Ο σπουδαίος Γερμανός ψυχαναλυτής, κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Εριχ Φρομ (1900-1980), ο οποίος προσπάθησε να γεφυρώσει τον μαρξισμό με την ψυχανάλυση -ο λεγόμενος φροϊδομαρξισμός- στη διάρκεια της ζωής του επιχείρησε να ερμηνεύσει το πώς οι αυθεντίες (πατέρας, δάσκαλος, αξιωματικός, κυβερνητικός αξιωματούχος, καθηγητής πανεπιστημίου, γιατρός, δημοσιογράφος, διανοούμενος κ.λπ.) κυριαρχούν από ένα σημείο και μετά στη ζωή μας, έστω και ασυνείδητα.
Αρχικά, αυτό που προκαλεί την υποταγή μας στην αυθεντία είναι κάτι το εξωτερικό, δηλαδή ο φόβος της ποινής για παράβαση των κοινωνικών προτύπων ή των νόμων. Αυτό όμως, όπως εξηγεί, θα απαιτούσε τη διαρκή παρουσία των κατασταλτικών μηχανισμών, το μέγεθος των οποίων μακροπρόθεσμα θα ήταν απαγορευτικό και αναποτελεσματικό. Οπως γράφει στο επίκαιρο βιβλίο του «Αυθεντία και οικογένεια από κοινωνικοπολιτική άποψη» (εκδόσεις Μπουκουμάνη), «τέτοιου είδους υπακοή θα παρέλυε την ποιότητα των προϊόντων της εργασίας εκείνων που υπακούν μόνο από τον φόβο των εξωτερικών καταναγκασμών».
Γι’ αυτό η βιοεξουσία διαμορφώνει ένα υπερ-εγώ και μέσω αυτού «η εξωτερική βία μετασχηματίζεται και γίνεται εσωτερική. Οι αυθεντίες σαν εκπρόσωποι της εξωτερικής βίας-εξουσίας εσωτερικοποιούνται και το άτομο δρα σύμφωνα με τις εντολές και τις απαγορεύσεις, τώρα όμως όχι κυρίως από τον φόβο για τις επιβαλλόμενες ποινές απ’ έξω, αλλά επειδή φοβάται την ψυχική αρχή που εγκαθίδρυσε ο ίδιος μέσα του».
Αυτό το φαινόμενο το βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας καθημερινά: γιατί δεχόμαστε την «αλήθεια» των πάσης φύσεως τεχνοκρατών; Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης κυριάρχησαν οι αντιλήψεις των «οικονομολόγων» που δήθεν ήταν οι φορείς της αλήθειας και ήξεραν ποιο είναι το «καλό» για την οικονομία. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού, τη θέση τους πήραν οι γιατροί και οι επιδημιολόγοι, ενώ σήμερα, που έχουμε επιστρέψει στην κανονικότητα, έχουμε πάλι την κυριαρχία των «ειδικών»: στρατηγικοί αναλυτές, διεθνολόγοι, τραπεζίτες, οικονομολόγοι και πάει λέγοντας. Είναι περιττό να πούμε τον ιδιαίτερο και κρίσιμο ρόλο που διαδραματίζουν οι «σταρ» της δημοσιογραφίας για την επιβολή της άποψης της κάθε εξουσίας, γι’ αυτό άλλωστε πληρώνονται και αδρά. Τα κεντρικά δελτία ειδήσεων των τηλεοπτικών καναλιών αποτελούν στην κυριολεξία τον ορισμό της «πλύσης εγκεφάλου». Σε καθημερινή βάση ξερνούν ψέματα και διαστρέβλωση, ενώ η απόκρυψη των ουσιωδών που αφορούν τους πολίτες έχει φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη.
Η προσφώνηση από τους παρουσιαστές «κύριε καθηγητά» και «κύριε πρόεδρε», αντί του ονόματος του φιλοξενούμενου, δεν είναι καθόλου τυχαία. Θυμίζουν σε όλους εμάς την ιδιότητα και, κυρίως, την αυθεντία στην οποία πρέπει να υποταχθούμε εμείς οι «αδαείς». Οπως γράφει ο Φρομ, «η αυθεντία δεν είναι μόνο φυσική και αναγκαία, λόγω έμφυτων ικανοτήτων, αλλά ταυτόχρονα εγκρίνεται και στέλνεται από τον Θεό, οπότε ενισχύεται το αίσθημα της αδιαφιλονίκητης υπεροχής της […] η αυθεντία περιβάλλεται πάντα με ένα ηθικό φωτοστέφανο». Κάτι σαν την «ελέω Θεού βασιλεία». Το μυστικό της υπακοής και υποταγής μας εν γένει οφείλεται σε αυτή την «εσωτερίκευση» της εξουσιαστικής αυθεντίας, η οποία παρουσιάζεται ψευδώς στα μάτια μας ως «δική μας επιλογή». Δεν είναι κάποιος «απ’ έξω» που μου επιβάλλει τη γνώμη του, εγώ ο ίδιος παίρνω συνειδητά την απόφαση για το τάδε ή το δείνα.
Αυτό έχει αποτέλεσμα να κυριαρχεί ένας τέλειος κομφορμισμός και να διακατεχόμαστε στην καθημερινότητα από ένα «αγελαίο αίσθημα», όπως το ονομάζει ο Φρομ.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας