση του χώρου βοήθησε στην πυρόσβεση, όπως δήλωσε ο δήμαρχος Διστόμου, ο μητροπολίτης απάντησε: «Οπως βλέπετε, έχει γίνει μεγάλη συμφορά. Εχουν καεί πολλά ελαιόδεντρα. Είμαι πολύ συγκινημένος γιατί είχα φυτέψει πάνω από 1.200 και κάηκαν σχεδόν όλα. Και τα παλιά, ιστορικά, και τα δέντρα που είχαν φυτέψει οι πατέρες πριν από 100 χρόνια. Και ασφαλώς το μοναστήρι δεν θα είναι αυτό που ήταν. Ο λόφος με τις αμυγδαλιές που περιγράφεται από τον 17ο αιώνα και πάρα πολλά άλλα».

Μετά την εκδήλωση της πυρκαγιάς στην ιστορική μονή έσπευσαν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, συνοδευόμενη από τη διευθύντρια Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Αρχαιοτήτων Ιουλία Παπαγεωργίου και την προϊσταμένη της ΕΦΑ Βοιωτίας Αλεξάνδρα Χαραμή, όπως επίσης ο περιφερειάρχης Στερεάς Ελλάδας Φάνης Σπανός, η αντιπεριφερειάρχης Βοιωτίας Φανή Παπαθωμά, ο αντιπεριφερειάρχης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Κωνσταντίνος Μπακομήτρος, ο δήμαρχος Διστόμου-Αράχοβας-Αντίκυρας Ιωάννης Σταθάς. Αλήθεια, όλοι αυτοί οι παράγοντες τι έχουν πράξει για την προστασία του ορθόδοξου μνημείου; Σε τι ακτίνα έγινε η αποψίλωση; Ποια μέτρα πυρασφάλειας ελήφθησαν; Εχει απασχολήσει τη Διαρκή Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος η θωράκιση των ιστορικών ορθόδοξων μνημείων και μονών;

Η Μονή του Οσίου Λουκά δέχθηκε μεγάλο πλήγμα και το επόμενο διάστημα ο αρχαιολογικός χώρος θα παραμείνει κλειστός μέχρι να εκτιμηθούν και να αποκατασταθούν οι ζημιές, όπως αναφέρει το ΥΠΠΟ. Σύμφωνα πάντα με την ίδια ανακοίνωση, βλάβες δεν υπέστησαν το Καθολικό της μονής, ο Ναός της Παναγίας, η Κρύπτη, το Φωτάναμα, το Βορδονάρειο και οι Βορειοανατολικές Στοές.

Μετά τη φωτιά που ξέσπασε στις Μυκήνες τον Αύγουστο του 2020 η κ. Μενδώνη και οι συνεργάτες της δεν κατανόησαν την αναγκαιότητα της πυρασφάλειας και των συστημάτων πυρόσβεσης στους αρχαιολογικούς χώρους και στα μνημεία; Ποιο είναι το σχέδιο της υπουργού Πολιτισμού για την προστασία του μνημειακού πλούτου της χώρας από τις πυρκαγιές, τις πλημμύρες, την κλιματική κρίση; Πόσα χρήματα θα διατεθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης; Τρία χρόνια μετά τη φωτιά στις Μυκήνες αποκαλύπτεται πάντως ότι εκτός από το ολοκληρωμένο σύστημα πυρόσβεσης στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών, που αποδόθηκε πέρυσι τον Ιούλιο, ουδέν νεώτερον έχει υπάρξει.