Το κομματικό σκηνικό στην Ελλάδα και η Κύπρος

Στην Ελλάδα το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό αλλάζει. Στον χώρο της αξιωματικής αντιπολίτευσης οι εξελίξεις φέρνουν μπροστά το σοσιαλδημοκρατικό ΠΑΣΟΚ και αφήνουν πίσω το κόμμα της Αριστεράς, τον ΣΥΡΙΖΑ, που με την περιπέτεια Κασσελάκη έχει κυριολεκτικά θρυμματιστεί.

Στη Νέα Δημοκρατία ο Κυριάκος Μητσοτάκης δέχεται την πίεση τάσεων εντός του κόμματός του και των δύο πρώην πρωθυπουργών, Καραμανλή και Σαμαρά. Τα εσωτερικά προβλήματα πιέζουν και η περίοδος που ευνόησε τον Μητσοτάκη να κυβερνά… χωρίς αντίπαλο, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, μπορεί να κλείσει.

Στην Κύπρο και αλλού, πολλοί γνωρίζουν πλέον ότι ακόμα και μια κυβέρνηση με ανεπάρκειες μπορεί να επιβιώσει όσο έχει απέναντί της μια εξίσου ανεπαρκή αντιπολίτευση να την αμφισβητήσει. Η ζημιά, τότε, γίνεται διπλή για τον τόπο.

Κοινή μοίρα

Τι συνδέει τη μοίρα Ελλάδας και Κύπρου με βάση αυτά τα δεδομένα; Το γεγονός ότι έχουν μπροστά τους έναν ωφέλιμο ορίζοντα να αντιμετωπίσουν τα προβλήματά τους με την Τουρκία: το άλυτο Κυπριακό και τις ελληνοτουρκικές διαφορές για τις θαλάσσιες ζώνες. Στην περίπτωση της Κύπρου η αξιοποίηση μιας –τελευταίας ίσως– ευκαιρίας παραμένει ζοφερή. Ακόμα, σε ό,τι αφορά τα Ελληνοτουρκικά, ο Μητσοτάκης καταναλώνει καλό κλίμα, αλλά αδυνατεί να μπει στα βαθιά πολιτικά θέματα. Εν τω μεταξύ, η φυγομαχία της κυπριακής ηγεσίας για τόσα χρόνια και η στροφή της Τουρκίας σε άτεγκτες θέσεις λειτουργούν και σαν ωρολογιακή βόμβα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Το οξύμωρο αυτό σκηνικό καταγράφηκε τις τελευταίες ημέρες στη Νέα Υόρκη, όπου, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης, οι Μητσοτάκης και Ερντογάν πραγματοποίησαν την έκτη συνάντησή τους. Είναι αλήθεια ότι όλο αυτό το διάστημα οι δύο καταλήγουν σε επιμέρους οικονομικές συμφωνίες που βοηθούν στη βελτίωση των σχέσεων – τώρα δίνουν βάρος και στο Μεταναστευτικό. Στην πραγματικότητα, όμως, ο Μητσοτάκης δυσκολεύεται πολύ να πάρει στέρεες αποφάσεις πάνω στις ελληνοτουρκικές διαφορές για να φτάσουν μέχρι τη Χάγη.

Παράλληλα, λίγη ώρα πριν από τη συνάντησή τους στην έδρα του ΟΗΕ, ο Ερντογάν επανέλαβε από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης ότι για την Κύπρο «το μοντέλο της ομοσπονδίας είναι ξεπερασμένο» και ότι η Τουρκία «υποστηρίζει τη λύση δύο κρατών με δύο διαφορετικά έθνη».

Η πρωτοβουλία του ΟΗΕ να δώσει κίνηση προς τα εμπρός με κοινή συνάντηση του γενικού γραμματέα με τους δύο ηγέτες (τριμερής) και ακολούθως πενταμερή έχει τώρα επιβραδυνθεί και μάλλον θα τραβήξει στον χρόνο μέχρι τις εκλογές στην κατεχόμενη Κύπρο το 2025. Η προσωπική απεσταλμένη του Γκουτέρες, Μαρία Ανχελα Ολγκίν, παραμένει στη διαδικασία, αλλά χρειάζεται νέα εντολή, καθώς το συμβόλαιό της έχει λήξει από τον περασμένο Ιούλιο.

Με δυο λόγια, τα πιο σοβαρά ζητήματα παραμένουν μετέωρα, ενώ εξελίσσεται παράλληλα και η συζήτηση για τις ανανεωμένες σχέσεις Τουρκίας - Ε.Ε., για τις οποίες κάποια στιγμή οι Ευρωπαίοι εταίροι θα ζητούν να ληφθούν αποφάσεις.

Ανασυγκρότηση

Η ανασυγκρότηση της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα μπορεί να επηρεάσει θετικά τις εξελίξεις. Οι σχέσεις Ελλάδας - Κύπρου παραμένουν αγαστές σε διακηρυκτικό επίπεδο, αλλά στερούνται στρατηγικής και καθαρών συνεννοήσεων. Η Ν.Δ. είναι το κόμμα που κυβέρνησε κατά κόρον μετά το 2004, όταν η Κύπρος απέρριψε το σχέδιο λύσης του ΟΗΕ και έτσι εντάχθηκε στην Ε.Ε., κουβαλώντας το άλυτο πρόβλημά της. Από τότε, συνειδητά οι δύο πρωθυπουργοί της Ν.Δ., Κ. Καραμανλής και Α. Σαμαράς, προτίμησαν τις γενικολογίες και τις καταγγελίες, αφού δεν είχαν ενδιαφέρον να προχωρήσουν ούτε στα Ελληνοτουρκικά.

O ΣΥΡΙΖΑ βίωσε κι αυτός την ίδια ακριβώς κατάσταση αργότερα στο Κραν Μοντανά. Με το δόγμα «Η Κύπρος αποφασίζει», ο Ν. Αναστασιάδης σηκώθηκε και έφυγε τρεις φορές από το τραπέζι των συνομιλιών μέχρι που τα τίναξε όλα στον αέρα στο τραγικό δείπνο στο ορεινό ελβετικό θέρετρο.

Ποιο είναι το αποτέλεσμα; Με άλυτο το Κυπριακό και χωρίς στρατηγική απέναντι στην Τουρκία, οι επιλογές της Ελλάδας εγκλωβίζονται στον χρόνο. Tα προβλήματα επιβαρύνονται στον χρόνο, τόσο στο Αιγαίο –τώρα οι διαφορές επεκτείνονται και στην ανατολική Μεσόγειο– όσο και στην Κύπρο όπου η απειλή της διχοτόμησης είναι πλέον ολοφάνερη.

Η αλήθεια είναι ότι μόνο την περίοδο 1995-2003, επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ, πρώτα του Ανδρέα Παπανδρέου και μετά κυρίως επί Κώστα Σημίτη, οικοδομήθηκε κοινή στρατηγική Ελλάδας - Κύπρου για να λυθούν τα προβλήματα με την Τουρκία: πρώτα να ενταχθούν στο ευρωπαϊκό πλαίσιο, με όρους και χρονοδιαγράμματα (Αιγαίο, Κυπριακό) και ακολούθως να τύχουν σοβαρής διαπραγμάτευσης με βάση τις διαδικασίες του ΟΗΕ με στόχο την επίλυση.

Ηγέτης στο ΠΑΣΟΚ

Οι εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από το ποιος θα ηγηθεί του κόμματος. Οι έξι υποψήφιοι στο ντιμπέιτ της ΕΡΤ (24/9) και στην εκστρατεία που διεξάγουν δίνουν το στίγμα τους για να πείσουν μέλη και φίλους του ΠΑΣΟΚ να πάνε στην κάλπη της 6ης Οκτωβρίου. Στα ερωτήματα για τα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, κλήθηκαν να εκφράσουν τις θέσεις τους σε αντιπαραβολή με το τι κάνει ο Μητσοτάκης. Ο Νίκος Ανδρουλάκης και ο Μιχάλης Κατρίνης έθεσαν ως γραμμή τους «την επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία», ενώ ο Χάρης Δούκας υποστήριξε το να προχωρήσει η Ελλάδα «σε επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ.».

Η τοποθέτηση της Αννας Διαμαντοπούλου για τη στάση Ερντογάν στη Γενική Συνέλευση σε σχέση με την Κύπρο ήταν η πιο εύστοχη, γιατί έδειξε το πραγματικό κενό στην εξωτερική πολιτική Μητσοτάκη. Διόλου τυχαία συμφώνησαν αμέσως και όλοι οι υπόλοιποι. Με την αναφορά της για την ανάγκη «ενός σχεδίου» απέναντι στην Τουρκία, η Διαμαντοπούλου συχνά παραπέμπει στη στρατηγική «Ελσίνκι» που εφάρμοσε το ΠΑΣΟΚ την περίοδο 1995-2003. Η Διαμαντοπούλου είναι, άλλωστε, από τα λίγα στελέχη του ΠΑΣΟΚ που αντλούν εμπειρίες από εκείνη την εποχή για να εξετάσουν το σημερινό σύνθετο πλέγμα των θεμάτων της εξωτερικής πολιτικής, έξω από συνθήματα του 1980 για «κυρώσεις» και μονομερή επέκταση στο Αιγαίο.

Μια σύγχρονη προσέγγιση στην εξωτερική πολιτική είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βασική στόχευση του ΠΑΣΟΚ να πείσει ότι μπορεί να είναι ο εναλλακτικός κυβερνητικός πόλος έναντι της Ν.Δ. και να έχει ηγέτη ικανό να κερδίσει στον ευρωπαϊκό στίβο συμμαχίες πάνω σε ένα ευρύτερο σχέδιο ειρήνης στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου