Η πολύτιμη ανακάλυψη Ιερής Πύλης στο μινωικό ανάκτορο

Στο μινωικό ανάκτορο των Αρχανών στην Κρήτη επέστρεψε και φέτος, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, η αρχαιολόγος δρ Εφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, η επιστήμονας που έχει συνδέσει τη ζωή της με τον συγκεκριμένο τόπο και με την αρχαιολογία που υπηρετεί αδιάλειπτα επί δεκαετίες, με ήθος, πάθος και συνέπεια. Οι έρευνες, που είχαν διακοπεί για σχεδόν δύο δεκαετίες, επανεκκίνησαν στο πλαίσιο τριετούς ερευνητικού προγράμματος, με στόχο την αποσαφήνιση ορισμένων κτιριακών καταλοίπων. Ωστόσο οι ανασκαφές απέδωσαν νέα ευρήματα, με σημαντικότερο το μοναδικό στοιχείο της Ιερής Πύλης, που εντοπίζεται για πρώτη φορά σε μινωικό ανάκτορο, έξω από την κύρια είσοδό του, «στο ίδιο σημείο όπου έχουν αποκαλυφθεί τέσσερις βωμοί, καθώς και οι δύο βραχίονες της λίθινης κατασκευής εξέδρας, που στο σύνολό τους δηλώνουν τη θρησκευτική σημασία του χώρου», όπως αναφέρει η σχετική ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού.

Τη δεκαετία του ’60 η σκαπάνη του συζύγου της, του διακεκριμένου αρχαιολόγου και καθηγητή Γιάννη Σακελλαράκη (ο οποίος πέθανε την 28η Οκτωβρίου του 2010), έφερε στο φως το Ανάκτορο των Αρχανών, το οποίο οι δυο τους ανέσκαψαν και ανέδειξαν κάνοντας μια από τις σημαντικότερες ανακαλύψεις στην Κρήτη. Η αρχαιολόγος επέστρεψε εκεί τα τελευταία δύο χρόνια για να συνεχίσει την έρευνα για τη συμπλήρωση της εικόνας του τριώροφου κτιρίου που, μαζί με την Κνωσό, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του μινωικού πολιτισμού.

Στη φετινή ανασκαφή επίσης, εκτός από μια βάση διπλού πέλεκυ που είχε αποκαλυφθεί παλαιότερα, βρέθηκε ακόμη μια «πυραμιδοειδής βάση στην εξέδρα, ενώ πιθανή είναι και η ύπαρξη τρίτης, καθώς σώζεται αποσπασματικά στον δυτικό βραχίονα».

Κατά τη φετινή έρευνα στο νοτιότερο τμήμα της ανασκαφής κάτω από το διαταραγμένο έδαφος «αποκαλύφθηκε το μυκηναϊκό στρώμα καταστροφής από πυρκαγιά που είχε καταστρέψει τμήμα του μινωικού ανακτόρου... Από εδώ προέκυψε πλήθος μυκηναϊκών κυλίκων σε αποσπασματική κατάσταση καθώς η καταστροφή που είχε επέλθει ήταν μεγάλη και τα κινητά μινωικά ευρήματα ελάχιστα, με χαρακτηριστικά δείγματα, ένα τμήμα λίθινου ανάγλυφου αγγείου, τμήμα ορείας κρυστάλλου κ.λπ.

»Η αποκάλυψη του οικοδομικού συστήματος μιας Ιεράς Πύλης στην είσοδο του ανακτόρου με τους βωμούς και τους βραχίονες της λίθινης κατασκευής, οι οποίοι πλαισίωναν εξέδρα και ακόμη δύο βωμούς -τον μεγάλο επιμήκη και τον βαθμιδωτό βωμό- που είχαν αποκαλυφθεί σε παλαιότερες ανασκαφικές περιόδους, ήταν το πιο ενδιαφέρον» αναφέρει η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η λίθινη βάση που αποκαλύφθηκε κάτω από ογκώδεις λίθους στα νότια της εισόδου με τους τέσσερις βωμούς και τα τέσσερα χάλκινα αντικείμενα/γάντζους, που οδηγούν στην υπόθεση ότι «αποτελούσαν συνδέσμους σε ένα ξύλινο ξόανο, το οποίο στηριζόταν πάνω σ’ αυτήν. Πρόκειται για ένα στοιχείο που δείχνει ότι ο άνω όροφος ενός δωματίου στα ανατολικά της αυλής είχε ιερό χαρακτήρα».

Στο βορειότερο τμήμα του ανακτόρου αποκαλύφθηκαν διώροφοι και τριώροφοι χώροι, μιας ιδιαίτερης πτέρυγας του ανακτόρου με πολυτελή δωμάτια, τα οποία επικοινωνούσαν μεταξύ τους με διαδρόμους και θύρες, στη βάση των οποίων «αποκαλύφθηκαν λαμπεροί γυψόλιθοι, δάπεδα από σχιστόλιθο κ.ά. In situ βρέθηκαν οι συνήθεις σε όλους σχεδόν τους χώρους του ανακτόρου διαχωριστικές/διακοσμητικές ταινίες κονιάματος, που περιέβαλλαν τις πλάκες του δαπέδου».

Επίσης βρέθηκαν πεσμένα κονιάματα με τμήματα από τοιχογραφίες, ορισμένα εκ των οποίων σώζουν κυανό και ερυθρό χρώμα. Στο δυτικότερο τμήμα, τέλος, αποκαλύφθηκε μέρος της πρόσοψης μιας θύρας, η οποία διατηρεί το υπέρθυρο και βάση παραστάδας, στο βόρειο τμήμα της, από λαμπερό γυψόλιθο.

Η ανασκαφή στις Αρχάνες για την περίοδο του 2024 διεξήχθη από την εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία υπό τη διεύθυνση της δόκτορος Εφης Σαπουνά-Σακελλαράκη, με επιστημονικό προσωπικό τους αρχαιολόγους δόκτορα Πολίνα Σαπουνά-Ελλις, Δημήτρη Κοκκινάκο (MA) και Περσεφόνη Ξυλούρη.