Περί του ασυμβιβάστου των καναλαρχών

Οι περισσότεροι καναλάρχες και κυρίως ο Γιάννης Αλαφούζος επιτίθενται ακατάπαυστα στην κυβέρνηση επειδή ένας συνυποψήφιος τους, ο κ. Καλογρίτσας, διεκδικητής κι αυτός μιας τηλεοπτικής άδειας εθνικής εμβέλειας έχει μέσω άλλων εταιρειών της οικογενείας του κατασκευαστικές δουλειές με το Δημόσιο.

Μαζί τους, στη διατύπωση της ίδιας ένστασης περί ασυμβιβάστου, βρίσκονται και ο υπουργός Πάνος Καμμένος των ΑΝ.ΕΛΛ. και ο ευρωβουλευτής Χρυσόγονος και ο βουλευτής των Οικολόγων Πράσινων Γιώργος Δημαράς. Η ευαισθησία τους είναι σεβαστή και δίκαιη, αλλά πρέπει να θυμόμαστε την πρόσφατη νομική περιπέτεια με τα ασυμβίβαστα των βασικών μετόχων που κατέχουν ΜΜΕ:

1. Κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, με το άρθρο 14§9, καθιερώθηκε η γενική αρχή του ασυμβιβάστου μεταξύ της ιδιοκτησίας ΜΜΕ και της ιδιότητας του προμηθευτή του Δημοσίου και εισήγαγε την έννοια του βασικού μετόχου. Η διάταξη έχει ως εξής: «Το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οικονομική κατάσταση και τα μέσα χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης πρέπει να γίνονται γνωστά, όπως νόμος ορίζει. Νόμος προβλέπει τα μέτρα και τους περιορισμούς που είναι αναγκαίοι για την πλήρη διασφάλιση της διαφάνειας και της πολυφωνίας στην ενημέρωση. Απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων μέσων ενημέρωσης της αυτής ή άλλης μορφής. Απαγορεύεται ειδικότερα η συγκέντρωση περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης της αυτής μορφής, όπως νόμος ορίζει. Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει έναντι του Δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημόσιου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών. Η απαγόρευση του προηγούμενου εδαφίου καταλαμβάνει και κάθε είδους παρένθετα πρόσωπα, όπως συζύγους, συγγενείς, οικονομικά εξαρτημένα άτομα ή εταιρείες. Νόμος ορίζει τις ειδικότερες ρυθμίσεις, τις κυρώσεις που μπορεί να φθάνουν μέχρι την ανάκληση της άδειας ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού και μέχρι την απαγόρευση σύναψης ή την ακύρωση της σχετικής σύμβασης, καθώς και τους τρόπους ελέγχου και τις εγγυήσεις αποτροπής των καταστρατηγήσεων των προηγούμενων εδαφίων». Οπως καταλάβατε η φράση κλειδί του Συντάγματος είναι το περίφημο «νόμος (θα) ορίζει», όταν προφανώς φτιαχτεί και ψηφιστεί από τη Βουλή ένα τέτοιος νόμος που θα ορίζει πως θα εφαρμόζεται στην πράξη αυτό και τα υπόλοιπα ασυμβίβαστα.
2. Ο σχετικός νόμος 3021/2002 θεωρούσε «βασικό μέτοχο» το φυσικό πρόσωπο ή την εταιρεία που κατέχει τουλάχιστον το 5% του μέσου, ενώ καθιέρωνε και την έκδοση πιστοποιητικού διαφάνειας από το ΕΣΡ στο οποίο θα βεβαιώνεται ότι δεν υπάρχει σχέση με έργα του Δημοσίου.
3. Αργότερα, ο νόμος 3310/2005 εισήγαγε άλλες διατάξεις σχετικά με το ποια πρόσωπα θεωρούνται εξαρτώμενα από τον «βασικό μέτοχο» ενώ το όριο για τον χαρακτηρισμό μετόχου σαν βασικού κατέβηκε στο 1%.
4. Ωστόσο αυτός ο νόμος συνάντησε την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για πιθανή παραβίαση του ελεύθερου ανταγωνισμού και τελικά, αναθεωρήθηκε.
5. Είχε προηγηθεί -όπως όλοι οι καναλάρχες γνωρίζουν από πρώτο χέρι- απειλή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με παραπομπή της χώρας μας στο Ευρωδικαστήριο (ΔΕΚ) θεωρώντας ότι ο (τότε) νέος νόμος (Καραμανλή - Ρουσόπουλου) πλήττει τον ανταγωνισμό στις δημόσιες συμβάσεις. Αλλά αν ήταν μόνο αυτή η απειλή, ίσως η κυβέρνηση Καραμανλή, αξιοποιώντας το χρόνο μέχρι την έκδοση απόφασης από το ευρωδικαστήριο, να είχε επιτύχει την αλλαγή των δεδομένων στο χώρο των ΜΜΕ, διατηρώντας σε εφαρμογή το νόμο της για αρκετό χρονικό διάστημα. Για να μην συμβεί αυτό η Κομισιόν απείλησε ότι θα κλείσει τις στρόφιγγες της χρηματοδότησης της Ελλάδας έως ότου αποσυρθεί ο επίμαχος νόμος. Επί της ουσίας έβγαλε καταδικαστική απόφαση για την χώρα πριν ακόμη την παραπέμψει στο ΔΕΚ. Έτσι, άρον- άρον ο νόμος για το «βασικό μέτοχο» μπήκε ουσιαστικά στο συρτάρι και δεν ξαναβγήκε ποτέ.
6. Το Νοέμβριο του 2005, η «ηττημένη» από την Ε.Ε. και τους ντόπιους καναλάρχες, κυβέρνηση Καραμανλή, σε συνεννόηση με την Κομισιόν, καταργούσε τυπικά τον προηγούμενο νόμο της.
7. Οι νεότερες διατάξεις (του νόμου 3414/2005) προβλέπουν μεν το ασυμβίβαστο μεταξύ ιδιοκτήτη ΜΜΕ και ανάθεσης συμβάσεων δημοσίων έργων, αλλά υπό την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει αμετάκλητη δικαστική απόφαση που θα καταδικάζει για ενεργητική διαφθορά διευθυντικά στελέχη της εταιρείας που ανέλαβε το έργο!

Οι ρυθμίσεις αυτές επομένως, έθεσαν ουσιαστικά στο «ψυγείο» τις αυστηρές προβλέψεις του άρθρου 14 του Συντάγματος κατά της διαπλοκής επιχειρηματιών των ΜΜΕ με δημόσια έργα, καθιστώντας τον ελληνικό καταστατικό χάρτη ουσιαστικά ανενεργό.