Στον πρόλογο του βιβλίου του, ο Μίκαελ Λεβί (Michael Löwy) «Κάφκα - Ουέλς - Μπένγιαμιν: εγκώμιο του πολιτισμικού πεσιμισμού» (εκδόσεις ΜΙΕΤ) κάνει διάκριση ανάμεσα σε έναν «αντιδραστικό» και σε έναν «επαναστατικό» πεσιμισμό. Ο πρώτος, ο οποίος εκφράστηκε στα χρόνια μεταξύ 1890 και 1933 και ο οποίος μπορεί να θεωρηθεί ότι άνοιξε τον δρόμο στον ναζισμό, πήρε τη μορφή του kulturpessimismus. Αυτός ο παραιτημένος πολιτισμικός πεσιμισμός περιλαμβάνει εκπροσώπους της «συντηρητικής επανάστασης»: Πάουλ ντε Λαγκάρντ, Φέρντιναρντ Τένις, Τόμας Μαν, Φρίντριχ Νίτσε, Μαξ Βέμπερ και ο Οσβαλντ Σπένγκλερ. Ο δεύτερος εκπροσωπείται κυρίως από Εβραίους στοχαστές, όπως ο Φραντς Κάφκα, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν και η Σχολή της Φραγκφούρτης.
Αυτός ο «επαναστατικός» πεσιμισμός είναι αδιαχώριστος από τις ελευθεριακές ιδέες και, όπως λέει ο Λεβί, «δεν έχει την παραμικρή σχέση με τη μοιρολατρική παραίτηση και την προφασιστική εκδοχή του πολιτισμικού πεσιμισμού. Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός του δεν βρίσκεται η “παρακμή” των ελίτ ή του έθνους, αλλά οι κίνδυνοι με τους οποίους απειλούν την ανθρωπότητα η τεχνική και η οικονομική πρόοδος που προωθεί ο καπιταλισμός ή η απρόσωπη και δολοφονική κυριαρχία των γραφειοκρατικών μηχανισμών».
Στη «Δίκη», ο Κάφκα δεν αναφέρεται σε κάποιους φανταστικούς μελλοντικούς κινδύνους, αλλά σε σύγχρονα του μυθιστορήματος γεγονότα, λόγου χάρη τις αντισημιτικές δίκες, όπως Τίσα-Εσλάρ 1882 (σημερινή Ουγγαρία), δίκη Ντρέιφους 1894-1899 (Γαλλία), δίκη Χέλσνερ 1899-1900 (Βοημία) και δίκη Μπέιλις 1912-1913 (Ρωσία). Μέσα απ’ αυτό περιγράφει ουσιαστικά την «εβραϊκή κατάσταση», που, όπως λέει ο συγγραφέας, «είναι ένα άτομο καταφρονεμένο, που όλοι γύρω του τον θεωρούν ξένο και απλώς τον ανέχονται, με μια λέξη, ένας παρίας».
Το νήμα αυτό πιάνει ο Ορσον Ουέλς και το μεταφέρει στις Ηνωμένες Πολιτείες και την περίοδο του Μακαρθισμού και, όπως έχει δηλώσει σε μια συνέντευξή του, ήταν η περιγραφή ενός «επίκαιρου εφιάλτη». Αυτό που πραγματικά μας εμποδίζει να δείξουμε έστω και στοιχειώδη ανυπακοή είναι η ανεπαρκής εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, ο φόβος και η στρεβλωμένη υπακοή στην εξουσία, αλλά και η υποταγμένη παθητικότητα. Υπάρχει μια παραβολή μιας πόρτας, την οποία, όμως, για κάποιο λόγο, φοβόμαστε να περάσουμε, εξαιτίας των «φυλάκων του Νόμου». Η διέλευση ενός κατωφλιού ή η παραβίαση αυτής της πόρτας είναι μια αλληγορία του ατόμου και της ελευθερίας του.
Από την άλλη, ο Βάλτερ Μπένγιαμιν, όπως λέει ο Λεβί, «είναι ο πρώτος μαρξιστής που διαχωρίζει ριζικά τη θέση του από την ιδεολογία της προόδου. […] Η επαναστατική πεσιμιστική σκέψη του διαθέτει επομένως έναν ιδιότυπο κριτικό χαρακτήρα που τη διακρίνει από τις επίσημες και κυρίαρχες μορφές του ιστορικού υλισμού και της προσδίδει μια αξιοσημείωτη πολιτική και διανοητική ανωτερότητα. […] Ενσωματώνει στη μαρξιστική θεώρηση της ιστορίας οπτικές που προέρχονται από τη ρομαντική κριτική του πολιτισμού και από την παράδοση του εβραϊκού μεσσιανισμού». Αυτή η προσέγγιση έρχεται κόντρα σε κάθε τελεολογία, την οποία υιοθετούσε ο κλασικός μαρξισμός. Ο Μπένγιαμιν υιοθετεί «μια ανοιχτή σύλληψη της ιστορίας ως ανθρώπινης πράξης, πλούσιας σε αναπάντεχες δυνατότητες και ικανής να παραγάγει το καινούριο, αντιτίθεται σε κάθε είδους τελεολογικό δόγμα που εναποθέτει την εμπιστοσύνη του στους νόμους της ιστορίας ή στη βαθμιαία συσσώρευση μεταρρυθμίσεων, στον καθησυχαστικό και σίγουρο δρόμο της ατέρμονης προόδου.
Ετσι αφήνει ανοιχτό τον δρόμο της ενδεχομενικότητας και διασφαλίζεται από “δυσάρεστες εκπλήξεις”».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας